Müasir poeziya haqqında düşüncələr...

Qurban Bayramov: "Xəstəlik müalicə olunmazsa, bəşəriyyətdə faciələr baş verər"

Xəbər verdiyimiz kimi, bu yaxınlarda - 2011-ci il, aprelin 13-də Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda ilin ədəbi yekunlarına həsr olunan müşavirə keçirilib. Müşavirədə tanınmış tənqidçi-ədəbiyyatşünas, doktor-professor, İnstitutun aparıcı elmi işçisi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü (1984) Qurban Bayramov "Poeziyanın imkanları və imkansızlığı" mövzusunda maraqla qarşılanan məruzə etdi. Qəzetimizin əməkdaşı, şair-publisist Qələndər Xaçınçaylı Qurban Bayramovdan müsahibə alıb. Həmin müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- Qurban müəllim, bu günümüzün mətbuatı olduqca geniş və əhatəlidir. Şairlərimiz bunların əksərində əsərlərini dərc etdiriblər. Hətta, ədəbi-tənqidimizdə şeirimiz barəsində bir "boz axın" sözü də işlədirlər... Bunları necə əhatə edə bildiniz və ümumiyyətlə, ədəbi prosesdəki bu "boz axına" münasibətiniz?

- Söhbətimizi çox ağrılı məqamla başlayırıq... Əvvəl onu deyim ki, ilin ədəbi yekununa həsr olunan bu elmi-nəzəri müşavirənin böyük bir ənənəsi var və bu ənənəni İnstitutun direktoru, çox görkəmli tənqidçi-ədəbiyyatşünas olan, müasir mərhələnin ədəbi-nəzəri fikrinin ağsaqqalı, ustadımız akademik Bəkir Nəbiyev böyük məhəbbət və qayğıkeşliklə davam etdirir, ədəbi prosesin hər ilinə belə bir geniş elmi-nəzəri müşavirə həsr edilir. Bu müşavirədə müxtəlif janrlar üzrə mütəxəssislərin məruzələri dinlənilir, müzakirə edilir, mətbuatda dərc olunur, ən ümdəsi isə ilin ədəbi prosesi öz elmi-nəzəri şərhini tapır, tarixləşir, tarixi fikir siqləti kəsb edir.

O ki qaldı sizin sualınıza, mən bu məruzəyə hazırlaşarkən keçən 2010-cu ilin qəzet və jurnallarında - "Ədəbiyyat qəzeti", "Azərbaycan", "Ulduz" və "Alatoran" jurnallarında, "Həftə içi"ndə, "525-ci qəzet"də, "Kredo"da, "Təzadlar"da, "Ədalət"də, "Yeni Azərbaycan"da, "Bütöv Azərbaycan"da və s. bu qəbildən mətbuatda dərc edilən əksər şeiri, poemaları mümkün qədər, imkan dərəcəsində nəzərdən keçirdik, xeyli sayda şeir kitabını vərəqlədik, ələk-vələk elədik. Qarşımızda üst-üstə qalaqlanmış şeir kitablarından, qəzet və jurnallarda çap olunmuş şeirlərdən ibarət xeyli material vardı... Bundan əlavə, "Kulturaz"da, "Media Forum"da, ""Hüman"da, "Yeni Nefes"də, "Avrasyaqun"da, "Kerkük qəzetesi"ndə, "Turansam"da və bu kimi internet saytlarında, fərdi bloqlarda əksini tapan şeirlər, şeirlər... Müxtəlif tanış, tanış olmayan və yeni-yeni imzalar... Müxtəlif təmayüllər, rəngarəng üslublar, mövzular... Bir daha, "Azərbaycan şair xalqdır!" deyiminin fərqinə vardım. Allah bunu söyləyən kişiyə rəhmət eləsin. Əlbəttə ki, bu sözlər xoşniyyətlə söylənmişdi. Amma, indiki çağın vəziyyətindən, rakursundan bu deyimə baxanda, buradakı ironiyanı da görməmək mümkün deyildir! Adamı xof basır! Doğrudanmı, biz şeir yazmaqdan başqa heç nəyi bacarmırıq?! Mənə elə gəlir ki, Azərbaycan tarixində bu qədər kütləvi şairlik olmayıbdır! "Yeddidən, yetmiş yeddiyə" deyimində olduğu kimi, yeddidən yetmiş yeddiyə, demək olar ki, hamı şeir yazır...

