"Nabucco": saziş olacaq, mənbə isə yoxdur

Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi "Nabucco" layihəsinə dair iyulun 13-də imzalanacaq hökumətlərarası sazişlə bağlı açıqlama yayıb.

Türkiyə XİN-in rəsmi saytının xəbərinə görə, açıqlamada "Nabucco" qaz kəmərinin həm Türkiyə, həm də Avropanın enerji təhlükəsizliyi baxımından böyük əhəmiyyət kəsb etdiyi vurğulanır və layihənin reallaşması yolunda önəmli mərhələ təşkil edəcək hökumətlərarası anlaşma iyulun 13-də təbii qaz istehsalçısı, ixracatçısı və tranzit ölkələrin iştirakı ilə Ankarada imzalanacaq. Hökumətlərarası saziş Türkiyə, Bolqarıstan, Rumıniya, Macarıstan və Avstriya tərəfindən imzalanacaq.

Ankarada keçiriləcək Zirvə Toplantısına Azərbaycan da dəvət olunub və "Nabucco" sammitində "istehsalçı ölkələrin layihə üçün qaz tədarükü və bu çərçivədə həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan layihələrlə bağlı müzakirələr aparılacaq. Türkiyə XİN-nin açıqlamasında bildirilir ki, sazişlə bağlı müzakirələr bu ilin yanvar ayında başlanıb və keçən ay keçirilən 7-ci toplantı ilə müzakirlər başa çatdırılıb.

Açıqlamada vurğulanır ki, layihə Şərqi Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynayacaq.

Yeri gəlmişkən, xəbər verdiyimiz kimi, Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev "Rossiya" telekanalına müsahibəsində Azərbaycanın "Nabucco" üçün əsas təchizatçı ölkə olmadığını bildirib: "Biz "Nabucco" layihəsi ilə bağlı mövqeyimizi dəfələrlə bildirmişik. Bu ideya yarananda Azərbaycan təchizatçı kimi nəzərdə tutulmurdu. Azərbaycan tranzit ölkələrdən biri hesab edilirdi. Əsas təchizatçılar başqa ölkələr hesab olunurdu və hələ də belə hesab edilir. Lakin görünür, ilkin təchizatçılarla müəyyən səbəblər üzündən razılıq əldə edilməsində çətinliklər ortaya çıxıb və Azərbaycanın artıq böyük həcmdə qaz hasil edən ölkəyə çevrilməsi ilə əlaqədar bizə də maraq yaranıb".

Azərbaycan prezidenti deyib ki, boru kəməri kimə lazımdırsa, o da tikməlidir: "Bununla bərabər, əlbəttə, qazın nəqli üçün əlavə vasitələr yaradılsa, bu, bizim yalnız xeyrimizə olacaq. Əgər "Nabucco" qaz kəməri tikilsə və bizə münasib kommersiya şərtləri təklif etsələr, əlbəttə, biz bundan istifadə edəcəyik. Lakin biz bu prosesi başlamaq təşəbbüsü irəli sürməyəcəyik və onu maliyyələşdirməyəcəyik. Bu, bizim birmənalı mövqeyimizdir".

İyulun 13-də "Nabucco" ilə bağlı hökumətlərarası saziş imzalansa belə, görüləcək işlər, aşılacaq əngəllər yetərincə çoxdur. Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban xatırladır ki, Azərbaycan hələ də rəsmi olaraq layihənin əsas mənbəyi hesab olunmur: "Heç Azərbaycanın bu layihəni doldurmaq kimi öhdəliyi də yoxdur".

Hazırda layihə üçün əsas mənbənin Orta Asiya qazının nəzərdə tutulduğunu deyən ekspert burda da bir sıra həll olunmalı məsələlərin olduğunu bildirir: "Mərkəzi Asiya qazının idxal etmək istəyirlər. Öncə satılmaq üçün qaz olmalıdır. Türkmənistanın qərb və mərkəzi hissəsində qaz yoxdur. Ancaq cənub və şərq hissəsindədir. Həmçinin Xəzər dənizinin hüquqi statusu müəyyənləşməyib".

Orta Asiya qazının Rusiya ilə rəqabət aparmaq imkanında olmadığın bildirən ekspert Avropa üçün əsas alternativ mənbənin İran olduğunu deyir: "İranın indi olmasa da, 10-20 ildən sonra 150 milyard kubmetr qaz ixrac etmək imkanı olacaq: Bax bu, Avropa üçün Rusiya qazına münasibətdə əsl alternativ ola bilər".

Hazırdasa ABŞ İrandan qaz idxalına qarşıdır, Avropa da İranın "mavi yanacağı"na lazımi maraq göstərmir.

İ.Şaban ARDNŞ ilə "Qazprom" arasında imzalanan məlum müqavilənin Azərbaycanın maraqlarına uyğun olduğunu bildirir: "Prezident öz bəyanatında düzgün vurğulayıb ki, əsas odur ki, Rusiyaya satdığımız qaz neçədən alınır. Əgər tranzit ölkələr Azərbaycanın qarşısında ağır şərtlər qoyarsa, Azərbaycanın alternativ variantı var. Bundan maksimum yararlanmağa çalışacaq. Bu dövlət başçısının tutarlı bir addımıdır".

Bəkir Nərimanoğlu

Ekspress.-2009.- 8 iyul.- S. 7.