"Teatr bir elmdir"

Əməkdar artist Sabir Məmmədov: "Teatra əyləncə məkanı kimi baxmaq olmaz"

Akademik Milli Dram Teatrının aparıcı aktyoru, əməkdar artist Sabir Məmmədov illər uzunu xırda rollarda oynaya-oynaya öz sözünü deyəcəyi zamanı səbrlə gözləyib, rejissorlardan əsas rolu qoparmaq üçün heç bir intriqaya getməyib. Artıq rejissorlar baş qəhrəman rollarını ona həvalə edirlər.

- Sabir müəllim, necə oldu ki, aktyor olmaq həvəsinə düşdünüz? Özünüzdə bu həvəsi nə vaxt hiss etdiniz?

- Mən qazaxlıyam və bizim bölgənin insanları ədəbiyyatı, teatrı çox sevirlər. Elə orta məktəb illərindən teatra böyük maraq göstərmişəm. Bu səbəbdən də məktəbi bitirəndən sonra sənədlərimi Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin aktyorluq fakültəsinə verdim və qəbul olundum. Sənət müəllimim rəhmətlik Həsənağa Turabov idi və mənim aktyor olmaq fikrim əslində məhz ona görə qətiləşdi. Həsənağa Turabov mənə teatrı sevdirdi. Həsənağa müəllimin bizə olan sevgisi və öyrətmək həvəsi məndə bu sənətə, yəni peşəkar aktyor olmağa ikinci dəfə həvəs oyatdı. Allah ona qəni-qəni rəhmət eləsin, çox istəyirdi ki, tələbələri əsl aktyor kimi yetişsinlər. Ona görə də biz həvəslə çalışırdıq.

- Sumqayıt Dövlət Teatrının sizin yaradıcılıq həyatınızda böyük rolu var. Çoxumuz Sizi bu teatrın səhnəsində tamaşaya qoyulan "Bəxt üzüyü"ndəki Hüseyn rolu ilə tanıdı.

- İnstitutu bitirəndən sonra təyinatımı Sumqayıt Teatrına verdilər. O vaxt aktyorları teatrlara təyinatla göndərirdilər. Bizimlə eyni vaxtda qurtaranlardan təkcə Mətanət Atakişiyevanın təyinatı "Azdrama"ya verildi.

- Məncə, desəydiniz, Həsənağa Turabov Sizin Akademik Milli Dam Teatrına təyinat almağınıza kömək edərdi...

- Biz təyinat alanda Həsənağa müəllim hələ "Azdrama"nın bədii rəhbəri və direktoru deyildi. Həm də o dövrdə beləydi ki, ən azı üç il təyinatla işləməliydin. Sumqayıt Teatrının gerçəkdən də mənim həyatımda xüsusi bir yeri var. Hamı məni Hüseyn rolu ilə tanıdı. Bir məsələ var ki, tamaşa çox uğurlu alınmışdı və orda iştirak edən aktyorların hamısı "Bəxt üzüyü"ndən sonra birdən-birə məşhurlaşdılar. Doğrudur, mən deməzdim ki, bu bir təsadüfdür. Hər aktyorun taleyində belə bir obraz olur. Elələri var ki, bu rol onların bəxtinə tez çıxır, bəzilərinə də gec. Mənim də bəxtimə "Bəxt üzüyü" tamaşasındakı Hüseyn obrazı düşüb. Amma mən buna o qədər də önəm vermirəm. Onsuz da aktyor olmaq istəyən nə vaxtsa həmin rolu tapacaq. Mən bu uğuru daha çox Vaqif Səmədoğlunun dramaturgiyası ilə əlaqələndirirəm.

- "Azdrama"ya gəlişiniz necə baş tutdu?

- Rəhmətlik Həsənağa müəllim özü məni bu teatra dəvət etdi. Mən də elə o dəqiqə qəbul etdim. Amma təəssüf ki, onunla bir tamaşada oynamaq mənə qismət olmadı...

Akademik Milli Dram Teatrına gələndən sonra Sumqayıtdakı məşhurluğum yaddan çıxdı, burada mən hər şeyə sıfırdan başlamalı oldum. Neçə müddət kütləvi səhnələrdə çıxdım, sonra dublyor oldum. Özü də əvvəlcədən nəzərdə tutulan dublyor kimi yox, bəzən olurdu ki, qəfildən deyirdilər ki, filankəs sabah tamaşada oynaya bilməyəcək və məni bir günə hazırlayıb onun yerinə səhnəyə buraxırdılar. Belə-belə, günü-gündən yetişə-yetişə bu səviyyəyə gəlib çıxdıq. Mənə Akademik Milli Dram Teatrında heç nə asan başa gəlməyib.

- Siz son zamanlar diqqətinizi dublyaja yönəltmisiniz...

- O da bizim işimizdir. Yəni aktyorun fəaliyyət dairəsinə dublyaj da daxildir.

- Aktyorluq fakültəsində təhsil alan tələbələrin böyük əksəriyyəti teatrda çıxış etməkdən çox, filmlərə çəkilməyi arzulayır. Nə əcəb kinorejissorlar sizin bacarığınızdan bəhrələnmək istəmirlər?

- Niyə ki, kinolara da çəkilmişəm. Sadəcə, indi kinolar az çəkilir, ona görə mən də çəkilmirəm.

- Bu gün Azərbaycan teatrının problemlərindən biri gənc kadrların çatışmazlığıdır. Gənc obrazları 40-50 yaşlı aktyorlar yaradırlar. Ümumiyyətlə, Sizin dövrün gəncləri ilə indikiləri nə fərqləndirir?

