"Sənətimin sənətkarı olmağa çalışdım"

Mənsum İbrahimov: "Muğam bizim tükənməyən sərvətimizdir"

Sənətin sənətkarı, seçdiyin peşənin peşəkarı olmaq savadla, qabiliyyətlə olan iş deyil, hətta şansa arxayın olmaq da olmaz. Bu işin arxasında həmçinin böyük zəhmət durur. Mənsum İbrahimov böyük zəhmətlə sənətkarlıq zirvəsinə ucalan xanəndələrimizdəndir. Bütün fəxri ad, titul və mükafatlarını (Xalq artisti, professor, "Şöhrət" ordeni və s.), xalqın sevimlisinə çevrilməyi məhz Tanrı vergisi istedadı və çəkdiyi zəhmət sayəsində qazanıb.

Görkəmli muğam ifaçısı ilə onun illərdən bəri çalışdığı Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında görüşdük. Təbii ki, Mənsum müəllimlə öncə muğam barədə danışdıq.

- Mənsum müəllim, muğam ifaçısı, xanəndə olmaq, Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının səhnəsində həm mahir ifaçılıq nümunəsi göstərmək, həm də bir aktyor kimi yadda qalan obrazlar yaratmaq, yüzlərlə tələbə yetişdirmək, mədəniyyət xadimi kimi fəaliyyətiniz və s. böyük məsuliyyət yükü deməkdir. Bu qədər işin öhdəsindən necə gəlirsiniz?

- Öncə qeyd edim ki, sadaladığınız fəxri titulları qazanmaq mənim üçün böyük fəxrdir. Ancaq muğam ifaçısı olmağı qərara aldığım zaman heç də qarşıma məqsəd qoymamışdım ki, bütün fəxri titulları qazanmalıyam. Mən o məqsədlə sənətə gəldim ki, yaxşı sənətkar olmalıyam və buna nə dərəcə nail olmuşam, onu ancaq muğamseverlər, ümumiyyətlə götürdükdəsə, tamaşaçılar deyə bilər. Bilirsiniz ki, mən Qarabağın dilbər guşələrindən biri olan Ağdamda doğulmuşam. Və onu da yaxşı bilirsiniz ki, Qarabağda doğulmaq - muğamla dünyaya göz açmaq deməkdir. Bu baxımdan muğam ifaçısı olmağım təbii bir haldır.

Muğam ifaçılığına qədəm qoyduğum gündən çalışdım ki, sənətimin sənətkarı olum. Zaman keçdikcə zəhmətim dövlətimiz tərəfindən qiymətləndirildi ki, buna görə də fürsətdən istifadə edib sizin qəzetiniz vasitəsilə dövlət başçımız İlham Əliyevə öz təşəkkürümü bildirirəm. Sözünüzə qüvvət olaraq etiraf edim ki, hər dəfə hər hansı bir fəxri ada layiq görüldüyüm zaman hiss edirəm ki, çiynimə bir az daha ağır yük qoyuldu. Bu yükü daşımaq o qədər də asan məsələ deyil. Təsəvvür edin ki, 50 yaşımda "Şöhrət" ordeninə layiq görüldüm. Bu mənim üçün gözlənilməz olduğu qədər də məsuliyyəti çox ağırdır.

- Musiqi sənətində muğam ən çətin janrdır. Müstəqilliyimizin ilk illərində muğam az qala unudulmaq təhlükəsi ilə qarşılaşmışdı. Siz məhz o çətin illərdə muğamı yaşadanlardan biri oldunuz...

-Haqlısınız. Çünki o çətin dövrdə bu sənətə gəlmək, sənətdə tanınmaq, yəni bir söz demək çox çətin idi. Muğam ən çətin sahədir. 90-cı il hadisələrindən sonra sadəcə muğam deyil, bütün sahələrdə bir gərginlik yarandı ki, bu da təbii prosesdir. Ancaq zamanla ölkədəki inkişaf bütün sahələrə sirayət etdi, o cümlədən də muğam ifaçılığının inkişafında böyük rol oynadı. 1993-cü ildə geniş tamaşaçı kütləsinə "Leyli və Məcnun" operasındakı Məcnun obrazıyla təqdim olundum və bu günə qədər də Məcnun obrazıyla geniş tamaşaçı auditoriyasının qarşına çıxıram. Allahıma hər zaman şükür edirəm ki, mənə belə bir səs verib, eyni zamanda bu səsi yaşatmaq, tanıtmaq üçün keçdiyim daşlı-kəsəkli yolda mənə güc verdi.

