Diaspor
tarixində ilk
Ukraynadakı
Azərbaycan diaspor təşkilatları birləşdi
Diaspor təşkilatlarının
işi xaricdə yaşayan soydaşlarımızı
bir araya gətirməkdən ibarətdir.
Bir ölkədə fəaliyyət göstərən
ayrı-ayrı diaspor təşkilatlarımız
işlərini bir-birləriylə əlaqəli şəkildə
qururlar. Amma bu sahədə istisnalar
da vardı. Məsələn,
Ukraynadakı Azərbaycan diaspor təşkilatları
bir-birini qəbul etmir, bir-biri ilə münaqişəli
fəaliyyət göstərirdilər. Bu, iki gün əvvələdək belə idi.
İki gün əvvəl isə Ukraynadakı
Azərbaycan diaspor təşkilatları birləşməklə
diaspor tarixində bir ilkə imza atdılar.
Bu gün azərbaycanlılar
dünyanın müxtəlif ölkələrində məskunlaşıblar.
Hər bir ölkənin də
özünün daxili ictimai, siyasi mühiti var. Daha
çox azərbaycanlının yaşadığı
ölkələrdən biri də Ukraynadır. Qeyri-rəsmi məlumatlara görə, bu
gün Ukraynada 500 minə yaxın azərbaycanlı
yaşayır.
Ukraynada Azərbaycan diasporunun təşkilatlanması
1997-ci ildə Ümummilli lider Heydər Əliyevin həmin
ölkəyə rəsmi səfərindən sonraya təsadüf
edir. Heydər Əliyev ozamanadək pərakəndə
halda fəaliyyət göstərən
soydaşlarımıza vahid ideya ətrafında birləşməyi
tövsiyə etmişdi; elə həmin il
də Ukrayna Azərbaycanlıları Konqresini
yaranmışdı.
Bundan
təxminən 5 il sonra - 20 iyul 2002-ci
ildə Heydər Əliyev Ukrayna azərbaycanlıları
ilə görüşündə onları daha fəal
olmağa, daha birləşməyə
çağıraraq, bu sahədə öz tövsiyələrini
vermişdi: "Bilirsiniz, mənim bu sərt
sullarımdan narahatçılıq keçirməyin.
Və düşünməyin ki, bax, Heydər
Əliyev gəldi və bizi tənqid etməyə
başladı. Mən istəyirəm, siz biləsiniz
ki, etdiklərinzdən daha çox iş görməlisiniz".
Ardınca
H.Əliyev parçalanmağın,
intriqabazlığın təhlükəsini deyərək,
öz xəbərdarlığını da etmişdi:
"Bu xüsusiyyətlər hər kəsə
xasdır. Xüsusən azərbaycanlılara.
Buna görə bu haqda danışıram.
Bir də ona görə deyirəm ki,
başqa yerlərə, məsələn, Rusiyada biz belə
faktlarla tez-tez qarşılaşırıq. Moskavanın özündə hər kəs
özü üçün Azərbaycan cəmiyyəti
yaradıb. Bu, yolverilməzdir. İşgüzar adamdır, pulu var, çox
gözəl. Amma o bilməlidir onun
apardığı iş hansı məqsədi
güdür. Əgər o öz ətrafına
müəyyən sayda azərbaycanlı yığıb
öz işlərini görmək istəyirsə, bu, cəmiyyət
deyil. Qoy özünə şirkət və s.
açsın və işləsin. Əgər
o, doğrudan da öz vətəni, xalqı və
müstqəil Azərbaycan üçün nəsə
etmək istəyirsə, bu zaman belə prinsiplə hərəkət
etmək olmaz" ("strateg.az").
Uzun müddət uğurla fəaliyyət
göstərən UAK ətrafında 2012-ci ildə
seçki qalmaqalı başlayıb.
Belə ki, həmin dövrdə konqres sədri İlqar
Abbasovun fəaliyyət müddəti başa
çatması ilə əlaqədar bir sıra regionlar
yığışıb, yeni sədr kimi Hikmət
Cavadovu seçmək istəsələr də,
Rövşən Tağıyev və tərəfdarları
buna narazılıq ediblər. Daha sonra bir
müddət seçki mübahisəsi davam etsə də,
nəticədə UAK-a yeni sədrin seçilməsi
mümkün olmayıb. Bu səbəbdən
Ukraynadakı bir sıra regionlar Hikmət Cavadovun ətrafında
yığışaraq "Birləşmiş Ukrayna Azərbaycanlıları
Diasporu" təşkilatını yaradıblar.
Rövşən Tağıyev isə
"Birləşmiş Ukrayna Azərbaycanlıları
Konqresi" adlı təşkilat yaradıb ("musavat.com").
