“Sənətətrafı çəkişmələr vaxtımızı, ömrümüzü aparır”

Akif Əli: “Bədii əsər kütləvi şüurun formalaşmasında daha böyük rol oynaya bilər”

Böyük Çin filosofu Konfutsi yazırdı ki, hər bir insanın həyat yolunu onun mənəvi dünyası, xarakteri müəyyən edir. Bu dünyada hər birimiz öz ömür yolumuzla addımlayırıq. Kimisi üçün bu yol hamardır, kimisi üçün enişli-yoxuşlu. Bu yolu elə addımlamalıyıq ki, sonunda qoyduğumuz iz silinməsin, şərəflə, ləyaqətlə keçək ömür yolumuzu.

“Ekspress”in “Ömür yolu” layihəsində elə şəxslərin ömür yoluna nəzər salacağıq ki, yoldan nəsə öyrənə bilək.

“İnsan da həyatın özü kimi mürəkkəbdir. Həqiqi yaradıcı əsl ziyalı, alicənab, yüksək mədəni səviyyəli olmalıdır. Ancaq əgər insanda bir balaca istedad işartısı varsa, o, heç vaxt abırsız, həyasız, üzlü adam ola bilməz... Çalışıb istedadlı adamlara kömək etmək lazımdır. İstedadsızı qapıdan qovsan, pəncərədən gələcək. Bir qələm adamı olaraq ədəbiyyatçının, yazarın missiyası xalqa xidmət etməkdirsə, o, necə təkcə özünü düşünə bilər...” Bu fikirlər təqdimata ehtiyacı olmayan yazıçı Akif Əliyə aiddir. “Ömür yolu” rubrikasında yazıçının ömür yoluna qısa yolçuluğa çıxdıq.

Bayrağımız mütləq Şuşada, Cıdır düzündə dalğalanacaq...

Yaranış, doğulduğun el-oba, dünyaya göz açdığın ailə, böyüdüyün mühit, təhsil aldığın müqəddəs ocaq və nəhayət, özünü təsdiq etdiyin, illərini verdiyin iş yeri insan oğlunun varqlıq kimi mövcudiyyətini göstərir. Elə isə əvvəldən başlayaq...

Qarabağı Şuşasız, Şuşanı Qarabağsız, Azərbaycanı isə ümumiyyətlə, sahibi olduğu bu torpaqlarsız düşünmək

mümkün deyil. Əsrlərdir üzdəniraq qonşuların təqib və təzyiqinə məruz qalan Qarabağ torpaqları o qədər ziyalı, mütəxəssis, xüsusilə ölkə üçün önəmli, insan kimi insanlar yetişdirib ki, bunu sadəcə xatırlamaq yetərlidir, hətta şişirtməyə belə gərək yoxdur. Nəticə etibarilə Azərbaycanımız balaca ölkə olduğu üçün (əlbəttə ki, ərazi baxımından) hamı bir-birini yaxşı tanıyır...

Akif Əli Qarabağın ən füsunkar guşələrindən biri olan Şuşada doğulub. Əslində Şuşa gözəl olduğu qədər də ölkəmiz üçün önəmli strateji əhəmiyyətə malik olan bir şəhərdir. Hazırda erməni işğalında olan Şuşadan danışmaq kədər versə də, unutmamalıyıq ki, Azərbaycanımız Şuşasız qanadı qırılmış ölkə olaraq qalacaq, o vaxta qədər ki, Şuşanı işğaldan azad edəcəyik...

Akif müəllimin dediklərindən: “”Aləm cənnətə dönsə, yaddan çıxmaz Qarabağ!” Şuşa nəinki təkcə mənim, ümumiyyətlə, bütün xalqımızın yadından heç vaxt çıxmır, çıxmayacaq da... Biz nə zamansa Şuşaya qayıdacağıq. Bayrağımız mütləq Şuşada, Cıdır düzündə dalğalanacaq”...

