"Özümü ölkəmdəki kimi rahat hiss edirəm"

Türkiyənin Azərbaycandakı səfirliyinin mədəniyyət və tanıtma müşaviri Melda Araz: "Az müddət ərzində Azərbaycanda çox gözəl əməkdaşlıqlar qurmuşuq"

Söhbətə Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu Mustafa Kamal Atatürkün belə bir fikri ilə başlamaq istərdim: " ... Tarix yazmaq tarix yapmaq qədər mühümdür, yazan yapana sadiq qalmazsa, dəyişməyən həqiqət insanlığı şaşırdacaq bir mahiyyət alar".

Hazırda elə bir dövrdəyik ki, türk dövlətləri qarışıq qorxular içində, "sabah nə olacaq" sorularıyla rahatsız bir durumda zor günlərini yaşıyır. Bir yandan birləşmək, bir yerdə olub vahid bir gücə çevrilmək çabaları, digər yandan, bu birliyə mane olmaq, türk dövlətlərini bir-birindən aralı salmaq cəhdləri... Zənnimcə, belə bir vaxtda hər kəs öz sahəsində savaşa atılmalı və türk qardaşlarımızla birliyə mane olanlara qarşı çıxmalıdır. İllah da mədəniyyət adamları. Bu qənaətin nə qədər doğru olduğunu göstərmək üçün Türkiyənin Azərbaycandakı səfirliyinin mədəniyyət və tanıtma müşaviri Melda Arazı həmsöhbət seçdik.

"Azərbaycanda Yunis İmrə İnstitutu adıyla Türkiyə Mədəniyyət Mərkəzi açılacaq"

- Melda xanım, bir az özünüzü tanıdardınız oxucularımıza...

- Mən Türkiyənin Ankara şəhərində doğulmuşam. 1985-ci ildə Ankarada Orta Doğu Texniki Universitetinin memarlıq bölümünə daxil olmuşam. 1990-cı ildə Türkiyə Cümhuriyyəti Kültür və Turizm Bakanlığında (Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi) memar-kontrolyer olaraq çalışdım. 2002-ci ildə nazirlik təqaüdü ilə İngiltərədə yaşadım, tarixi binaların turizmi necə qazanması ilə bağlı araşdırma apardım. Sonra yenidən Türkiyəyə dönərək nazirlikdə baş kontrolyer, kontrolyer kurulu başkanı olaraq çalışdım. 2008-ci ilin iyul ayından etibarən Türkiyənin Azərbaycandakı səfirliyinin kültür və tanıtım müşaviri vəzifəsinə təyin olunaraq fəaliyyətə başlamışam.

- Ölkəmizdə özünüzü necə hiss edirsiniz?

- Qardaş ölkə olduğumuz üçün və əlbəttə ki, Azərbaycan türklərinin arasında olduğum üçün özümü çox rahat, hətta öz ölkəmdəki kimi rahat hiss edirəm. Ancaq çox gözəl başa düşürəm ki, bura vəzifəyə təyin olunmuşam və bunun öhdəsindən layiqincə gəlməliyəm.

- Elə isə, Kültür və Tanıtma Müşavirliyinin, konkret olaraq müşavirin rolu nədən ibarətdir?

- Türkiyənin Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin 36 ölkədə bürosu var, yəni müşavirliyi. Hər ölkədə də hər müşavirin vəzifəsi var: Türkiyəni turizm və mədəniyyət baxımından tanıtma. Biz müşahidə edərək şahid olduq ki, öz mədəniyyətimizi tanıtdıqca turistlərimizin sayı da artır. Bu az müddət ərzində Azərbaycanda çox gözəl əməkdaşlıqlar qurmuşuq, heç bir problem olmadan qarşılıqlı şəkildə anlaşa bilirik. Film festivalları, teatr günləri keçirmək kimi fikirlər var ki, onların hər birini həyata keçirməyə çalışırıq. Məsələn, mən İngiltərədə olarkən şahid oldum ki, orada teatr günləri keçirmək o qədər də asan deyil. Ancaq bunu Azərbaycanda keçirə bilərik və tamaşaçılarımız da çox olar. Bir sözlə, müşavir olaraq çalışdığım müşavirliyin vəzifəsi sadəcə, Türkiyəni tanıtmaqdır.