Üstündən
6 il keçəndən sonra bu qurumlar
arasındakı buzlar əridi. Hər şey Diasporla
İş üzrə Dövlət Komitəsinin yeni sədri
Fuad Muradovun Ukraynaya səfərindən sonra baş verdi. Belə ki, Ukrayna Azərbaycanlıları
Konqresi ilə Ukrayna Azərbaycancılılarının
Birləşmiş Təşkilatı birləşmək
barədə qərar qəbul edərək, bu prosesi
hüquqi cəhətdən başa çatdırmaq
üçün işçi qrupu yaratdılar. Bununla bağlı diaspor təşkilatları
geniş müzakirə aparıb, birləşmək qərarına
yekdilliklə səs verilib və birgə fəaliyyətin
mexanizmləri müzakirə olunub.
İşçi Qrup Ukrayna Azərbaycanlılarının
Koordinasiya Şurasını yaratmaq barədə də
razılığa gəlib və birləşmənin
vacib olduğunu bildiriblər. Verilən mlumata görə, artıq
Koordinasiya Şurasının ilk iclası
keçirilib və təşkilatlar daha geniş
miqyasda fəaliyyətə başlayacaqlarını
elan ediblər.
Tədbirdə iştirak edən
bütün tərəflər səfirlik, diaspor komitəsi
və diaspor təşkilatları belə bir zamanda
birləşmənin vacib olduğunu bildiriblər.
Və bundan Azərbaycan dövlətinin
faydalanacağına inandıqlarını qey ediblər.
Komitə sədri Fuad Muradov diaspor rəhbərlərinə
bildirib ki, bundan sonra heç kəsə qarşı
ayrı-seçkiliyə yol verilməyəcək və
bütün işlər Azərbaycan naminə
aparılacaq.
Sözügedən toplantılarda
Ukraynada səfərdə olan azərbaycanlı
jurnalistlər - Nicat Dağlar və Niyaz Niftiyev də
iştirak ediblər. Müzakirələrə
qatılan Azərbaycan Mətbuat Şurasının
üzvü, "Azadinform" İnformasiya Agentliyinin
baş redkatoru Niyaz Niftiyev faktı təsdiqləyib və
bildirib ki, Ukraynadakı Azərbaycan diaspor təşkilatlarının
birliyi naminə çox ciddi görüşlər
keçirilib. Jurnalist gələcəkdə
Ukraynada vahid Azərbaycan diasporunun fəaliyyət
göstərəcəyinə inandığını
vurğulayıb ("qafqazinfo.az").
Qeyd edək ki, indiyə kimi bir-birilə
münaqişəli vəziyyətdə fəaliyyət
göstərən Azərbaycan diaspor təşkilatlarının
üzvlərinin eyni masa arxasında əyləşməsi,
hətta birlik konfransı keçirməsi Azərbaycanın
xaricdəki diaspor təşkilatları arasında bir
ilk sayıla bilər. Bu
parçalanmaya son qoyulması Ukrayna azərbaycanlıları
diasporunun gələcəyi üçün optimist vədlər
verir və yerli strukturun vahid mərkəz kimi daha
effektli və təsirli fəaliyyət göstərəcəyinə
zəmin yaradır.
Bu
önəmli addım, həmçinin, Ukraynanın
Kiyevlə yanaşı, Odessa, Xarkov, Dnepr, Zaporojye, Lvov,
Citomir, Çerniqov, Berdıçev, Krivoy Roq, Mariupol,
Xerson, Nikolayev, Melitopol və s. kimi şəhərlərində
də Azərbaycan icmasının fəaliyyətinin
saxlanması, azərbaycanlı uşaqlar
üçün bazar günü məktəblərinin təşkili,
folklor qruplarının yaradılması, ölkənin
ali təhsil müəssisələrində Azərbaycan
dili mərkəzlərinin açılması və
burada təhsil alan tələbələrin
yaradacağı birliklər gələcək
üçün xüsusi önəm kəsb edir.
"Günün ən sevindirici xəbəri
bilirsiniz nə oldu? Diaspor
ilə İş üzrə dövlət Komitəsinin sədri
Fuad Muradovun Ukraynadakı ikiyə
bölünmüş diaspor qurumumuzun təmsilçilərini
bir araya gətirib birləşdirməsi". Bunu
isə millət vəkili Fazil Mustafa Kiyevdə Birləşmiş
Ukrayna Azərbaycanlıları Diasporunun sədri
Hikmət Cavadovla Birləşmiş Ukrayna Azərbaycanlıları
Konqresinin sədri Rövşən Tağıyevun
Dövlət Komitəsi rəhbərliyinin təşəbbüsü
ilə barışmasına münasibət bildirərkən
deyib.
Bunu olduqca ciddi bir hadisə sayan Fazil
Mustafanın sözlərinə görə, nəhayət
ki, sadə formul tapıldı, intriqaları bir tərəfə
buraxıb, Azərbaycan naminə
insanlarımızı xaricdə bir amal ətrafında
toparlamağın mümkünlüyünə
inamı artırdı. "İndi bunun ardınca nədən xaricdə
olan mühacirətimizin fərqli fikirlərini qoruma
şərti ilə Azərbaycan naminə ümummilli hədəflərə
doğru yönləndirilməsini gerçəkləşdirməyək?"
