Qız qalasının açılmayan sirləri

I hissə

Deyilənlərə görə, pələng öz ovunun üstünə 3 dəfə hücum edir, əgər üç hücum baş tutmursa, bir qəhrəman kimi özünü acizlikdən kənar etmək üçün küsüb çıxıb gedir. Bu ana mövzuya qayıtmağımın da səbəbi hörmət və pərəstiş etdiyim bir el qızının, ziyalı qızının məndən 3 dəfə xahiş etməsi oldu. Bildirdi ki, mən möhtəşəm, qürur doğuran Qız Qalasının, Azərbaycanın tarixi abidələrinin şah incilərindən olan bu qalanın gözəllik doğuran sirlərini səni - Şakir Qabıssanlının təfəkkür süzgəcindən süzülən görüntülərində görmək istəyirəm. Uşaqlıqdan bu qalanın sehrindəyəm. Üçüncü xahişdə qorxdum inciyər məndən bu məğrur ziyalı qız, ona görə də razılıq verdim. "Həftə içi" qəzetinin baş redaktoru Sevinc xanımın xahiş və istəyindən doğuldu sandım bu qeyri-adi yazı. Bu qalanın fəlsəfəi qapısına çox əllər uzanmış, lakin əllər qapıya toxunmuş qapını açıb içəri baxan olmamışdır. Bu qalanın sirri asanlıqla açıla bilən bir tənlik deyilmiş. Nəhayət, Rəbbin verdiyi görünməz və dərkedilməz bir gücü ilə bu müqəddəs qalanın, sirlərlə dolu olan bu qalanın qapısını açmağa cəhd göstərdim. Tapdığım inciləri geniş oxucu kütləsinə çatdırmağı özümə borc bildim. Bu sirləri Azərbaycanın, dünyanın əvəzsiz dahiləri N.Gəncəvi və Ə.Xəqaninin fəlsəfi işığı altında açmağa cəhd göstərdim. Qız Qalasının sirlərini bunlarsız açmaq mənim aləmimdə qeyri-mümkündür. Məhz bu dahilərin fəlsəfəsindən doğan fikirlərlə bu qalanın sirlərini açmaq olar və açmalı oldum. Səyahət edək bu əlçatmaz şairlərin səmanı vəsf edən dünyasına. Öncədən onu deyim ki, orta əsrlər dövründə yazılan əsərlər, oxunan mahnılar (folklor) bayatılar, memarlıq abidələrinin əksəriyyəti göy cisimləri ilə vəhdətdə yaradılmışdır. Fikrimizi təsdiq etmək üçün N.Gəncəvinin "Yeddi gözəl" əsərindən bir sitat gətirək. "Saraylar" o vaxtın astroloji anlayışına görə, hər birinin öz rəngi olan və hərəsi həftənin konkret bir gününü təcəssüm etdirən 7 planetə həsr olunmuşdur.

1. Yaşıl saray - Ay - bazar ertəsi

2. Qırmızı saray - Mars (Mərrix) - çərşənbə axşamı (Məhz bu baxımdan "Qız Qalası" Mars planetinin təcəssümü kimi çərşənbə axşamına gəldikdə isə Novruz bayramının çərşənbə axşamlarının vəsfi kimi inşa edilmişdir ki, bu da atəşpərəstlərin tarixi zərurətinə istiqamətlənir).

3. Mavi (göy) saray - Merkuri (Ütarid) - çərşənbə

4. Sənbəl rəngində olan saray - Yupiter (Müştəre) - cümə axşamı

5. Ağ saray - Venera (Zöhrə) - cümə

6. Qara saray - Saturn (Zühəl - şənbə

7. Sarı saray - Günəş - bazar günü

(Yuxarıda yazdığım Sənbəl rəng Hindistanda bitən ağacdır. Ən qiymətli stullar bu ağacdan hazırlanırdı. Ona görə də rəmz kimi tarixə düşüb və xalq mahnılarında da ifa olunur).

Beləlkilə, əziz oxucu, qalanın tikilməsinin ilk işarətini bunda qismən də olsa, təyin etdik.

Bu baxımdan N.Gəncəvinin "Yeddi gözəl"nin nəyə işarə edildiyini təyin etsək, pis olmaz. Onlarca ədəbiyyatşünasla söhbətdən aydın oldu ki, "Yeddi gözəl" yeddi qızın vəsfi kimi verilmişdir. Ancaq şairin şərtaltı sözləri bunu qəti şəkildə inkar edərək yeddi gözəlin, yeddi müqəddəs planetə istiqamətləndiyini özündə əks etdirir. "İsgəndərnamə"də yazılır: qədim astronomiyaya görə, yeddi planet olmuşdur.

(ardı var)

Şakir Qabıssanlı

Həftə içi.- 2010.- 20-22 noyabr.- S. 7.