Ermənilərin 24 aprel həşiri....

Böyük yalan və Malta məhkəməsinin həqiqətləri

"Qərb aləmində erməni məsələsini şişirtməyin başqa bir üzü vardır - o da hakimiyyət üçün yeni bir fürsətdir, ermənilərə üz vermiş ağır çətinliklərin faciələrə gətirib çıxara biləcəyinin günahı onları anlamadıqları işə təhrik edənlərin üzərinə düşür". İngilis yazıçı- publisisti S.F.Dikson-Consonun 1916-cı ildə yazılmış "Ermənilər" kitabından

Ermənilərin bədnam günə çevirdiyi daha bir 24 aprel yetişdi. Haylar onlara dəstəvuz verənləri Eçmiədzində öz başlarına yığıb yenə şaxsey-vaxsey salacaqlar və ya Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan demişkən, "özləri çalıb, özləri oynayacaqlar".

Siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru Zaur Əliyev Böyük "yalan və Malta məhkəməsinin həqiqətləri" adlı araşdırmasında qondarma soyqırımın tarixi saxtakarlıqdan başqa bir şey olmadığını yazır. Alimin araşdırmasını Lent.az-a istinadən təqdim edirik

Konkret 56 nəfərə qarşı isə "Osmanlı Xristianlarına qarşı qırğın törətmək" ittihamı ilə cinayət işi açılır. Daha açığı, bu adamların guya erməniləri öldürmüş və öldürmüş olduğu ittihamı irəli sürülür. Amma bu iddianı təsdiqləyəcək bir cinayət əməli, bir hadisə göstərilməmişdir. Bütün yazılanlar havada qalan, təbliğat xarakteri daşıyan sözlər olduğu üçün məhkəmə tərəfindən ciddi qəbul edilməmişdir.

Qeyd edək ki, 1920-ci ilin avqustunda bağlanmış Sevr müqaviləsi özündə uydurma "erməni soyqırımı" ilə bağlı bir neçə maddə ehtiva edirdi. Hətta müqavilənin 230-cu maddəsi Osmanlı hökumətindən bir sıra yüksək rütbəli generalın, siyasətçi və ziyalıların müttəfiq dövlətlərin yaratdıqları Malta Tribunalına təhvil verilməsini tələb edirdi (Sevr müqaviləsinə 88, 89 və 230-cu maddələrlə ABŞ prezidenti Vudro Vilsonun sərhədlərini müəyyən etdiyi, dənizə çıxışı olan erməni dövləti daxil edilmişdi).

Maltada tutulan məhbuslardan əsas sorğular aşağıdakı şəxslər üzərində aparılırdı:

1. Atif Bəy

2. Müəmmər Bəy

3. Zəkəriyyə Bəy

4. Rza Bəy (Bursa mebusu)

5. Rza Bəy

6. Midhəd Şükrü Bəy

7. Sudi Bəy

8. Şükrü Bəy

9.Tahsin Bəy

10. Tofiq Hadi Müəllim

11. Sabri Bəy

12. Əli İhsan Paşa

13. Memduh Bəy

14. Asım Bəy

15. Xəlil Sezai Bəy

16. Ziya Gökalp

17. Hacı Adil Bəy

18. Xəlil Menteşe

19. Əhməd Ağaoğlu

20. Əhməd Nəsimi Bəy

21. Sabit Bəy

22. İzmitli Rifat Əfəndi

23. Fevzi Bəy

24. Mayor Nevzat Bəy

25. Əhməd Bəy

26. Macit Bəy

27. Mayor Həzm Bəy

28. Midhəd Akif Bəy

29. Fərid Bəy

30. İbrahim Bəy

31. Şükrü Qaya Bəy

32. Hüseyn Cahit Bəy

33. Salah Cimcoz Bəy

(British Archives: PRO?F. 0. 371/ 4173/47913)

Ermənilər və onlara havadar olan Fransa İngiltərə Xarici İşlər Nazirliyindən və Kral Prokurorluğundan Maltadakı məhbus Türklər əleyhinə "hüquqi deyil, siyasi bir qərar verilməsini" istəyirdi. Məqsəd bu qərara saxtakarlıq edilməsi, məhbusların azad olunmaması və ermənilərin "soyqrıma" məruz qalmasını təsdiq etmək idi. Lakin xarici işlər naziri lord Kerzon və Baş Prokurorluq hüquq çərçivəsi daxilində işlərin aparılacağını bildirdi və heç bir təyziqlə istintaqın qərarının dəyişməsinə razı olmadı.