Sandıq ədəbiyyatı, müstəqil dövrün söz azadlığı və bədii təfəkkürün məhsulu

Akif Əli hərtərəfli istedada malik ziyalılarımızdandır. O, kino, radio, televiziya, elmi-pedaqoji iş, mətbuat sahələrində uğurlu fəaliyyəti ilə milli mədəniyyətimizdə izini qoyan, öz yeri, imzası olan yaradıcı insandır. Onun kino fəaliyyəti kinotənqidçilər tərəfindən xırdalıqlarına qədər şərh edilib, yazıçı kimi qələm gücüylə bədii təfəkkürün məhsulu kimi ortaya qoyduğu əsərlər, məqalələr, sənədli-bədii oçerklər geniş oxucu kütləsi qazanıb: “Uşaqlıqdan ədəbiyyata həvəs göstərmişəm. Nədənsə, atam kimi prokuror yox, ədəbiyyatçı olmaq istəmişəm. Bakı Dövlət Universitetinə imtahan vermişəm, amma Rus dili və Ədəbiyyatı İnstitutuna (indiki Bakı Slavyan Universiteti) oxumağa göndəriblər. Sonralar filologiya üzrə elmi iş yazdım, “M.Ə.Sabirin satira sənətkarlığı” mövzusunda dissertasiya müdafiə etdim, araşdırmalar apardım, kitablar, məqalələr, bədii mətnlər yazdım”...

Tutduğun yolun yolçusuna çevrildiyin bir məqamda, tale istiqamətdə dəyişiklik edə bilər ki, bu da sonrakı proseslərdə insan oğluna seçim ixtiyarı verir: “Gənclik illərində hamı bədii filmlərə baxır və özünü ekrandakı ifaçıların yerində hiss edir. Mən də bu arzularla institutda oxuya-oxuya eyni zamanda axşamlar “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının nəzdindəki Adil İsgəndərovun Kinoaktyorluq kurslarına gedirdim. Beləliklə, tədricən həm kino sahəsinə daxil olurdum, həm də filologiya təhsili alırdım. Günlərin bir günü də filmə dəvət etdilər. İlk dəfə “Tacikfilm” və “Lenfilm” kinostudiyalarının birgə çəkdiyi “Uzun müharibədə qısa görüşlər” filmində baş rola - Rüstəm roluna dəvət aldım. Və həmin filmdə hələ çəkilişlər başa çatmamış Rasim Ocaqov məni “Tütək səsi” filmində baş rola dəvət etdi. “Tütək səsi”ndə Tapdıq obrazını canlandırdım. Sonra Arif Babayev “Arxadan vurulan zərbə” filmindəki əsas obrazlardan olan Fazil müəllim roluna çəkdi. Sonra moskvalı rejissor V.Semakov “Əgər biz bir yerdəyiksə...” filminə dəvət etdi. Sonra... sonra... Bir də gördüm ki, kinoaktyor kimi artıq məşhurlaşıram. Məhz həmin məqamda bunun qarşısını aldım və kinodan getdim. Dəvətlər olsa da, çəkilmək istəmədim. Düşündüm ki, özümü ifadə üçün yazı, elmi, ədəbi, bədii publisistik yaradıcılıq daha məqbuldur”.

Kinoaktyor kimi məşhurluğun pik nöqtəsində kinodan gedən Akif Əli qələmin gücünə inandı, özünü yazılarında tapdı

