"Atam deyir, qır
çərçivələri..."
xanəndə, əməkdar artist Fərqanə Qasımovanın müsahibəsi
- Mayın 21-də Heydər Əliyev
sarayında solo konsertiniz olacaq. Konsertə necə
hazırlaşırsınız?
- Bu, mənim
üçüncü solo konsertimdir. Hər solo
konsertdən sonra deyirəm, bu, axırıncı olacaq. Çünki o qədər əziyyətlə
başa gəlir. Həm də bilirsiniz mən
bu sənətə solo gəlmədim. Bu
yolu atamla bahəm gəldim. O məni öz sənətilə
böyütdü, dünyaya uçurdu, göstərdi. Biz bu sənəti bütün Avropaya, Amerikaya sevərək
yaydıq, tanıtdıq. Atam 1996-cı ilə
qədər artıq öz sözünü demiş ustad idi.
Azərbaycandan kənarda da muğamı
sevdirmişdi. Mənim də əlimdən
tutub sənətə təqdim etdi. Mənim
solo sözündən o qədər də xoşum gəlmir.
Sololar var ki, bəzən istəyərək, bəzən istəməyərək,
bəzən elmi iş üçün lazım olur. Sənin də sənət dəftərində
yazılsın. Bu, özünü təsdiqləmək
deyil, çünki mən illərdir Alim Qasımovla
çiyin-çiyinə çalışıram. Sadəcə öz sənətimiz,
tamaşaçılarımız üçün
lazımlı sayıram. Sənətçi
boş otura bilmir. Boş oturanda
darıxır, neqativ hisslər yaranır. Bu
hissləri sənətlə örtmək lazımdır ki,
yaşam davam etsin.
Şəxsən məndə belədir. Arada fasilələr
olanda özümü bədbin, narahat hiss edirəm.
Gördüm boşluqdur, atamın da məşq etməyə
həvəsi yoxdu, dedim bir sınayaq, bu da olsun
üçüncü solo konsert. Mənim ilk
solo konsertim 2014-cü ildə Heydər Əliyev Sarayında
oldu. Gözəl keçdi. Onu da açıqlayım ki, bu konsert atamla birgə
olmalıydı. Gözəl repertuar
hazırladıq, Rast muğamını başqa janrda ifa edəcəkdik.
Konsertə 1 ay qalmış atam dedi sən tək oxuyacaqsan. Şoka düşdüm. Bir
növ elə bil məni sınamaq, dəryaya tək atmaq
üçün belə etdi. Bir az
fikirləşəndən sonra razılaşdım. İkinci solo konsertim Beynəlxalq Muğam Mərkəzində
baş tutdu. Nəva muğamını təqdim
etdim. Ailəvi elmi yanaşmamız oldu.
Alim müəllim dedi sən bu muğamı mütləq
öyrənməli və oxumalısan. 4-5 il
ərzində hasil etdim. Çünki
uşaqlarım körpə idi, qayğılarım çox
idi. Sonra atam bizi Şamil müəllimlə tanış etdi. Nəvanın
bilicilərindəndir. Fikirlərimiz
üst-üstə düşdü. Böyük
musiqiçi heyətilə Nəva muğamını təqdim
etdik. Əvvəl Milli Konservatoriyada elmi iş kimi bəyənildi.
Dedilər tədris proqramına salınacaq.
Mən də gözləyirəm bunun
üçün mənə müraciət etsinlər.
- Alim Qasımov konsertinizdə
çıxış edəcəkmi?
- Mən
xahiş etmişəm. Biz onu məşqlərə
hələ çağırmamışıq. İstəyirik hazırına gəlsin, üzündəki
o sevinci görək. Bir neçə
günə məşqə dəvət edəcəyik. Çox xahiş edəcəyik duet, yaxud tək
mahnı ifa etsin. Hələ
cavabını almamışıq.
- Alim müəllim sizin ifanızda ən
çox hansı mahnını və ya muğamı bəyənir?
-
Çox şahidi olmuşam, konsertlər, tədbir olsun, yaxud
evdə olsun, sonradan lent yazılarına baxıram,
görürəm ki, mən oxuyanda o, o oxuyanda mən feyziyab
oluruq, ruh aləminə gedirik. Mən oxuyanda
görürəm necə razılığını bildirir.