- Yəqin ki, sizə müraciət edənlər də çox olur...

- Müşavirliyimizə hər hansı bir mövzu olmasa da, müəyyən mövzularda -türk mətbəxi ilə bağlı, araşdırma ilə bağlı müraciət edənləri istiqamətləndirərək onlara yol göstərir və əlaqədar ünvanlara göndəririk. Məsələn, bu yaxınlarda bir rejissor bizə müraciət edərək sənədli film çəkmək istədiyini bildirdi. Onu istiqamətləndirdik və həmin rejissor tezliklə filmini çəkmək imkanını qazanacaq. Sözümün canı odur ki, bizə Türkiyənin mədəniyyəti, turizmi ilə bağlı mövzularda müraciət edənlərə yardım etməyə çalışırıq.

- Adından da göründüyü kimi, həm Türkiyədə, həm də Azərbaycanda iş fərqləri olmayan eyni nazirliklər fəaliyyət göstərir. Yəqin ki, hər iki nazirlik arasında əlaqələr qurulub?

- Təbii ki, əlaqələr qurulub, ortaq iş görmə təklifləri var və onları həyata keçirmək üçün səy göstəririk. Təkrar olmasın, istər film festivalları, istərsə də teatr günlərinin keçirilməsi ilə bağlı fikirlər artıq hər iki nazirlik arasında danışılıb.

- Yeri gəlmişkən, nazirliklər arasında danışıqlar aparılarkən Azərbaycanda Türkiyə ədəbiyyatına dair hər hansı bir kitabın olmadığını önə çəkmək lazımdır. Heç olmasa, qarşılıqlı şəkildə hər iki ölkədə tarxdən, ədəbiyyatdan bəhs edən kitablar satışa çıxarılmalıdır. Bu yöndə hər hansı bir işlər görməyi planlaşdırırsınızmı?

- Azərbaycanda Türkiyə ədəbiyyatına dair kitabların olmaması ilə bağlı artıq bilgimiz var və bu problemi aradan qaldırmağa çalışırıq. Yəni, mərkəzə bu barədə xəbər vermişik. Ancaq Türkiyədə deyilir ki, əgər burada kitab satışına tələb olsaydı, o zaman satış da güclü olardı və kitab mağazalarında olan kitabların satışı güclənərdi. Deməli, kitablara tələb yoxdu. Belə bir səbəb göstərilir. Başqa bir tərəfdən, belə bir xəbər yayılıb ki, Azərbaycanda Yunis İmrə İnstitutu adıyla Türkiyə Mədəniyyət Mərkəzi açılacaq. Bundan sonra bu kimi suallara yer qalmayacağına ümid edirəm.

- Vəzifəyə təyin olunduqda sizdən öncə çalışan müşavirin davamçısı olmağı, yoxsa yeni səhifələr açaraq yeni iz qoymağı qarşınıza məqsəd qoydunuz?

- Məndən öncə burada Fethi Gedikli isimli biri müşavir olaraq çalışıb. Qeyd etdiyim kimi, Kültür və Tanıtma Müşavirliyi mərkəzin göstərişi ilə, mərkəzin yönləndirdiyi formada fəaliyyət göstərdiyi üçün burada başqa bir qayda-qanun hökm sürə bilməz. Buna görə də mən müşavir təyin olunduğum zaman belə bir düşüncəyə ehtiyac qalmadı ki, davamçı rolunu oynayım, yoxsa hər hansı bir yeni səhifə açım.

"Qardaşlarımıza yenidən qovuşduğumuz üçün çox xoşbəxtik"

- Böyük Türkiyə dövlətinin mədəniyyətini təbliğ etmək üçün Azərbaycanda sizə böyük meydan verilirmi?