(PRO?F.O. 371/ 6502/ E. 5845:Procurator General Department to Foreign Office. May 20, 1921)

Haşiyə: Britaniyanın xarici işlər naziri olan Lord Kerzon sonra çıxışlarının birində deyəcəkdi: "Ermənistan Fransaya verilməlidir, çünki Fransadan başqa heç kim və heç bir formada bu qeyri-adi, iyrənc və çirkin insanlarla iş görmək istəməz. Siz erməniləri 8 yaşında bakirə qız kimi təsəvvür edirsiniz? Siz tamamilə səhv mövqedəsiniz. Ermənilər öz qəddar davranışları ilə nə qədər qaniçən xalq olduqlarını göstərdilər. Dünyanın bu bölgəsində ermənilər, hətta son həftələrdə də bəzi kəslərin sandığı kimi, günahsız quzular kimi davranmamışlardır. Hal-hazırda əlimdə onlar tərəfindən son dərəcə vəhşi və qana susamış tərzdə işlənmiş vəhşiliklərlə bağlı bir çox sənəd var. Unudaq bunu. Şimali Ermənistandakı ermənilərin nə soyqırım, hətta nə də hücum təhlükəsində olduqlarına inanmıram".

Malta məhkəməsində iştirak edən İngiltərənin İstanbuldakı baş komissarı ser Rumbold Lord Kerzona göndərdiyi teleqramda yazır: "O, hər bir saxlanılan şəxs barəsində məlumatları xüsusi zərfdə göndərib. Bununla yanaşı, o qeyd edib ki, müttəfiq və neytral dövlətlərlə yanaşı bir çox ölkələrə istintaqa kömək məqsədi ilə müraciət edlib. Hadisələrin baş verdiyi günlərdə orda olan Amerikalı agentlər və hərbçilərin də qeydləri üçün Vaşinqtona məktub göndərilib, lakin onlar bir çox sənədləri özlərində saxlayırlar. Ən təəccüblüsü isə erməni kilsəsinin bizim müraciətlərimizə laqeyid qalması, onlarda olan materialların verilməyəcəyini deyib və "prokuroluq özü axtarıb tapsın" cavabın veribdir". (PRO?F.O. 371/ 6500/ E. 3552 Rumbold to Curzon, No: 268 March 12, 1921 və PRO?F.O. 371/ 6499/ E. 3197 Rumbold to Curzon, Telegram No: 178 dated March 13, 1921)

Qeyd edək ki, 31 mart 1921-ci ildə Lord Kerzon Britaniyanın Vaşinqtondakı səfirinə aşağıdakı məzmunda teleqram göndərib:

"Ermənilərin kütləvi qətlində iştirakda ittiham olunan türklər bizim əlimizdədir. Təqsirin sübut edilməsində böyük çətinliklər var. Əgər Birləşmiş Ştatlar hökumətinin əlində məhkəmə istintaqı üçün əhəmiyyətli olan hər hansı sübutlar varsa, xahiş edirəm bizə təcili göndərin".

(BritishArchives. PRO?F. 0. 371/6500/ E.3552, Curzon to Geddes Telegram No 176, dated March 31, 1921.)

Vaşinqtondakı Böyük Britaniya səfiri 1921-ci il iyulun 12-sı Amerikada apardığı araşadırmalardan sonra əldə etdiyi məlumatlarla bağlı Lord Kerzona yazmışdır: "Əlahəzrət, Sizin Maltada mühakimə edilən məhbus Türklərlə əlaqədar olaraq, iş yoldaşlarımdan biri dünən, 12 İyul günü, Amerikan Xarici İşlər Nazirliyinə gedib. Ermənistanda edilən zülmlərlə bağlı Amerika konsullarının hesabatlarının nəzərdən keçirməsinə icazə verilib. Bu hesabatlar Əlahəzrət Hökumətinin məqsədinə ən çox yarayacaq deyə incələnmişdir. Təəssüflə çatdırım ki, bu sənədlərin içində mühakimə olunmaq üçün Maltada həbsdə olan Türklər əleyhinə dəlil kimi istifadə oluna biləcək heç bir şey yoxdur. Nəzərdən keçirilən hesabatlarda, sözügedən Türk əməkdaşlarından yalnız iki nəfərin Sabit Bəy ilə Süleyman Faiq Paşanın adları var, bunlar haqqında yazılanlar da hesabatları qələmə alanların şəxsi düşüncələrini aşmır və cinayət dəlili ola biləcək heç bir şey konkret göstərilmir.

Onu da əlavə etməklə iftixar edirəm ki, Amerikanın Dövlət rəsmiləri çıxış zamanı, verəcəkləri məlumatların heç birinin bir hüquq məhkəməsi qarşısında istifadə edilməməsi arzusunda olmuşlar. Bu baxımdan və Amerika rəsmilərinin əlindəki sənədlərdə heç bir şəkildə Türklər əleyhinə dəlil tapa bilmədik və qorxuram ki, bu barədə yenidən Amerika Hökumətinə müraciət edilməsindən hər hansı bir şey əldə etmək ümidi yoxdur".