Xatırladaq ki, bir vaxtlar, böyük bir imperiyanın tərkibində yaşadığımız illərdə sandıq ədəbiyyatlarından, müxtəlif əsərləri böyük çətinliklərlə oxucuya çatdırmaqdan söhbət gedirdi. Həmin illərdə Akif Əli daha çox satirik, yumoristik yazılara üstünlük verdi. Azərbaycan Radiosunda müəllifi və redaktoru olduğu “Molla Nəsrəddin” satirik radiojurnalını yaratdı, qəzet və jurnallarda yumoristik miniatürləri çap olundu, “Mozalan” kinojurnalı üçün çoxlu ssenarilər yazdı. Zaman keçdi, müstəqillik qazandıq, söz azadlığı əldə etdik, ancaq o dövrün əsərləri ilə müqayisə olunacaq ədəbiyyat yaranmadı. Akif Əli bunu çağdaş ictimai-siyasi məqamla bağlı ədəbiyyatın yönümünün dəyişməsi ilə əlaqələndirir: “Sovet imperiyası dövründə hər şey bir ideologiya ilə cilalanırdısa, adamları azadlıq, müstəqillik hissləri ilə kökləyən, onlara bunu aşılayan müəyyən əsərlər də yaranırdı. Lap elə “Gülüstan” poeması kimi. Və bəzən də həmin o azadlıq, müstəqillik duyğularını bir cümlənin, bir fikrin içərisində oxucuya çatdırmaq üçün söz adamları böyük yaradıcılıq ustalığı göstərməli olurdular. Ancaq indi həmin o müstəqillik, azadlıq bizimlə birlikdə olduğundan daha onun sovet dönəmində edilən təbliği və onun uğrunda mübarizəyə çağırış motivləri bir qədər arxa plana keçib. Ona görə də indi ədəbiyyat öz mövzusunu tapmalıdır. Bax, məsələ bundan ibarətdir. İctimai situasiya dəyişdiyindən, görünür, ədəbiyyat da öz predmetinimi, ya istiqamətinimi dəyişməlidir. Hazırda ədəbi prosesdə gedən çəkişmələr həqiqətən də zaman bölgüsünün, nəsil bölgüsünün arasında gedir. Bu çəkişmələri analiz edəndə belə bir mənzərə yaranır ki, burada ədəbiyyat uğrunda yox, daha çox nüfuz uğrunda mübarizə gedir. Çəkişmə predmeti ədəbiyyat deyil. Ya olan nüfuzu qoruyub saxlamaq, ya da yeni, daha yüksək nüfuza qalxmaq cəhdidir. Bir az da açıqlasaq, bir qrup adam hesab edir ki, onlar müasir ədbiyyatın zirvəsini fəth edən nəsildir, artıq o zirvəyə və yaxud ondan da yuxarı qalxan heç kim olamaz. Başqa bir nəsil hesab edir ki, yeni, daha güclü qüvvələr var və müasir ədəbiyyatımız əvvəlki zirvələrdən də yuxarı qalxa bilər, sadəcə əsl yaradıcılıq şəraiti olmalıdır. Bir nəsil var ki, özündən sonra gələni nə yaxına buraxır, nə də qəbul edir. Bəzən bunu ya görməzlik, ya da onlar haqqında mənfi rəy yaratmaqla cəmiyyətə təqdim edir. Bu totalitarizmdən qalma düşüncə formasıdır. Ancaq demokratik yaşam tərzində alternativ qüvvə qəbul olunmalıdır, həqiqəti aşkar eləmək üçün dialoq məqbul sayılmalıdır.Yəni hər şey nəsillərin toqquşması kimi yox, ədəbi məhsulun, yaradıcılığın toqquşması kimi baş versəydi, daha səmərəli olardı. Tutaq ki, 60-cılarla 80-cilərin, eləcə də 2000-cilərin və digərlərinin yaradıcılığı eyni şərait və imkanlar şərti ilə ortaya qoyulub qarşılıqlı müzakirə edilsə, bu, ədəbiyyatın xeyrinə olar. Təəssüf ki, çox vaxt sənət söhbəti əvəzinə, mahiyyətdən kənar, sənətətrafı çəkişmələr vaxtımızı və ömrümüzü aparır”.

Bu çəkişmələrin içində qalmaq, bəlkə müzakirələrə qatılmaq və ya heç kim tərəfindən başa düşülməmək kimi məqamların yaranması isə ona gətirib çıxarır ki, ya özünü qınayırsan, ya peşmançılıq hissi keçirirsən. Və zaman ötdükcə, hüquqşünas atanın yolunu davam etdirmədiyi üçün özünü qınayan Akif Əli də, eynən zaman keçdikcə öz peşə seçimində uğurlara imza atdıqca sadəcə bir həqiqəti dilə gətirdi: “Hüquqşünas olan atamdan əxz etdiyim bu həqiqəti özüm üçün həyat prinsipinə çevirmişəm deyə, heç vaxt şəxsi yaradıcılıq işlərimi, ümumiyyətlə, öz mənafeyimi dövlətə, Vətənə qulluq amalından önə çəkməyə vicdanım yol verməyib. Onu deyim ki, atam Əli Məhərrəmov da, babam Abbas Əhmədov da hüquq-mühafizə orqanlarında çalışaraq, dövlət, Vətən, xalq yolunda namusla, vicdanla fəaliyyət göstərərək, ömürlərini fəda edənlərdən olublar. İndi gözümüzün qabağında o sayaq köhnə kişilərin yavaş-yavaş çəkilib getdiyini, bizi tərk etdiyini, azaldığını, əvəzində isə istehlakçı, şəxsi mənafeyini hər şeydən üstün tutanlar zümrəsinin artdığını müşahidə edirik... Təəssüf”.

