"Yaralı əsgərin həyata qaytarılma şansı xeyli artıb"

Mərkəzi Hərbi Klinik Hospitalın baş cərrahı, polkovnik Famil Babayev: "İndi yaralıya hospitala aparmadan yerindəcə tibbi kömək etmək mümkündür"

1918-ci il iyunun 26-da Milli Ordunun yaradılması barədə fərman verildi: Müsəlman korpusu "Əlahiddə Azərbaycan korpusu" adlandırıldı. İyulun 11-də hökumətin fərmanı ilə hərbi səfərbərlik elan edildi və noyabr ayında hərbi nazirlik yaradıldı.

Baş nazir Fətəli xan Xoyski hərbi nazir, general Səməd ağa Mehmandarov onun müavini təyin edildi. Hərbi kadrlar hazırlamaq məqsədilə Gəncədə hərbi məktəb təşkil edildi və o, sonradan Bakıya köçürüldü. 1918-ci il dekabr ayının 25-də general Mehmandarov hərbi nazir, general-leytenant Əliağa Şıxlinski hərbi nazirin müavini, general Süleymanbəy Sulkeviç baş qərargah rəisi təyin edildilər.

Azərbaycan SSRİ tərkibində olduğu illərdə milli zabit korpusunun formalaşmasına, yerli kadrların yüksək hərbi vəzifələrə irəli çəkilməsinə müxtəlif süni maneələr yaradıldı. Heydər Əliyevin respublikaya rəhbərlik etdiyi dövrlərdə, ötən əsrin 70-ci illərində böyük çətinliklə də olsa, Bakıda Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi məktəbin açılmasına nail olundu. Hal-hazırda yüksək vəzifələrdə çalışan zabitlərin bir çoxu həmin məktəbi, daha sonra Rusiyanın, Türkiyənin, digər ölkələrin aparıcı hərbi akademiyalarını bitiriblər.

Ordumuzun bayramı münasibəti ilə həmsöhbətimiz Müdafiə Nazirliyinin Mərkəzi Hərbi Klinik Hospitalının baş cərrahı, polkovnik Famil Babayevdir.

- Ölkə ictimaiyyəti Milli Ordu barədə az-çox məlumatlıdır, Silahlı Qüvvələrimizin inkişafı, NATO standartlarına uyğunlaşdırılması və s. barədə vaxtaşırı mətbuata məlumatlar verilir. Hərbi tibb sahəsində durum necədir?

- Respublika və nazirlik rəhbərliyinin diqqəti sayəsində çalışdığım hərbi müəssisədə istənilən cərrahiyyə əməliyyatı aparmaq mümkündür. Dünyanın qabaqcıl tibbi metodikalarından istifadə etmək imkanımız var. Hətta çöl şəraitindəki təcili əməliyyatlar müasir metodlarla aparılır. SSRİ dönəmində də işlədiyimə görə imkanları müqayisə etmək olar. O vaxtlar başımız Moskvaya bağlı idi. Bütün sənədləşmə rus dilində aparılırdı, tam qapalılıq şəraiti hökm sürürdü. Milli kadrların yaxşıları baş paytaxtlara (Moskvaya, Leninqrada və Kiyevə) aparılırdı. İndi Bakının özü dünya mərkəzlərindəndir. Təcrübə toplamaq üçün bizə gəlirlər. Namizədlik dissertasiyamı Moskvada rus dilində müdafiə etmişəm. Qərb dövlətlərində isə NATO-nun "Sülh Naminə Tərəfdaşlıq" proqramı çərçivəsində keçirilən seminarlarda ingiliscə ünsiyət qururuq. Mənim kimi zabitlər bu gün hansısa dövlətə deyil, öz dövlətimizə yüksək səviyyədə xidmət edərək, gənc kadrları əsasən burada yetişdirirlər. Bütün dünyanın açıq arxivləri onların üzünə açıqdır.

- Arxiv demişkən, biz həmişə hərbi cərrahiyyənin amputasiya təcrübəsini Nikolay Piroqovla və onun məktəbiylə bağlamışıq. Bu sahədə hansı yeniliklər var?