Ən çox mənə deyir ki,
"Ceyran" mahnısını mənim ifamda çox sevir.
Bir də "Dəli kür" filmində
oxunan mahnını. Elmira Rəhimovaya təşəkkürümüzü
bildiririk, Allah ona cansağlığı versin. Bu
mahnını onun repertuarından öyrənmişəm.
Yeri gəlmişkən, bu konsertimizdə Elmira Rəhimova, Zeynəb
Xanlarova, Şövkət Ələkbərova, Akif İslamzadə,
Alim Qasımov kimi dəyərli sənətkarların
repertuarından istifadə edəcəyik. Məqsədimiz
odur ki, həmin mahnıları yenidən sevək, yenidən
onlara müraciət edək.
- Bəs siz Alim müəllimin
ifasında daha çox hansı mahnını və ya muğamı
sevirsiniz?
- Mən Alim müəllimin ifalarında
ayrıseçkilik sala bilmərəm. Çünki
onlar hamısı möhtəşəm, əvəzolunmaz, təkrarsız
ifalardır. Alim müəllimin, məsələn,
diskdə "Bayatı-Şiraz"ı var. O qədər
gözəl əsər yaradıb ki, ona muğam demək
olmaz, muğam əsəri demək lazımdır. "Zabul segah"ı var, Fransada lentə
alınıb - böyük əsərdir. "Çahargah",
"Rast", "Şur", hansı birini sayım?! Alim müəllim dəstgahların hamısına
öz möhürünü vurub. Mahnılardan
"Əzizi dostum"u çox sevirəm. Onun öz repertuarı da var ki, artıq onlara
möhürünü vurub. Son zamanlar da məni
harada görürlər saxlayıb deyirlər ki, Alim müəllimin
"Xatirədir", "İlahi" mahnılarına səhər-axşam
qulaq asırlar. Deyirlər ki, əgər səhərləri
həmin mahnılarla açmasaq, deməli, nəsə
itirmiş oluruq.
- Alim müəllim sizə ən
çox nəyi irad tutur, ümumiyyətlə, sizi çox tənqid
edir?
- Ona tənqid
demək olmaz. Mən buna "ustad
şapalağı" deyərdim. Alim
müəllim yerində duran sənətkar deyil, daim
inkişafdadır. Alim müəllim həmişə
bizə yuxarıdan aşağı baxacaq. O, yerində
duran sənətkar deyil ki, kimsə gəlib ona
çatsın. Öz musiqi notları, ifası
ilə daim önə gedir. İnkişaf
etdikcə ona çatmağa çalışırıq.
Bizə həmişə öz iradını
bildirir və haqlıdır. Məsələn,
deyir qır çərçivələri. Sonra deyir yox, sən xanımsan, hicablısan edə
bilməzsən. İrad tutur və istəyir
ki, məni də dərvişyolu aparsın. Ancaq onlar mənim içimdədir. Nə vaxtsa yaşla, məqamla bağlı bu iradlar
özünü bir gün göstərəcək.
- Həyat yoldaşınız sizin
ifanızda daha çox hansı mahnını bəyənir?
-
Çox mahnıları bəyənir, dinləyir. Bu yaxınlarda bir mahnı xahiş etdi. Bu konsertdə onu oxuyacam. Mən
bu mahnını həyat yoldaşımın xahişi ilə
oxudum. O gün dinlədi, gözləri yaşardı.
- Sənətlə əlaqəsi
varmı?
- Biz ailəvi
dost olmuşuq. Nəticədə bizim ailə həyatımız
baş tutub. Onun atası Alim müəllimin
böyük pərəstişkarı olub. Uşaq vaxtımızdan gediş-gəlişimiz
vardı. Sonra da ailə qurduq. O da tara həvəs etdi, dedi mən Alim müəllimin
kürəkəniyəm, Fərqanə xanımın həyat
yoldaşıyam, gərək mənim də muğamdan
anlayışım olsun. Bu anlayış gətirib
onu musiqi həvəskarı etdi. Tar,
türk sazı çalır. Türk
musiqisini yaxşı bilir. Mənə də
hərdən öz məsləhətlərini verir. Musiqiyə bağlı insandır. Bu solo konsertimdə də mənə köməklik
göstərir, təşkilatçılıq edir. Musiqiçilərlə işləmək çətindir.