Tanınmış ziyalı-bəstəkar Cavanşir Quliyevdən bir dəfə bu barədə soruşurlar ki, Cavanşir müəllim, axı bu nə deməkdir, ölkədə hamı mahnı yazır, bəstəkar olub? O, istehza dolu belə bir ironik cavab veribdir: "Oğrunun, cinayətkarın çox olmağındansa, yazanın - yazarın, bəstəkarın çox olması daha yaxşıdır. Oğurluq eləmirlər ki, sənətlə məşğul olmağa çalışırlar da!" Nə deyirik, olsun, qoy çalışsınlar!.. Amma, ədəbi həyatımıza hücum çəkən faciə və fəlakət törədən, zövqləri aşılayan, "müasir poetexnika" ilə məharətlə silahlanaraq meydan sulayan, dağıdıcı SUNAMİyə çevrilməsinlər!..

Deyim ki, "kütləvi boz axın" istək səviyyəsində qalsaydı, bir o qədər də narahatlıq doğurmazdı. Bu, az qala "təmayül"ə çevrilir! Amma bircə o, kədərlənməyə qoymur ki, nə yaxşı ədəbiyyatın "Zaman" adlı məhək daşı var!

İstedadsız "pullular" elə bildilər ki, "imzaları" ilə ədəbiyyatda qalacaqlar. İşbaz "ədəbiyyatçılar" bu sindromdan "bacarıqla" istifadə etdilər, pul qazandılar, amma ədəbiyyatdan qazandıqlarını həmin "işbaz istedadsızlardan" çox itirdilər. Çünki, onlar az-çox istedadlı idilər, istedadları o məşhur pritçada olduğu kimi, "qarpıza" sərf olundu!

Bir də var, şeir texnikasından başı çıxan ağıllı istedadsızlar... Ağıllı olmaq hələ istedadlı olmaq demək deyildir! Onlar da inersiya ilə axına qoşuldular! "Filan istedadsız, işbaz pullu, hətta "komersant şair", şeir yazır, cild-cıld kitab yazdırır, mən isə indiyənə qədər abrıma qısılıb qalmışam! Mənə nə olub?! Hec olmasa, zəif olsa da, özüm yazıram, özgəyə yazdırmıram!" düşüncəsi ilə "boz axına atıldılar", özlərinə karnaval paltarlarına bənzəyən təxəllüslər seçdilər, uşaqların boğazından kəsib kitablar nəşr etdirdilər... Amma, "qadasın aldığım ədəbiyyatın" seçim möcüzəsindən bunlar da keçə bilməyəcəklər! Yaxşı ki, bu da keçmir, aşkar görsənir... Ədəbiyyatın əbədiyyət nehrəsi çalxandıqca, yağı yağ, ayranı ayranlıq olur və olmaqdadır!

- Qurban müəllim, bəs bu proses elə belə davam edəcək? Heç bir aydınlaşma, durulma baş verməyəcək?

- Nə danışırsınız, xəstəlik müalicə olunmazsa, bəşəriyyətdə faciələr baş verər. Bu da poeziyanın xəstəliyidir və həmişə olub, ya zəif, ya da şiddətli. Müstəqillik dövrünün "azadlıq nəfəsindən", "söz azadlığı və sərbəstliyindən" istifadə bu xəstəliyi ilkin mərhələdə bir az şiddətləndirdi... Məncə, ədəbiyyatda indi-indi durulma baş verir, sabitliyə meyillilik var, ədəbiyyat "eyforiya" halından yavaş-yavaş uzaqlaşaraq, öz təbii halına qayıdır! Kür-Araz daşqınının qarşısı necə alındısa, vicdanlı ədəbi-tənqid də, vicdanlı şair və yazıçılar da bu "boz daşqının" qarşısını almağa qadirdir!.. Mənə elə gəlir ki, bu da ictimai-sosial həyatdakı hadisələr ilə sıx bağlı idi! Yaxşı ki, indi, Azərbaycanda ictimai-sosial həyatda baş verən aydınlaşma, durulaşma, sabitlik ədəbiyyatın da, mədəniyyətin də, poeziyanın da prosesinə bir duruluq, sabitlik, təmiz bir dağ havası, nəsimi gətirməkdədir...

Keçən ilin, 2010-cu ilin əsas, aparıcı, istedadla yaradılan poetik faktları imkan verir ki, müasir poeziyamızın bugünkü vəziyyətinə, imkan və perspektivlərinə, durumuna belə bir nikbin ovqatda obyektiv nəzər salaq, amma "ədəbiyyata heç bir dəxli yoxdur" - deyə, qüsurlu, zərər verən faktlardan da sərf-nəzər etməyək!..

- Belə isə, Qurban müəllim, indi sizin nəzərinizlə baxaq görək ki, keçən il şeirimizin həyatında yaxşı-yaman nə baş vermiş, hansı proses getmişdir?