Deputatın bildirdiyinə görə,
bir komitə sədrinin nümunəsində
göründü ki, çözülməyəcək
bir problem yoxdur, sadəcə istəmək
lazımdır. "Xarici ölkələrdəki
"bezdarnı" qaqaşların əvəzinə səfirliklərə
daha sanballı və məsuliyyətli əməkdaşları,
peşəkar kadrları göndərməklə
qısa müddətdə bu işi daha da irəlilətmək
mümkündür. Siyasət də də
bunu etməyin yolları düşünülməlidir.
Dini icmalar arasında da ağlı
başında olan insanlar oturub məzhəb, təriqət
və dünyagörüş fərqliliklərini bir kənara
qoyub Azərbaycan naminə birlik nümayiş etdirməyi
bacarmalıdırlar. İstəyəndə
olur, sadəcə niyyət doğru olduğunda, işlər
də öz lazımi məcrasına
düşür".
Yeri gəlmişkən, Ukraynada daha
bir neçə Azərbaycan diaspor təşkilatları
da fəaliyyət göstətir. "Dostluq" -Azərbaycan-Ukrayna Xarkov Vilayəti
Təşkilatı. Bu təşkilat 1999-cu il, noyabrın 19-da Xarkov vilayətində
təsis edilib. Təşkilatın ətrafında
müxtəlif millətləri təmsil edən 500-dən
çox nümayəndə toplanıb.
"Dostluq"-Azərbaycan-Ukrayna Xarkov Vilayət Təşkilatının
əsas məqsədi milli adət-ənənələrin
qorunması və inkişaf etdirilməsində
buradakı azərbaycanlıların səylərinin
birləşdirilməsidir.
Həmçinin Ukrayna və Azərbaycan
arasındakı mədəni və iqtisadi əlaqələrin
möhkəmləndirilməsi, Ukraynada yaşayan azərbaycanlıların
hüquq və maraqlarının təmin olunmasında
onlara dəstək olmaqdır. Təşkilatın
nəzdində "Dostluq" Azərbaycan Mədəniyyət
və Təhsil Mərkəzi, "Azərbaycan inciləri"
adlı rəqs qrupu, "Qarabağ" folklor
ansamblı, "Natəvan" Qadınlar Klubu,
"Novruz" Gənclər Klubu və Hüquqi Xidmət
Mərkəzi fəaliyyət göstərir.
Donetsk Vilayəti Azərbaycanlıları
Konqresi 2005-ci ildə təsis olunub.
Konqres Ukraynanın Donetsk vilayətindəki Azərbaycan diasporunun bir
mərkəzdə cəmlənməsi məqsədilə
yaradılıb. Konqresin fəaliyyəti
milli-mədəni maraqların inkişaf etdirilməsi,
Ukrayna mədəniyyətinə azərbaycanlıların
inteqrasiyası, Ukrayna və Azərbaycan
arasındakı dostluq əlaqələrinin möhkəmləndirilməsi,
iki ölkə arasında dərin iqtisadi, siyasi və mədəni
əlaqələrinn inkişaf etdirilməsini
özündə ehtiva edir. Konqres eyni
zamanda bu ölkədə yaşayan
soydaşlarımıza hüquqi müstəvidə də
yardım edir.
Təşkilat yarandığı ilk
gündən kimsəsiszlər, aztəminatlı ailələr
əlil və veteranlara yardım göstərir, bununla
bağlı müxtəlif tədbirlər, xeyriyyə
aksiyaları təşkil edir.
Eyni zamanda xəstəxana, məktəb,
uşaq evlərini də mütəmdi olaraq maliyyə
yardımı ilə təmin edir.
Donetsk Vilayəti Azərbaycanlılar
Konqresi sözügedən vilayət ərazisində
yaşayan soydaşlarımızla
Azərbaycanın bu ölkədəki səfirliyi
arasında körpü rolunu oynayır.
Ümumiyyətlə, konqres bütün fəaliyyətlərini
Azərbaycan və Ukrayna arasında münasibətlərin
inkişaf etdirilməsinə yönəldib.
Ukrayna Azərbaycanlı Gənclər
Birliyi 2010-cu ildə yaradılıb. Ukraynanın 19 vilayətində
regional təşkilatlarını yaradan birliyin nəzdində şən
və hazırcavablar klubu, milli musiqi ansamblı,
"Bakı" futbol komandası fəaliyyət
göstərir.
Birliyin əsas fəaliyyəti xalqımızın
qədim adət-ənənələrini, zəngin mədəni
irsini qoruyub yaşatmaq, Azərbaycan həqiqətlərini
təbliğ etməkdir ("olaylar.az").
Xüsusilə, Ukraynada böyüməkdə
olan azərbaycanlı gənclərin bu ölkənin
ictimai-siyasi həyatına inteqrasiya
olunmalırını təmin etməkdən ibarətdir.
Murad
MƏMMƏDLİ
Ekspress.- 2018.- 21-23
iyul.- S.10.