("(RO-FO 371/6504/E.8515: Craigie, British Charge de Afaires at Washington, to lord Curzon, No.722 of Culy 13, 1921)

Malta Valisi Mareşal Plumer Londona 12 fevral 1921-ci ildə yazır: "Nazirlərə, deputatlara və başqa şəxslərə ünvanladıqları ərizələrinin cavabsız qaldığından və özlərini müdafiə imkanlarının özlərinə tanınmamasından şikayətlənirlər. Əllərindəki dəlillərin xülasəsini, ya da heç olmasa nə ilə ittiham etdiklərinin özlərinə bildirilməsini istəyirlər ki, bunlara bəlkə də qarşılıq verəcəklər. Sülh sazişləri ratifikasiya olunmadan əvvəl buraxılan və yurdlarına geri göndərilmiş olan Alman, Avstriyalı və Bulqar müharibə cinayətkarlarının vəziyyətlərini ziddiyyətli tapırlar. Bu siyasəti dini bir zülm olaraq görürlər və bunun təkcə Yaxın Şərqdə deyil, bütün İslam dünyasında da əks-sədaları olacağını irəli sürürlər.

Bu halda bunları təklif edirəm:

Bəzi məhbusların sərbəst buraxılması yolundakı Ali Komissarlığın 9 Dekabr 1920 günlü tövsiyələrinin dərhal həyata keçirilməsi.

"A" sinfində deportasiyaların hansı cinayətlə mühakimə olunacaqlarını və dəlillərin xülasənin, uyğundursa, özlərinə bildirilməsi.

Bu əsirlərin nə vaxt mühakimə olunacaqlarını bildirilməsi".

32 ay davam edən məhkəmədə həmin şəxslərə bəraət verilib və erməni əhalisinə qarşı cinayət törədilməməsi qənaətinə gəlinib. 29 iyul 1921-ci ildə belə qərar verilib:

"Bu günə qədər, məhbuslar əleyhinə keçirilmiş ittihamların doğruluğuna şahidlik edən ciddi bir şəxs tapılmamışdır. Müttəhimlərin əleyhinə ittihamların Ədliyyə Məhkəməsi tərəfindən yetərli hüquqi fakt kimi qəbul edilməsi imkansız görünür. İngilis Kral Baş prokurorluğu "kütləvi öldürmə" iddiası ilə bağlı hüquq məhkəməsində yeni dava açmağa kifayət qədər sübut olmadığına, əldə olan sənəd və məlumatların ittihamlar üçün hüquq məhkəməsində sübut dəyəri olmadığı, ona görə də kimsənin bir hüquq məhkəməsi qarşısında cəzalandırılmasının mümkün olmayacağını qərara alır".

Maltaya sürgün edilib ittiham edilənlər, nəhayət, Atatürk sayəsində xilas olmuşlar. Sürgün illəri onlar üçün bir xatirə olaraq qalır. Bir-iki il ailələrindən ayrı, dövlət işlərindən uzaq, şəxsi azadlıqdan məhrum olaraq keçirmişlər, çətinlik çəkmişlər. Onlar sonra İngiltərə hökumətinə qarşı təzminat davası açsalar da, nəticə əldə etməmişlər.

Son olaraq bildirək ki, erməniləri bir zaman ayaqda saxlayan kilsə idisə, 1915-ci ildən sonra onlar bu "soyqırımı" uydurdular və özlərinə ikinci ayaq yaratdılar. Əgər "soyqırım" ideologiyası aradan götürülərsə, o zaman Ermənistan dövləti də olmaya bilər.

"Soyqırım" bütün erməniləri birləşdirən bir ideologiya halına gəlib. Ölkə daxilində didişən qüvvələr, düşmənçilik edənlər bu məsələdə birləşirlər. "Soyqırım" onların alver predmetinə çevrilib. "Soyqırım əfsanəsi" ermənilərin erməni olmalarının əsas dəlili sayılmaqla, erməniləri bir arada saxlamaq üçün yeganə vasitədir.

Onlar gözəl başa düşürlər ki, Ermənistanda yaşayan bir ovuc erməni ümumi işin davamçısı ola bilməz. Bu səbəbdən də diasporda erməniləri ortaq əzablar və ortaq uğurlar xülyası ilə birləşdirməyə çalışaraq, "soyqırım əfsanəsi"ndən məharətlə istifadə edirlər.

əvvəli var

Zaur Əliyev

Siyasi elmlər üzrə

fəlsəfə doktoru

Ekspress.-2015.- 25-27 aprel- S.17.