Biz 13 nəfər heyətik. Onları bir yerə yığmaq, vaxtında
çağırmaq çox çətindir. Elə
işlər var ki, ona kişi
xeylağı lazımdır, qadının gücü
çatmaz. Mən də Elnurun köməyindən
bəhrələnirəm.
- Yəqin
ki, sizi anlayışla qarşılayır, qastrol səfərlərində
olursunuz, evdə az vaxt keçirirsiniz.
- Bəli,
ailəlikcə anlayışla qarşılayırlar. Övladlarım, həyat yoldaşım bunu mənə
irad tuta bilər. Ancaq sağ olsunlar ki, məni gözləyirlər.
Onlar üçün çox əziyyət olsa
da, məni anlayışla qarşılayırlar. Məni
bilirsiniz necə yola salırlar: ay ana, yenə gedirsən? Özü də yazıq sifət alırlar
(gülür). Gələndə də
sevinirlər. Hər bir evə ana nəfəsi
çox vacibdir. Amma nə edək, bu da
bizim işimizdir, çörək pulumuzdur, gərək
bununla razılaşaq.
- Bəs evdə olanda necə evdar
xanımsınız, mətbəxlə aranız necədir?
- Evdə
çox qoçağam. Yemək bişirməyi
çox sevirəm. Düzdür, deyə
bilmərəm ki, evdə bütün işləri mən
görürəm, bu, mümkün deyil. Çünki
hər zaman evdə olmuram. Ona görə də
yaxşı bir xanım var, mənə evdə kömək
edir. Ancaq özüm evdə olanda qoymuram,
özüm edirəm. Deyirəm
övladlarım mənim əlimin yeməyini yeməlidirlər.
Ona görə mən çox vaxt işimi
günortadan sonraya salıram ki, günorta yeməyini
özüm bişirim. Hətta axşam gəlib
axşam yeməyini də özüm hazırlayıram. Qadının özəlliyi və gözəlliyi
onun ana, evdar xanım olmağındadır. Bəzi qadınlar deyir ki, mən yemək bişirə
bilmirəm, onu bacarmıram, bunu bacarmıram. Bu, artıq onun qüsurudur, o bir növ öz
qüsurlarını sayır. Bunu
bacarmırsa da gizlətməlidir. Hər
bir qadın gözəl xörək bişirə bilməlidir,
ailəsi, övladları, həyat yoldaşının
qayğısına qalmalıdır, süfrə arxasına
toplamalıdır. Kim yemək bişirə
bilmirsə öyrənməlidir.
- Hansı yeməyi gözəl
bişirirsiniz?
-
Bütün yeməkləri gözəl bişirirəm, həm
də sevərək bişirirəm, plov, dolma,
çığırtma. Anam da gözəl yemək
bişirir. Onun kimi gözəl yemək
bişirən xanım görməmişəm. Avropa yeməklərini də gözəl bişirir,
vegeterian yeməklərini də.
- Alim müəllimdən başqa
kimlərə qulaq asırsınız?
-
Hamıya qulaq asıram. O, özü də hamıya qulaq
asıb. Onun ifasında çox sənətkarın
ifası görünür. İfa da elmi iş kimidir. Mütləq kimlərisə dinləməlisən,
qulaq asmalısan. Əvvəllər
başqa janrda olan, bütün dünya musiqilərini dinləyirdim,
indi vaxtım olmur, ancaq radioda qulaq asıram. Youtub-da daha çox Zeynəb Xanlarovamı dinləyirəm.
O xanımın səhnə mədəniyyəti çox dəyərlidir.
Yavər Kələntərli, Rübabə Muradova, Sara Qədimovanı
da hər zaman dinləyirəm.
- Evdə iş görəndə
hansı mahnını zümzümə edirsiz?
