"TQDK-nın dərsliklərdə səhvlər barədə fikirləri əsassızdır"

Almaz Həsrət: "Test sualları dərsliklərə uyğun hazırlanmalıdır"

Müsahibimiz 2008/2009-cu tədris ilində "Ən yaxşı müəllim" müsabiqəsinin qalibi, 2010/2011-ci tədris ilinin 10-11- ci siniflər üçün "Ümumi Biologiya" dərsliyinin həmmüəllifi və "Əməkdar müəllim" fəxri adını qazanmış Almaz Həsrətdir. Məlumat üçün bildirək ki, o, 1973-cü ildə Bakıda anadan olub. Pedaqoji fəaliyyətə 1996-cı ildə Xətai rayonundakı 204 saylı orta məktəbdə biologiya müəllimi kimi başlayıb. Hazırda da bu məktəbdə çalışır.

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi və "İntel" şirkətinin təhsildə İKT-nin tətbiqi üzrə "İntel: gələcək üçün təhsil" kursunun təlimçisi, Azərbaycan İnternet Forumunun, Biologiya fənn kurikulumunun hazırlanması və dərsliklərin qiymətləndirilməsi işçi qrupunun, Jurnalistlərin Həmkarlar İttifaqının üzvüdür.

- "Əməkdar müəllim" adını qazanmağınızı gözləyirdiniz?

- Mənim tez-tez işlətdiyim bir ifadə var: öyrənmək istəyən 100 imkan, vasitə, üsul, yol tapar, öyrənmək istəməyən 100 bəhanə. Bu sözlər mənim həyat amalıma çevrilib. Çalışıram ki, həmişə daim axtarışlarda olum və öyrənmək üçün, hansısa yeni metodikanı əldə etməkdən ötrü 100 üsul tapım. Mən, hər halda, təhsil sahəsində gördüyüm zəhmətimin diqqətdən kənar qalmayacağına inanırdım. Bu inam məndə ümidlə qatıldığım "Ən yaxşı müəllim" müsabiqəsində daha çox yaranmışdı. Əvvəlcə həmkarlarımdan biri mənə zəng etdi və ad almağım münasibətilə məni təbrik etdi. Düzü, mən çox sevindim və kompyuteri açıb internetə daxil oldum. Həmişəki kimi, ilk olaraq AzərTac-ın saytını açdım. Siyahıda adımı görüb çox sevindim. Hətta gözlərim doldu. Həyəcanlandım. Bu cür gözəl sürpriz, bu cür gözəl xəbər hər halda adamı lap sevindirir.

- Siz 2010-2011-ci tədris ilinin 10-11-ci siniflər üçün "Ümumi Biologiya" dərsliyinin həmmüəllifisiniz. Bu yaxınlarda TQDK sədri dərsliklərdəki səhvlərlə bağlı maraqlı açıqlama verdi. Burada "Biologiya" dərsliyinin də adı keçirdi. Bu dərsliyin həmmüəllifi olaraq iddialarla razılaşırsınız?

- Bu barədə məlumatım var. Söylənilən iddialarla da razı deyiləm. Çünki illər boyu mən də abituriyent vəsaitlərində nəinki redaktə səhvləri, hətta elmi səhvlər də tapmışam. Və bunu heç vaxt əlimdə şüar edib özümü daha savadlı bildirməyə çalışmamışam. Yalnız düzəlişləri etməklə kifayətlənmişəm və bu düzəlişlər barədə TQDK-da çalışan həmkarlarıma xəbər vermişəm. Sonrakı nəşrlərdə onlar da həmişə düzəlişləri ediblər. Son ayda TQDK-nın biologiya fənni üçün hazırladığı vəsaiti alıb oxudum. İnandırım sizi ki, yenə də çoxlu elmi səhvlər tapdım. İnşallah vəsaiti axıra kimi oxuyum, sonra mətbuata TQDK-nın vəsaitində olan səhvlər barədə mən də yazı verəcəm. Ancaq əvvəlcə onu demək lazımdır ki, TQDK-nın Təhsil Nazirliyinin orta məktəb dərsliklərindəki səhvlər barədə iddiaları tamamilə yanlışdır. Niyə? Əvvəla ona görə ki, bu ifadənin özü yanlış və kobud ifadədir. Dərslik müəllifi elə belə sıradan çıxan bir insan deyil, onlar professional və həmin sahənin mütəxəssisi olan akademik və professorlardır. Öncə bu insanlara sayğı ilə yanaşmaq lazımdır. Dərsliklərdə olan texniki səhv dərsliyi yazan müəllifin səhvi deyil. Bu yalnız nəşr səhvi olduğu üçün korrektorun səhvi sayıla bilər. Deməli, TQDK öz iradlarını nəşriyyatlara yönəltməlidir. Mən TQDK-nın söylədiyi həmin səhvləri özüm götürüb bir-bir araşdırmağa başladım. Sonda ən çox nəyi aşkar etmişəm. Məlum oldu ki, TQDK-nın səhv adlandırdığı qüsurlar abituriyent jurnalında verilən sualın dərslik müəllifinin verdiyi cümləsi ilə üst-üstə düşməməsidir. Sizi inandırım ki bu hallar çoxdur, müəllif özü həmin sahənin ixtisasçısı olduğu üçün özü lazım bildiyi cümləni işlədib. Ancaq TQDK-nın sual tərtib edənləri belə düşünürlər ki, yox, biz deyən cümlə şəklində olmalıdır. Məhz bu cür yanaşma ilə guya ki, dərsliklərdə çoxlu səhvlərin olduğunu göstərirlər. Biologiya dərsliklərinin bir neçə bölməsi var: botanika-1 dərslik, zoologiya - 2 dərslikdə, insan anatomiyası - 1 dərslikdə, ümumi biologiya - 2 dərslikdə. Bu qədər dərsliklərdən ümumilikdə cəmi 8-9 səhifəlik "səhv" tapılması mən deyərdim ki, çox sevindirici haldır. Əvvəla, bu dedikləri "səhvlər"in içərisində 1 dənə də olsun elmi səhv yoxdur. Dərslik müəllifinin fikri əsasdır. Müəllif cümləni necə yazıbsa, test sualları da ona uyğun tərtib olunmalıdır. Bəlkə dərsliklər testlərə uyğun tərtib olunmalıdır? Bu harada, hansı ölkədə görünüb? Dərslikdə olan müəyyən redaktə səhvləri, rəng səhvləri, cümlənin müəllifin uyğun bildiyi şəkildə verilməsi görəsən nə vaxtdan səhv sayılırmış? Mən də razılaşıram ki, 15-20 il bundan qabaq, latın qrafikasına keçən zaman dərsliklərin dil dəyişilməsi ilə əlaqədar müxtəlif xətalar olub, lakin illər keçdikcə bu qüsurlar aradan qaldırılır. Bu gün də bu işlər aparılır. Hörmətli TQDK-nın əməkdaşları hər il test blankında sualları dəyişmək əvəzinə, dərsliklərdəki olmayan səhvlərin axtarışına çıxır nədənsə. Axı illər ötür, zaman dəyişir, hansısa yeni bir canlı peyda olur, və ya nəsli kəsilir və s. Bu yeniliklər içərisində də hər 4-5 ildən bir dərsliklər dəyişilir ki, yeni-yeni məlumatlarla zənginləşsin. TQDK-nın test suallarında istinad etdikləri 10-15 il əvvəlki dərsliklər artıq işlək olmadığı və məhz həmin test suallarının cavabları müasir dərsliklərdə özünü göstərmədiyi üçün belə anlaşılmazlıqlar yaranır. Gərək hörmətli TQDK-nın biologiya fənni üzrə testlərini hazırlayan mütəxəssislər bu yenilikləri qəbul etsinlər və öz test blanklarını yeni dərsliklərdə nə yazılıbsa ona da uyğun tərtib etsinlər. Əgər müəyyən qüsur aşkar olarsa və ya problem yaradan bir cümlə olarsa onda ona aid test hazırlamasınlar, digər suallar tərtib etsinlər. Mən tam əminliklə demək istəyirəm ki, bu "səhvlər"in məhz guya biologiya dərsliklərində olması söhbəti yalnız və yalnız TQDK-nın yeni hazırladıqları vəsaitlərin reklamından başqa bir söhbət ola bilməz.