Azərbaycan daha 90-cı illərin Azərbaycanı deyil

1990-cı il Azərbaycan tarixinə qanlı hərflərlə yazıldı, qan bahasına müstəqillik qazanıldı, SSRİ deyilən imperiya parçalandı. Bu qarışıq dövrdə ölkəsini, millətini tərk edərək, onları problemlərlə üz-üzə qoyub qaçanlar olsa da, bir qrup dəyərli ziyalı məhz həmin çətin anlarda “VƏTƏN” dedi, başqa bir şey demədi Akif Əli kimi: “Kinoda fəaliyyətimi dayandırandan sonra, yeni sahədə demək olar ki, hər şeyi sıfırdan başlamalı oldum. 1978-1987-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində müxtəlif vəzifələrdə çalışdım. Radionun “Satira və yumor” şöbəsində kiçik redaktor, redaktor və şöbə müdiri (1978-83), Televiziyanın Gənclər üçün proqramlar Baş redaksiyasının Baş redaktoru (1983-87) vəzifələrində çalışdım. Sonra Bakı Ali Partiya Məktəbinin ikiillik əyani şöbəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirsəm də (1987-89), nə Ə.Vəzirov, nə A.Mütəllibov iqtidarları məni işlə təmin etmədi. 1990-cı ildə yaradılmasında bilavasitə iştirak etdiyim müstəqil “Vətən səsi” qəzetində əvvəlcə məsul katib, sonra isə baş redaktor (1991-94) oldum. Qeyd etdiyiniz kimi, ötən əsrin 90-cı illərində ölkəmizdə siyasi, iqtisadi vəziyyət çox mürəkkəb idi. İnsanlar oriyentri müəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkirdi. 1992-ci ilin yanvarında biz qəzetimizdə həyəcan təbili çaldıq ki, Şuşa əldən gedir! Həmin vaxt Şuşadan aldığımız məlumatlar, orada gedən mürəkkəb, müəmmalı proseslər bunu deməyə əsas verirdi. Təəssüf ki, o zaman iqtidarda olan xain və satqın səlahiyyətlilər bu çağırışları qulaqardına vururdu. Və çox təəssüf ki, mayda əsl böyük faciə baş verdi -gözəl Şuşa əldən getdi. Mən sonralar Şuşada işğal günlərinə həsr etdiyim “Dumanlı dağlar” adlı kino-pritça yazdım. Bir gənc kinorejissor bu ssenari əsasında qısametrajlı bədii film çəkmək istəyirdi, ancaq Kino İdarəsi ona pul ayırmadı... Biz vaxtilə “Vətən səsi” qəzetindəki yazılarımızda daim qeyd edirdik ki, xalqı və ölkəni bu bəladan yalnız Heydər Əliyev kimi qüdrətli şəxsiyyət xilas edə bilər. “Vətən səsi” həmişə bu amala sadiq qalıb. Nəhayət, ədalət zəfər çaldı, Ulu öndər yenidən hakimiyyətə qayıtdı və ölkəni fəlakətdən qurtarıb dövlət müstəqilliyimizi xilas etdi”.