- Cərrahiyənin inkişafı tez-tez irimiqyaslı müharibə aparan ölkələrdə nəzərə çarpır. Hərb əməliyyatlarında qədim dövrlərdən bəri yaralılar, ağır xəsarət alanlar var. Düzdür, müasir mərmilərin, qəlpələrin, güllələrin törətdiyi fəsadlar oxla nizənin yetirdiyi xəsarətlərdən fərqlənir. Qədim misir mətnləri, Hammurapi qanunları, Qədim Roma, Bizans yazıları, Əbül Qasım əz-Zəhrəvinin, İbn Sinanın əsərləri bu və ya digər şəkildə cərrahiyyənin əsasları barədə ümumi anlayışlar verir. Xristianlığın qadağaları sərt olduğundan Qərbi Avropada cərrahiyyə elmi 17-ci əsrlərə qədər inkişaf etməyib. Cərrahlar həkim təbəqəsinə daxil olunmurdu, əsnaflar sexinə mənsub idi. İlk dəfə Fransada həkimlərlə cərrahlar eyni status qazana bilib. 1743-cü ildə Parisdəki Cərrahiyyə akademiyası tibbi fakültə statusu qazanıb. Cərrahiyyənin elmi əsaslarını 17-18-ci əsrlərdə yaşamış alman alimi Lorens Qeyster qoyub. İnsandan insana qan köçürülməsi ingilis həkimi C. Blandell tərəfindən 1819-cu ildə tədbiq olunub. Nikolay İvanoviç Piroqov isə amputasiyanı "konveyer" üsuluna keçirən ilk cərrahdır. Onun təcrübəsi sayəsində döyüş zamanı qan itirməkdən ölənlərin sayı kəskin şəkildə azalmışdır. Həmçinin o, əməliyyat zamanı kütləvi şəkildə narkozedici efirdən istifadə edən ilk cərrahdır. Sirr deyil ki, ilk məşhur azərbaycanlı mütəxəssislər rus cərrahiyyə məktəbinin yetirmələridir. Onlardan M.Mirqasımovun, M.Topçubaşovun, A.Talışinskinin, D. Ləmbəranskinin adlarını çəkmək olar.

- Atəşkəs rejiminə baxmayaraq, ölkəmiz faktiki olaraq müharibə şəraitindədir. Demək istədiyim odur ki, yəqin ki, sizin işiniz də az deyil.

- Silahlı Qüvvələrin nümayəndələri riskli peşə sahibləridir. Bizim əməliyyat qrafikimiz idman cərrahlarının qrafikindən də gərgindir. Silahla davranan insanlar düşmənin qəfil təcavüzü və ya elementar ehtiyatsızlıq nəticəsində müxtəlif növ yaralar, xəsarətlər ala bilər. Bölgələrdə yerləşən hərbi hospitallarda yüksək peşəkar səviyyəli cərrahlarımız işlərinin öhdəsindən layiqincə gəlir. Tez-tez sərhədyanı bölgələrdə yoxlama missiyalarında iştirak etdiyimdən bunu əminliklə söyləyə bilərəm. Əgər əvvəllər çox zaman amputasiyaya ehtiyac duyulurdusa, indi müasir (məsələn, tibbi lazer) avadanlıq həkimləri həmin əməliyyatdan çəkindirir. Bundan başqa, indi yaralıya, onu hospitala aparmadan yerindəcə tibbi kömək etmək mümkündür. Vaxt amili əsgəri tezliklə sağaltmaqda, onu hərbi qulluq yerinə daha tez qaytarmaqda mühüm rol oynayır. Ağır yaralıları hospitala əvvəlki tək avtomobillə deyil, hellikopterlərlə daşıyırlar, bu da əsgərlərin həyata qaytarılması şanslarını xeyli artırır. Ambulans tipli hellikopterlər var ki, həkimlər elə oradaca nəinki ilkin, ümumiyyətlə tibbi yardıma gələ bilərlər. Yeri gəlmişkən, biz yalnız hərbçilərə deyil, minalara düşən, güllə yarası alan digər kateqoriyalı vətəndaşlara da yardım əlini uzadırıq.

- Ölkə inkişaf etdikcə, respublikamızın büdcəsi də artır. Sizin sahədə bu artım hiss olunurmu?

- Ölkə prezidenti hər il bölgələrdəki bir neçə tibbi-müayinə müəssisəsinin açılışında iştirak edir. Tibbi yardıma ehtiyacları olan insanlar bir çox hallarda Bakıya üz tutmadan yerlərdə müalicə ala bilirlər. Bizim hospitalımız Qafqazda ən müasir olmaqla yanaşı, MDB məkanında da aparıcı müəssisələrdən biridir. Bakıdakı seminarların iştirakçıları palatalarımızı gəzərkən, avadanlıqlarımıza, müasir barokameralara baxarkən həsəd hisslərini gizlətmirlər. Bu, bizə dövlət və hökumət tərəfindən göstərilən qayğının bariz nümunəsidir.