- Mənim fikrimcə, elə indiki gənclər də aktyor olmağa böyük maraq göstərirlər. Sadəcə olaraq onlar bir az əziyyətə qatlaşmaqdan çəkinirlər. Amma kimin ki arzusu var, yəqin həmin adam əziyyətlərə sinə gərib özünü aktyor kimi yetişdirəcək. O ki qaldı gənc obrazları yaşlı aktyorların yaratmasına, elə rollar var ki, onları 40 yaşdan sonra da oynamaq mümkündür. Peşəkarlıq baxımından belədir. Götürək Hamleti, bu rolu 25 yaşlı aktyorun oynaması qeyri-mümkündür...

- Amma Həsənağa Turabov təxminən elə o yaşda oynamışdı...

- Həsənağa müəllim Hamleti oynayanda, yaşı 25-dən yuxarı idi. Bir də ki, o, Həsənağa Turabov idi. Elə fövqəladə istedada malik aktyorlara da az-az hallarda rast gəlinir. Digər tərəfdən, Hamlet kimi rolları gənc aktyora həvalə etmək rejissor üçün böyük risk tələb edən addımdır.

- Son illərin tamaşaları süni təəssürat bağışlayır. Sizcə, bu sünilik quruluşdan irəli gəlir, yoxsa ssenaridən və ya aktyor oyunundan?

- Sünilik deyəndə, bilmirəm nəyi nəzərdə tutursan. Amma teatra gələn adam bilir ki, teatra gəlir. İkincisi də, tamaşanın canlı, orijinal alınması üçün həm ssenari, həm quruluş, həm də aktyor oyunu biri-biri ilə harmoniya yaratmalıdır. Burada tamaşanın musiqisindən, səhnə tərtibatından da çox şey asılıdır. Ona görə də, dediyiniz ittihamı təkcə aktyorların və yaxud da rejissorların üzərinə yıxmaq düz deyil. Tamaşanın hazırlanmasında iş kompleks şəkildə aparılmalıdır, əgər bu vəhdət pozulursa, tamaşa sizin dediyiniz kimi, süni alınır.

- Teatr aktyor Sabir Məmmədov üçün hansı anlamı daşıyır: adi iş yeri, yoxsa "Azdrama"nın qarşısında quraşdırılmış böyük afişada yazılan kimi "məbəd"?

- Bəli, teatr məbəddir. Amma mənim fikrimcə, teatr elitar bir yerdir. Teatra gələn tamaşaçılar seçilmişlərdir. Teatrı şou və yaxud digər əyləncələrin nümayiş etdirildiyi məkan kimi başa düşmək yanlışlıqdır. Ümumiyyətlə, teatr bir elmdir. Təkcə Stanislavskinin bu elmlə bağlı 8 cildlik kitabı var. Teatrla bağlı qalaq-qalaq kitablar yazılıb. İnanın ki, rəhmətlik Həsənağa Turabov bizə bu kitabların əksəriyyətini oxutdurub. Bu səbəbdən mən aktyorluğa elmi əsaslarla formalaşmış peşə kimi münasibət göstərirəm. Teatr bir elmdir. Və indi də teatr sənətilə bağlı elmi araşdırmalar davam edir, yeni tamaşa formaları, yeni metodlar işləyirlər. Tamaşanın psixoloji, etik-estetik yönlərini, tamaşaçıya təsir formalarını arayıb-axtarırlar. Tamaşalar barəsində elmi işlər yazılır. O cümlədən, aktyorluq sənəti, rejissorluq sənəti də ayrı-ayrılıqda elmdir. Ona görə də, teatra əyləncə məkanı kimi baxmaq olmaz.

- Bəs nə üçün yüngül şoular teatr tamaşalarını qabaqlayır və daha çox tamaşaçı kütləsi cəlb edir?

- Şou çoxsaylı insan kütləsini əyləndirmək üçün nəzərdə tutulur, teatrın isə öz tamaşaçıları olur. Bayaq dedim ki, teatrın tamaşaçıları yüksək intellektə malik seçilmiş insanlardır.

- Sizcə, üç tərəfi bağlı, bir tərəfi açıq olan balaca bir məkanın - səhnənin gücü nədədir ki, insanları özünə cəlb edir?

- Səhnə tamaşadakı obrazların ruhu yaşayan bir məkandır. Hər bir pyesdə dramaturqun ruhu var, bu da rejissor və aktyorlar tərəfindən tamaşaçılara səhnə vasitəsilə ötürülür. Təsəvvür edin, tamaşaçı aktyorun yaratdığı obraza baxıb özü haqda düşünür. Xarici görünüşündən tutmuş, mənəviyyatına qədər...

- Teatrın mənəvi tərəfindən danışdıq, indi də keçək maddiyyat məsələsinə. Yaxşı tamaşanın hazırlanması üçün yaxşı da pul, vəsait lazımdır. Habelə aktyorun özü maddi cəhətdən təminatlı olmalıdır. Bu fikirlə razısınız?

- Əvvəla, səhnədə belə şeylər adamın yadından çıxır. Səninlə söhbətdən sonra səhnəyə çıxacağam. Bütün elədiyimiz bu söhbətlər elə burada qalacaq, səhnəyə çıxanda mən artıq Sabir Məmmədov kimi yox, "kefli İsgəndər" kimi düşünəcəyəm. İkincisi də, bu sənətdə maddi problem həmişə olub və olacaq. Və bu sənəti maddiyyatla ölçmək düzgün deyil. Onu da deyim ki, istedadı olan öz maddi vəziyyətini qura bilir. Bununla bağlı yaşanan əzablar geridə qalır. Əgər aktyor bütün diqqətini sənətinə yönəldirsə, sənətdən onun əvəzini alır.

AYXAN

Ekspress.-2014.- 1 may.-S.15.