Yazıçı haqlı olaraq onu da əlavə edir ki, bu gün Azərbaycan daha 90-cı illərin Azərbaycanı deyil: “Ölkəmiz indi iqtisadi baxımdan çox güclüdür. Qüdrətli ordumuz var. İndi bizim yalnız bir qlobal problemimiz var - Qarabağ. Əgər danışıqlar bir nəticə verməsə, Ali Baş Komandanın bir əmri ilə ordumuz işğal altında olan torpaqları azad edəcək... Əsrlər boyu zaman-zaman təcavüzlərə məruz qalan bu bərəkətli torpaq həmişə qəhrəmanlar yetirib. Təkbaşına yüz erməniyə cavab verə bilən qüdrətli igidlərimiz dünən də olub, bu gün də var, sabah da doğulacaqlar”.

Məmur şərəfi...

1994-cü ildə Akif Əlinin ictimai-siyasi və yaradıcılıq fəaliyyəti üçün daha geniş mənzərə açıldı, yazıçı daha böyük məsuliyyət yükünü daşımağa başladı. Ulu öndərin xeyir-duası ilə Nazirlər Kabinetinin Mətbuat xidmətinin rəhbəri vəzifəsinə təyin olundu: “Düşünürəm ki, dövlət qulluğunda çalışmaq daha şərəfli işdir. Müstəqil dövlətə xidmət edirsənsə, onun qulluğunda durursansa, bundan şərəfli iş yoxdur. Bu işi mən daha üstün hesab edirəm. “Məmur şərəfi” məqaləmdə də qeyd etmişəm ki, Anton Çexovun “Məmurun ölümü” əsərində məmur obrazı mənfi planda təqdim olunsa da, bu, bolşeviklərin çarizmə qarşı ideologiyasına xidmətdən irəli gəlirdi. Yəni o dövrlərdən etibarən insanların şurunda “çar məmuru” mənfi çalarda qalıb. Əslində isə bir çox dövlətlərdə, eyni zamanda qonşu Türkiyədə məmura, dövlət qulluqçusuna həqarət yasaqdır. Bu, belə də olmalıdır. Çünki dövlət işi - artıq ciddi işdir və ciddi iş ciddi də münasibət tələb edir”.

Dövlət məmuru olmaq başqa, ədəbi-bədii yaradıcılıq isə tamam başqa bir işdir. Yaradıcılığında insan idrakını, düşüncəsini, mənəvi aləmə təsir göstərməyi hədəf edən yazıçı bunun səbəbini insanın özünün mahiyyəti ilə əlaqələndirir: “İnsan - minillərlə qazanılmış yüksək mədəni dəyərlərin məcmusudur. Əgər mədəniyyət olmasaydı - insan da olmazdı, yaxud təbiətin digər canlı varlıqlarından fərqlənməzdi. Mədəniyyəti yaradan insanın ağlı, düşüncəsi, zəkası, qəlbi, ruhudur. Bu dünyada qapalı bir dairə əbədi çalışır: insan - mədəniyyəti yaradır, mədəniyyət - insanı yaradır! Bəzilərinin gümanının əksinə olaraq, son vaxtlar tez-tez şahidi oluram və görürəm ki, adamlar mətbuatdan, efirdən, ekrandan aramsız yağan əyləncəli şoulardan daha çox mədəniyyət proqramlarını axtarır, idraka, zəkaya ünvanlanmış materiallara üstünlük verir, ağıl-düşüncə ilə görüşü istəyirlər. İnsan nə qədər çox oxuyub-öyrənirsə, bir o qədər az bildiyini dərk edir. Və həyatdan “dərs” ala bilmək, nəticə çıxartmaq, davranışına nəzarət etmək, özünə nizam-düzən vermək qabiliyyəti bəlkə də adamlara hardansa yuxarılardan göndərilən bir Tanrı lütfüdür. Ancaq xoşbəxt adamlara qismət olan çox əzablı bir Tanrı payıdır. Ki insan gözəl olsun, gözəl davransın, gözəl yaşasın, gözəlliyin qədrini bilsin (Akif Əlinin 1984-cü ildə çap olunmuş ilk kitabı da məhz belə adlanırdı: “Gözəlliyin qədrini bilək” - U.Q.) Bilirsiniz, ziyalı məmur olmaya bilər, amma hər məmurun ziyalı olması vacibdir. Mən də həmişə Tanrının doğru yoluna sadiq qalmağı, həyatda doğru-düzgün yaşamağı, xalqa, dövlətə, xüsusən, müstəqil dövlətimizə vicdanla qulluq etməyi bütün qazanclardan üstün bilmişəm. Bu hətta ailəmizin müəyyən çətinlikləri hesabına olsa da belə... Mən başa düşürəm ki, yazı yazmasam, yaxud pis yazı yazsam, bunun ziyanı ancaq özümə dəyəcək. Lakin mən pis məmur olsam, dövlət qulluqçusu kimi pis işləsəm, vəzifəmi yarıtmaz icra eləsəm - bunun ziyanı (əlbəttə, vəzifənin miqyasından asılı olaraq) sevdiyim ölkəyə, dövlətə, xalqa gələr”.