- Çətin sənət yolu keçənlər hər zaman özlərinə hesabat verirlər. Siz geriyə - keçdiyiniz sənət yoluna baxdığınız zaman nə düşünürsünüz?

- İnanın ki, çox vaxt geriyə baxdığım zaman o qədər təəccüb edirəm ki, hətta bəzən gərginlik yaşayıram ki, bu qədər çətinliyə necə dayandım. Demək ki, Allahın verdiyi güc bizi xəbərimiz olmadan belə aparır. Hətta insan oğlu çox vaxt çəkdiyi zəhmətə belə təəccüb edir. Etiraf edim ki, ən çətin məqamımda belə nikbin, optimist oluram, möhkəm iradə gücü məni dözümlü edir. Bu çox önəmlidir. Daima tələbələrimə də deyirəm ki, iradəsiz insan bu sənətdə heç bir şey edə bilməz.

- Tamaşaçı sadəcə hazır məhsulu - ifaçının səhnədəki ifa məharətini görür, amma bunun pərdəarxası da var...

- Təbii ki, hazır məhsulu ərsəyə gətirənə kimi nə qədər zəhmət tələb olunur. Bunu siz də çox gözəl bilirsiniz.

- Muğam ifaçıları ənənəvi olaraq Qarabağ torpaqlarından çıxır. Bu gözəl torpaqlarımız işğal olunduqdan sonra çoxları düşündü ki, artıq qarabağlılardan muğam ifaçısı yetişməyəcək. Ancaq muğam müsabiqələri bunun əksini sübut etdi...

- Doğrudur, qarabağlılardan yenə muğam ifaçıları yetişir, ancaq bu çox azdır. Yəni muğamın Qarabağdan olan səs bazası azalıb. Vaxt olacaq biz Qarabağı işğaldan azad edəcəyik, mən o günün olacağına inanıram. Çünki tarixdən də bəllidir ki, uzun sürən müharibələr olub. Görünür Qarabağ torpaqları da bu taleyi yaşayır. Təbii ki, belə bir vaxtda biz oturub gözləyə bilmərik. Çox şükür ki, işlər gedir, güclü ordu formalaşır. Bildiyiniz kimi, Ağdamın bir hissəsi işğal olunub, digər hissəsində 90 min ağdamlı yaşayır. Düşmən gülləsindən qorxmayaraq böyük əhval-ruhiyyə ilə torpağı əkib becərirlər. Tez-tez ora tədbirlərə gedirəm, insanlarımızın əhval-ruhiyyəsinin şahidi oluram. Nə zaman gücüm azalır, onda Ağdama gedirəm, gücü o torpaqlardan alıram, sanki səsimə yeni ahəng qatılır. Sözlər acizdir mənim torpaq həsrətimin yanında...

- Bu həsrət sizi Məcnun edib...

- Doğrudan da mən sənətin MƏCNUNUYAM...

- Bildiyimə görə, 1993-cü ildən bu günə kimi təqribən 120 dəfə Məcnun obrazıyla səhnəyə çıxmısınız...

- 125 dəfə Məcnun obrazının həsrətini geniş tamaşaçı kütləsinə çatdırmışam.

- Amma bir yaş faktoru da var. Yəni müxtəlif yaşlarda oynadığınız Məcnun obrazlarını fərqləndirirsinizmi?

- Gənclik illəri nə qədər savadlı, qabiliyyətli olsan da, həyata, dünyaya güclü baxışlarla baxırsan, baş verən hadisələr çılğınca münasibət bildirirsən. Gənclik illəri məsuliyyət hissi insana o qədər təsir edə bilməz. Məsələn, 1993-cü ildə Məcnun obrazına yanaşma tərzimlə 2014-cü ildə olan yanaşma tərzim arasında çox böyük fərq var. "Leyli və Məcnun" əsərində böyük fəlsəfə var və zaman keçdikcə əsərdə olan dərinliyi daha dərin anlamaq olur. Əgər bir obrazda ilk dəfə səhnəyə çıxırsansa o zaman sadəcə əzbərlədiyin məqamlara diqqət edirsən, ancaq bu proses illərlə davam edirsə artıq obraz daha da dərinləşir, onu iç dünyasından açmağa nail olursan.

- Məhz bu baxımdan təcrübə vacibdir, çünki təcrübə zaman, zaman isə dərin bir anlayış deməkdir...

- Təcrübə çox böyük amildir və zaman keçdikcə də dərindən dərk etmə prosessi baş verir. Qeyd etdiyim kimi 125 dəfə Məcnun obrazında səhnəyə çıxmışam və belə hesab edirəm ki, 125 dəfə imtahan vermişəm və bu imtahan davam edəcək.