- Siz həm həkim, həm də yüksək rütbəli zabit. Azərbaycan Ordusu NATO standartlarına uyğunlaşdırılır, adaptasiyanın səviyyəsindən razısınızmı?

- Ordumuz bu sahədə müsbət nəticələr əldə edib. Avropada da bunu etiraf edirlər. Müdafiə Nazirliyi bir neçə ildir ki, NATO-ya yeni qəbul olunan üzv ölkələrin keçdiyi yolla yaxından maraqlanır, təcrübələri diqqət mərkəzində saxlayır. Perspektiv üçün bu bizə çox lazımdır. Hazırda Azərbaycanın bütün qoşun növlərinin ştat-strukturları NATO standartlarına uyğunlaşdırılıb. Bura həm Quru Qoşunları, həm Hərbi Hava Qüvvələri, həm də Hərbi Dəniz Qüvvələri daxildir. Proses gedir, nəticələrin uğurlu olması üçün həyata keçiriləcək hər bir islahata xüsusi əhəmiyyət verilir. Bu gün Azərbaycan-NATO əməkdaşlığının üfüqləri getdikcə genişlənir. Bu, təkcə bizə yox, həm də NATO-nun özünə lazımdır. Bildiyiniz kimi, Azərbaycan indi regionda aparıcı dövlətə çevrilib. Cənubi Qafqazda bizim ordumuz ən mükəmməl ordu hesab olunur. Ölkəmiz beynəlxalq enerji təhlükəsizliyi sisteminə qoşulub. Azərbaycanın bütün sahələrdə Avropada rolu və əhəmiyyəti artır. Azərbaycan informasiya blokadasını müvəffəqiyyətlə yarıb. Bunun nəticəsidir ki, Ermənistanı işğalçı dövlət kimi tanıyanların sırası ilbəil çoxalır. Bu yaxınlarda müdafiə naziri cənab Səfər Əbiyev xaricdə səfərdə olarkən onu qarşılayan tərəflər bir nəfər kimi ölkələrinin Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığını, Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın tərkib hissəsi olduğunu və bu mövqedən heç bir zaman geri çəkilməyəcəklərini bildirdilər. İkili standartların hökm sürdüyü dünyada belə etiraflara nail olmaq çətin məsələdir. Bu uğurlar ondan irəli gəlir ki, dövlət başçısı dünya ictimaiyyətini ermənilərin haqsız və işğalçı olduğuna inandıra bilmişdir. Respublikamızda sabitlik hökm sürür, dünyəvi dəyərlərə doğru böyük nümunəvi addımlar atılır. Ölkəmizə artan maraq da buradan doğur.

Sonda xatırladaq ki, Azərbaycan 1994-cü ildən NATO-nun "Sülh Naminə Tərəfdaşlıq" proqramına qoşulub. Üç il sonra ölkəmiz Avroatlantik blokun başqa bir mühüm proqramının - Planlaşdırma və Analiz Prosesinin fəal iştirakçısına çevrildi. 2004-cü ildən 2007-ci ilə qədər NATO-nun Fərdi Tərəfdaşlığın Fəaliyyət Proqramı çərçivəsində təmsil olunurduq. Bu proqram iki illiyə nəzərdə tutulmuşdur. Azərbaycan qısa müddətdə uğurlu nəticələr əldə etməklə həm də NATO-nun inkişafına töhfəsini vermişdir. Hər il Milli Ordu qüvvələri NATO-nun irili-xırdalı 200-ə qədər tədbirində iştirak edir. Növbəti illər üçün yeni ikitərəfli tərəfdaşlıq proqramları hazırdır. Hər il Silahlı Qüvvələrimizin 1000-dən artıq nümayəndəsi NATO-nun təxminən 300 tədbirində təcrübə mübadiləsi keçir. Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbində ayrıca NATO kafedrası fəaliyyət göstərir ki, burada müdavimlər NATO standartlarının elmi şəkildə öyrənilməsi ilə məşğul olurlar.

H.Salmanov

Ekspress.- 2009.- 26-29 iyun.- S. 5.