“Azman” və ya Babək Azərbaycan xalqının böyük qəhrəmanı kimi

Xürrəmilər hərəkatının ən görkəmli rəhbəri Babək Azərbaycanın xalq qəhrəmanlarından biridir. Doğrudur, digər qəhrəmanlarımız kimi zamanla Babəkin də amalı, qəhrəmanlığı haqsız müzakirələrə səbəb olub. Axı, söhbət 798-838-ci illər arasında yaşamış və 39 illik ömrünün 22 ilini Vətən torpaqlarının azadlığı uğrunda mübarizəyə həsr etmiş bir qəhrəmanın həyatından gedir... Və əsrlər öncə baş verən mübarizə yenə davam edir və Akif Əlinin dediyi kimi, Azərbaycan eynən Babəkin dövründə olduğu kimi, bu gün də torpaqları işğal altında olan, düşmənlə üz-üzə qalan bir məmləkətdir. Bu məmləkətə hər şeydən öncə vətəni qoruyan insanlar lazımdır: “Vətənpərvərlik ruhda olur və Babək bu ruhun daşıyıcılarından biri idi. Onu Azərbaycan kontekstindən çıxarmaq, vətənpərvərlik ruhuna zərbə vurmaq deməkdir. Bu düşüncələrlə Babək haqqında həqiqətləri bir daha müasir oxucuya xatırlatmaq istədim və “Azman” romanını yazdım. Vətənini, torpağını sevən hər bir vicdanlı adam Babək kimi mübariz insana dil uzatmaz, hörmət, hətta deyərdim, pərəstiş etməlidir. Onu da qeyd edim ki, “Azman” romanını yazarkən o dövrə aid çox mənbələri oxudum. Burada ərəblərin salnamələri, farsların, bizim alimlərin yazdıqları var. Xüsusən görkəmli ziyalımız, akademik Ziya Bünyadovun əsərlərində o dövr haqqında, Babəkin qəhrəmanlığı haqqında qiymətli məlumatlar tapdım. Çünki o böyük alim də Babəkə münasibətdə həqiqət yolunu tutub. Bütün bunları öyrənəndən, elmi bazanı mənimsəyəndən sonra yazıçı təxəyyülü öz cilovunu buraxa bilər. Ancaq nə qədər təxəyyüldən istifadə etsən də, onların əsasında faktlar, sənədlər dayanmalıdır. Mən də məhz sənədlər əsasında böyük Azərbaycan oğlu Babəkin azadlıq mübarizəsi haqqında öz versiyamı qələmə almışam”.