- İnanın ki, mən mahnı zümzümə etmirəm. Ümumiyyətlə,
o qədər tələsik həyat keçirirəm. O
işi çatdırım, bu işi çatdırım deyə-deyə
düşüncəmdə mahnı oxumağa yer qalmır. Düşüncəm o qədər sürətlə
işləyir ki, bu işdən sonra nəyi edəcəm, hara
gedəcəm, uşaqlar gələcək. Bu qədər düşüncəyə, stressə
insan dözərmi? Hələ üstəlik
özümçün mahnı oxuyum. Elə
şey yadıma gəlmir.
- Heç olubmu özünüzü
başqa janrda sınayasınız? Ürəyinizdən
keçibmi pop, estrada janrında mahnı
oxuyasınız?
- Olub,
sınamışıq. Muğamı bilirsənsə,
hər janr sənə asan gəlir. Muğamın
içində jaz da var, rok da, bluz da. İstifadə
edə bilsən, nə gözəl. Necə
ki, Alim müəllim istifadə edir. "Bizimkilər"
layihəsində iki dəfə iştirak etdik. Xarici mahnı oxudum, pis də alınmadı. Həmişə arzum
olub bir xarici mahnı oxuyum. Hələ
oxumamışam. Amma estrada
janrında oxumuşam. Bu yaxınlarda TRT
AVAZ-ın yaranma tarixilə bağlı Gövhər Həsənzadənin
bəstəsini oxudum. Gözəl də
alındı. Düşünürəm
ki, muğam ifa edə bilən hər kəs başqa janrda da
mahnı oxuya bilər. Amma başqa janrlarda
mahnı oxuya bilən hər kəs muğam oxuya bilməz.
Hər musiqinin özəyi muğamdı.
- Olubmu kiminləsə duet oxumaq
keçsin ürəyinizdən?
- Mən
elə duet üçün yaranmışam. Alim
müəllimin ömür boyu duet ortağı olmuşam.
Hər zaman bununla qürur duyuram. Bir
neçə il öncə Samirə
Allahverdiyeva mənə zəng etdi, duet təklif etdi. "Ya Allah" mahnısını duet oxuduq, gözəl
alındı. Kimsə müraciət etsə,
etiraz etmərəm. Bəlkə də
kiminsə ürəyindən keçir, amma çəkinir
ki, Fərqanə xanım qapalıdır, bizimlə oxumaz.
Fərqanə xanımın bu libası sadəcə
örtükdür, libasdır. Bunun işə,
sənətə aidiyyatı yoxdur. Yaxşı
layihə olacaqsa, seviləcəksə, niyə də yox?!
Maraqlı təklifi olan varsa, mütləq
müraciət etsin.
- Bəs özünüz xarici sənətçilərdən
kiminlə duet oxumaq istəyərsiniz?
-
Türkiyədən elə bir təklif gəlsə sevinərəm.
Tarkan, Sibel Can, Ebru Gündəş ola bilər.
Ola bilər Avropadan hansısa pop müğənni
ilə duet olsun. Çox istərdim həyatımda
belə bir çevriliş olsun. Kimliyi o qədər
də vacib deyil, əsas odur sənətçi olsun.
- Bu qədər
gərgin iş qrafikiniz var - Ailə, ev. Xanım kimi özünüzə qulluq etməyə
vaxt tapırsınız?
- Yox,
tapmıram. Çox arzular ürəyimdə
qalır. Vaxt baxımından
çatdırmaq mümkün olmur. Bu
yaxınlarda həkimə getmişdim. Mənə
baxıb dedi ki, "Fərqanə xanım, çox yorğun
görünürsünüz, özünüzə heç
baxmırsınız. Mənim yanıma elə sənətçilər
gəlir ki, yanlarında dərman daşıyanları var, bir
sanatoriyadan çıxıb o birinə gedirlər". Deyirəm axı mənim 4 övladım var,
qayğılı anayam. Boynuma alım ki,
özümə yaxşı baxa bilmirəm. İldə, ayda bir dəfə çox problem olarsa,
kosmetoloq müraciət edirəm. Amma
saatlarla orda oturmağa vaxtım çatmır.
- Amma çox
gözəlsiniz. Dəriniz, üz cizgiləriniz
gözəldir.
- Çox sağ olun. Bu, mənə anamdan
keçib, onun hədiyyəsidir. Anam çox gözəl
xanımdır. Allah hər qadını qorusun!
Gülər
Ekspress.-2017.-29 aprel.-1 may.-S.13.