- Sualınıza sadəcə belə bir cavab verərdim: burda nə iş görülürsə, sadəcə, işbirliyi çərçivəsində həyata keçirilir. Məsələn, Azərbaycandakı Qız Qalası ilə Türkiyədəki Qız Qülləsini özündə əks etdirən bir sənədli filmin çəkilişinin ortaq formada həyata keçirilməsi üçün müqavilə imzalanıb. Ortaq işbirliyinin nəticəsi olaraq bir qədər zəif gedən işlərin olduğunu deyə bilərsiniz, ancaq əsas odur ki, zəif də olsa, inkişaf var. Yəni, artıq addımdan daha artığını ataraq qaçmağa start götürmüşük. İnanıram ki, bir neçə ilə daha çox işlər görə biləcəyik.

- Bildiyiniz kimi, son bir neçə aya qədər Azərbaycan tamaşaçısının telekanallar vasitəsilə türk filmlərini, türk dizilərini mütəmadi olaraq seyr etmək imkanı var idi. Sonra dublyajla bağlı türk filmlərinin nümayişinə qadağa qoyuldu, ancaq buna baxmayaraq, bizlərin türk sinemasından kifayət qədər xəbərimiz var. Ancaq Türkiyə teatrı, ədəbiyyatı və s. yenə də bizim üçün qaranlıq qalmaqdadır.

- Bir etiraf edim. Noyabr ayında Türk Filmləri Festivalı keçirdik. Təxminən 9 film nümayiş olundu. Bunun çox gözəl alındığının fərqində oldum, sanıram ki, bunun tez-tez təkrarlanması lazımdır. Ancaq filmlərin nümayişi zamanı bir qədər çətinliyə düşdük.

- Yəqin ki, gündən-günə inkişaf edən bir ölkənin hələ paytaxtında düz-əməlli bir kinoteatrın olmaması sizi təəcübləndirib, eləmi?

- Həm təəccübləndirdi, həm də çətinliyə saldı. Belə bir ölkədə, sözün həqiqi mənasında inkişafa doğru yol alan bir ölkədə kinoteatrların fəaliyyətinin yox dərəcəsində olması çox ağrılı haldır.

- Kinoteatrların fəaliyyəti çəkilən filmlərin nümayişi, təbliğatı deməkdir...

- Tamamilə doğrudur. Azərbaycan filmlərinin Türkiyədə, eləcə də türk filmlərinin Azərbaycanda nümayiş olunmasına mütləq şərait yaradılmalıdır. Yeri gəlmişkən, mən müşavir təyin olunmamışdan əvvəl müşavirlik bir il fəaliyyətini dondurmuşdu. Bir illik fasilə də təbii ki, hər iki ölkənin mədəniyyət əlaqlərinin qurulmasına mane olub. Bacardıqca bir il boş qalan zamanın əvəzinin çıxmağı, daha artıq işlər görməyi qarşıya məqsəd qoymuşuq.

Haşiyə: Söhbət əsnasında Melda xanım bir qədər ərkyana bizləri tənqid edərək türk filmlərinin yayımının dayandırılması, onların dublyaj olunaraq göstərilmək

şərtinin irəli sürülməsini xoş qarşılamadıqlarını və əslində, bu qərarla Türkiyə filmlərinin Azərbaycan televiziyalarında sıxışdırılmasından, yenidən rus filmlərinin yayımına şərait yaradılmasından da bəhs etdi. Əslində, o haqlı idi. Ancaq cavabımız hazırdı.

- 70 il Sovetlər Birliyinin tərkibində olan, rus dilində danışıb rus dilində fikirləşən, rus psixologiyasının təsirindən bir an olsun belə, ayrılmayan bir ölkədən az bir müddət ərzində hər şeyi artıqlaması ilə istəmək də düzgün deyil. Əgər Azərbaycan Sovetlər Birliyinin tərkibində olduğu müddətdə qadağalara məruz qalmasaydı, o zaman Türkiyə-Azərbaycan dostluğuna bütün dünya həsəd aparardı. Bizlər az müddət ərzində yenidən bu təsirdən çıxaraq mənsub olduğumuz dinə, dilə qayıtdıq.

- Biz qardaşlarımıza yenidən qovuşduğumuz üçün çox xoşbəxtik.

Ulduzə QARAQIZI

Ekspress.- 2009.- 12 iyun.- S. 23.