Yeri gəlmişkən, əsərdə Babəkin dilindən deyilən sözlər var və bu sözlərə heç bir mənbədə rast gəlinmir: “Mənbələrdə Babək haqqında, apardığı döyüşlər barədə yazılan fikirləri oxuduqca düşmənin ona münasibətini görür, onun mübarizəsinin mahiyyətini dərk etməyə çalışırdım. Yəni, düşmənlər təbii ki, Babək haqqında heç vaxt xoş söz yazmazdı. Həmişə onu aşağılamağa, igidliyinə kölgə salmağa, etdiklərinin əks yozmağa və yazmağa çalışacaq. Demək istədiyim odur ki, yazıçı olaraq bu cür məqamlarda fəhmdən istifadə etmək haqqımdır. Ancaq, əlbəttə, tarixi təhrif etmədən. Hansı yazıçı ki, tarixi təhrif edir, onun qələmi günaha batır. Azərbaycanda da tarixi, sadəcə olaraq, xronologiya şəklində vermək kütləvi şüur üçün maraqlı olmaz, əsas məsələ tarixi hadisələrə yaradıcı münasibətdir. Mən Ön sözdə bu kitabı müstəqil Azərbaycan Respublikasına ithaf etdiyimi yazmışam. Çünki ölkənin müstəqilliyinə və demokratikliyinə əsaslanaraq daha cəsarətlə yaza bilmişəm. Əslində Azərbaycanda tarixi əsərlərə çox böyük ehtiyac var. Çünki imperiya dövrlərində tariximiz çox təhrif olunub. Türklər olaraq biz tarixi yaradan olmuşuq, ancaq onu biz yazmamışıq. Onu, adətən, yadlar özlərinə sərf edən tərzdə yazıblar. Ona görə də biz əski stereotipləri dağıdıb, həqiqəti olduğu kimi yazmalıyıq. Bu işdə yazıçıların öhdəsinə daha çox yük düşür. Çünki elmi əsərdən fərqli olaraq, bədii əsər kütləvi şüurun formalaşmasında daha böyük rol oynaya bilər. Uzun illər Babək haqqında yanlış fikirlər yayıldığına görə, ola bilsin ki, geniş oxucu kütləsi onun haqqında tarixi faktları dəqiq bilməsin. Buna görə də ara-sıra mən tarixi sitatlardan istifadə etmişəm. Əsərdə elmlə bədiiliyi birləşdirməyə çalışmışam. Məncə, müasir dövr üçün bu daha çox arzuolunandır. Çünki sırf bədii təxəyyülə qapılıb öz xülyalarını yazsan, həm həyatdan çox uzaqlaşarsan, həm də bir elə maraqlı olmaz. Ancaq oxucuya bədii mətni elmi əsaslarda versən, bu müasir dövr üçün daha faydalı olar?.

Qəhrəman haqqında kitab yazmaq, ən önəmlisi isə tarixə müraciət etmək o qədər də asan məsələ deyil. Yazıçı bildirir ki, Babəkin düşüncələrini yazmaq çox çətin idi: “Çünki bunun üçün gərək Babəkin ruhunu dərk edəsən. Onu duymaq üçün onun 22 il ərzində mübarizəsinin səbəbini bilmək lazımdır. Bu adam bütün Azərbaycan əhalisini bir bayraq altında birləşdirib, güclü ordu qurub, müstəqil dövlət atributları yaradıb... Başqaları xırda məhəllə qoçaqlarından “qəhrəman” düzəldib heykəlini ucaldır, biz belə qüdrətli real qəhrəmanımızdan necə imtina edə bilərik! (Yeri gəlmişkən, Bakıda Babəkə abidə qoyulması ilə bağlı 2011-ci ildə Prezident İlham Əliyevin sərəncamı var - U.Q.) Babək şaqqalanma kimi vəhşi bir cəzaya mərd-mərdanə dözürsə, bilmək lazımdır bu dözümün səbəbi nədir?! O, Vətəni Azərbaycan naminə hər əzaba qatlaşır, ancaq düşmən qarşısında sınmır. Əslində bu dözüm onun bədənində yox, ruhunda idi. Bizim qədim müqəddəs kitabımız “Avesta”da ruhun ölməzliyi bildirilir. Hürrəmilər də bu inamla yaşayıb. Babək inanırdı ki, kəsilən qoldur, qıçdır, başdır. Bunlar hamısı sadəcə camdır, cismdir. Onun ruhu isə əbədi və sarsılmazdır. Çünki bu ruh gücünü oddan, alovdan, atəşdən, günəşdən, göylərdən, Tanrıdan alır. Yerdəki insanlar ona qalib gələ bilməzlər... Azərbaycan oğlunun bu uca amalından bixəbər cahil ərəblər isə onun belə qeyri-adi dözümlülüyünün səbəbini anlamır və heyrətə gəlirdilər”.

Ulduzə QARAQIZI

ulduzqaraqizi@gmail.com

Ekspress.-2018.-2 noyabr.-S.8-9.