- Artıq tələbələriniz Məcnun olaraq səhnəyə çıxır...

- Tələbələrimi Məcnun obrazında görmək, tələbəlimlə eyni səhnəni paylaşma məni bir müəllim olaraq sadcə sevindirə bilər. Və hər dəfə tələbələrimi Məcnun obrazına hazırlayanda böyük qürur hissi keçirirəm. Bilirsinizmi, başqalarının uğuruna sevinmək lazımdır, xüsusuilə müəllim tələbələrinin uğuruna sevinirsə, demək yaxşı pedaqoqdur. Tələbələrimi teatra gətirərək onların səsindən, ifaçılığından istifadə edilməsini təklif edirəm. Təsadüfi deyil ki, 1998-ci ildən pedaqoji fəaliyyətlə məşğul oluram. Bu illər ərzində dəfələrlə müğam müsabiqələri keçirilib ki, onların da əksəriyyətinin qalibləri məhz mənim tələbələrim olub. Beynəlxalq Muğam Müsabiqəsinin ilk Qran-Pri mükafatını tələbəm Təyyar Bayramov qazanıb, eyni zamanda əməkdar artistdir və Milli Konservatoriyanın müəllimidir, çiyin-çiyinə çalışırıq. Zənnimcə, müəllim üçün bundan böyük xoşbəxtlik ola bilməz. Eləcə də əcnəbi ölkələrə olan qastrol səfərlərinə tələbələrimlə gedirəm, onların sənət gücünü göstərməsinə bir müəllim olaraq şərait yaradıram. Ancaq bu o demək deyil ki, sadəcə, öz tələbələrimə şərait yaradıram, əksinə muğam ifaçılığını sənət olaraq seçən güclü səslərin hər birinə şərait yaradıram.

- "Gəncləşən Muğam" layihəsi yaxşı mənada böyük səs-küyə səbəb oldu. Bu qədər işləriniz olmasına rəğmən, əlavə olaraq muğama aid bir konsert də hazırlayırsınızsa, deməli, məqsədiniz muğamı daha geniş formada təbliğ etməkdir...

- Öncə qeyd edim ki, "Gəncləşən Muğam" layihəsini əməkdar artistlər Elcin Haşımov və Elnur Əhmədovla birgə hazırlamışıq. Artıq layihəni 5-ci dəfədir ki, hazırlayırıq və hər ilin Gənclər günündə Heydər Əliyev sarayında möhtəşəm şəkildə təqdim edirik. Öncə bu layihəyə öz tələbələrimi cəlb etməyi düşünürdüm, sonra fikrimi dəyişdim və bütün ustad muğam ifaçılarının hər birinin tələbələrini layihəyə dəvət etdim. Və hər dəfə də siyahı dəyişir, təbii ki, məqsəd Azərbaycan muğam sənətinə gələn gəncləri bu sahə üzrə yetişdirməkdir. Bu il də 51 tələbə ilə eyni layihədə çıxışımız olacaq, hətta bu dəfə bir qədər dəyişiklik etmişik. Bu dəfə teatrlaşmış formada-kompozisiya şəklində konsert proqramı təqdim etməyi düşünürük. Təbii ki məqsədimiz bəllidir-dediyiniz kimi muğamı geniş formada təbliğ etmək. Təsadüfi deyil ki, son illərdə Heydər Əliyev fondunun prezidenti Mehriban Əliyevanın Azərbaycan muğamının bütün dünyada tanınmasında böyük rolu var. Biz də bu fürsətdən istifadə edərək muğama aid hazırladığımız bütün layihələrdə, müsabiqəqlərdə yeni yetişən gənclərin ortaya çıxmasına, tanınmasına çalışırıq. Bütün bunları diqqətinizə çatdırmaqla demək istəyirəm ki, biz boş oturmuruq, muğamımızın təbliğində bacardığımızdan artıq işlər görürük. Azərbaycan güclü iqtisadiyyatı ilə tanınan bir ölkədir. Güclü iqtisadiyyatımızın səbəbi bizi ölkə olaraq bütün dünyada tanıdan sərvətlərə malik olmağımızdır. Muğam da bizim millət olaraq sahib olduğumuz sərvətlərimizdən biridir. Bildiyiniz kimi tükənən və tükənməyən sərvətlər var. Muğam bizim tükənməyən sərvətimizdir, dərin köklərə bağlıdır. Bu sərvəti qorumaq, dünyada tanıtmaq, dünyaya sevdirmək biz muğam ifaçılarının borcudur.

Xədicə Qiyas

Ekspress.-2014.- 25-27 yanvar.- S.21.