- Bir sıra ekspert hesab edir ki, biz hələ sovet təhsil sisteminin abu-havasından ayrıla bilməmişik. Deyilənlərlə siz də razılaşırsınız?

- Xeyr, mən bu söylənilənlərlə tam olaraq razılaşmıram. Təəssüflər olsun ki, bu fikirlərlə razılaşan müəllimlərimiz var. Məhz həmin müəllimlər yenilikləri qəbul edə bilmirlər. Ona görə də köhnə təhsil sistemində qalmaq və öz üzərlərində işləmək istəmədikləri üçün bu cür fikirləri dəstəkləyirlər. Təbii ki, biz hamımız həmin dövrdə təhsil almışıq. Ancaq mən belə qənaətə gəlirəm ki, bu təhsil bizə kifayət etməyib və biz hələ də öyrənmək məcburiyyətində qalırıq. Ancaq zaman dəyişir, yeni gün açılır və müasir dünyaya inteqrasiya etmək lazım gəlir. Bizim gənclərimiz artıq informasiya bolluğundadırlar. İKT əsridir. Məhz bu zaman göstəricilərində müasir müəllim olmaq, zamanla ayaqlaşmaqdan ötrü təhsilin yeni-yeni islahatlarına qoşulub, yeni texnologiyalara əsaslanan təlimə keçmək lazım gəlir. Məhz bu zaman müasir müəllim artıq yenilikçi, novator, innovativ, yaradıcı potensialını işə salarsa köhnə metodla yox, artıq yeni metodla dərslərini keçəcək. Köhnə sovet təhsil sisteminin abu-havasından ayrıla bilməyənlər yeniliyi qəbul edib, öz üzərlərində işləsələr, yeni texnologiyalardan istifadə etsələr, dərslərini kompyuterin köməkliyi ilə müasir proqram vasitələrindən istifadə etməklə keçsələr, sizi inandırım ki, artıq öz sovet düşüncəli fikirlərindən uzaqlaşarlar. Mən tam əminliklə deyərdim, dərslər müasir gənclərə müasir təlim üsulu ilə keçirilməlidir ki, şagirdlərimiz məktəbə həvəslə gəlsinlər.

- Ölkəmizdə aparılan təhsil islahatlarını necə qiymətləndirirsiniz?

- Müasir təhsil sistemində son zamanlar aparılan təhsil islahatlarını müsbət qiymətləndirirəm. Demək olar ki, özüm də bu islahatların həyata keçirilməsinə qoşulmuşam. Ancaq etiraf edim ki, hər bir işin görülməsi zamanı onun nə dərəcədə müsbət olub-olmaması bir neçə illər keçəndən sonra aydın olacaq. Yəni yekun iş, yekun nəticənin qiyməti, öncədən görülmüş işin qiymətinə bərabər olarsa , demək çəkilən zəhmət hədər getməyib. Hələ ki, aparılan yeni təhsil islahatları barədə tam son fikir demək düzgün olmazdı. Bunu zaman göstərər. Arzu edirəm ki, təhsil islahatlarımızın sonu uğurlu olsun.

Cəfər Mənsimi

Həftə içi.- 2011.- 1 aprel.- S. 7.