- Bəri başdan qeyd edim ki, ən ümdəsi budur ki, Azərbaycan poeziyasının tanınma miqyası, geniş coğrafi ərazilərdə yayılma imkanları genişlənməkdədir... Şeirimiz yaxın keçmiş tarixdə sovet məkanından, Moskva miqyasından dünyaya çıxmaq zorunda idi. İndi, müstəqillik dövründə bu proses birbaşa həyata keçirilir. İndi özəl nəşriyyat şəbəkələri, internet, ədəbi əlaqələr, dillərə bələdlik, MDB və Avropa-Asiya məkanlarında yaşayan soydaşlarımızın - azərbaycanlıların imkanları elədir ki, ədəbiyyatımızın yayılma hüdudları genişlənir... Və şeirimiz impultiv olsa da, dünyada baş verən ədəbi proseslə səsləşməyə, ayaqlaşmağa cəhd edir... Hələlik bu, zəif və ya tutarlı şəkildə baş tutur, tutmur məsələsi sonranın söhbətidir, əsas odur ki, istək və cəhd var!... Xüsusən, bu istiqamətdə Fikrət Qocanın, Fikrət Sadığın, Ələkbər Salahzadənin, Çingiz Əlioğlunun, Səlim Babullaoğlunun, Qəşəm Nəcəfzadənin, Adil Mirseyidin, Rasim Qaracanın, Elçin İsgəndərzadənin, Əjdər Olun, Qulu Ağsəsin, Salman Aruzun, Sultan Mərzilinin uğurlu cəhdləri və fəaliyyətləri adamın qəlbində müəyyən rahatlıq hissləri doğurur... Məsələn, müasir dövrün istedadlı və məhsuldar şairlərindən biri olan Qəşəm Nəcəfzadənin Hollandiyada Azərbaycan poeziyasını təmsil etməsi, dünyanın bir çox ölkələrində onun şeirlərinin çap olunması yaxşıdır. İntellektual təfəkkürlü Səlim Babullaoğlunun şeir kitabları Türkiyədə, Polşada, Ukraynada və İranda nəşr olunub və bu da sevindirici hadisədir. Bu prosesdə tanınmış şairlərimizdən Çingiz Əlioğlu və Elçin İsgəndərzadə də öz istedad və bacarıqları ilə fərqlənirlər. Azərbaycan şairlərinin fransız və ingilis dillərində seçmə şeirlərini əks etdirən almanaxları, topluları da buraya əlavə etmək olar...

Həmçinin, Moskva ədəbi mühitində, Rusiyanın başqa şəhər və vilayətlərində, məsələn Kazanda, Tümendə, Başqırdıstanda, Ukraynada, Belarusda, Orta Asiyada, xüsusən, Ozbəkistanda və Qazaxıstanda, Avropada - Almaniya və İngiltərədə yaşayıb-yaradan azərbaycanlıların yaratmaqda olduqları ədəbi mühitin bütün üzvlərinin, deyək ki, - Qulamrza Təbrizinin (London), Silmax Şeydanın (Almaniya), Güntay Gəncalpın (Finlandiya), Xaqani Hasın (Ankara), Akif Azalpın (Daşkənd), İxtiyar Rzanın (Daşkənd), Knyaz Qoçağın (Tümen), Baloğlan Cəlil İdrisinin (Başqırdıstan) və Avropanın bir sıra ölkələrində yaşayan soydaşlarımızın qələmləri Azərbaycan xalqına, Azərbaycan torpağına xidmət edərək baş ucalığı gətirirlər...

- Yaxşı bir məsələni xatırladırsınız. Bir çox icmallarda, materiallarda Azərbaycandan kənarda fəaliyyət göstərən ədəbi mühiti, demək olar ki, xatırlamırlar. İstərdim Moskva ədəbi mühiti barəsində oxucularımıza məlumat verəsiniz.

- Əlbəttə, bu ədalətsizlikdir! Moskvada diqqəti çəkən bir Azərbaycan ədəbi mühiti fəaliyyət göstərməkdədir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Moskva bölməsi (sədri Tofiq Məlikov), "Ocaq" Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi və "Şəhriyar" ədəbi-ictimai məclisi ətrafında fəaliyyət göstərən bu ədəbi mühit Azərbaycan ədəbiyyatının təbliği və yayılmasında mühüm işlər görür, ədəbi məclislər keçirir, tərcümə məsələləri ilə məşğul olur, tanınmış klassik və müasir Azərbaycan şair və yazıçılarının yubileylərini qeyd edirlər. Və bu tədbirlərə Moskvanın məşhur ziyalılarını, Moskvada yaşayan tanınmış azərbaycanlıları cəlb edərək Azərbaycan ədəbiyyatının və mədəniyyətinin daha təsirli sferalarda yayılmasına xidmət göstərirlər...

Moskvada yaşayan şairlərimiz və ədiblərimizdən Tofiq Məlikli, İlham Bədəlbəyli, Alla Axundova, Nəsib Nəbioğlu, Sultan Mərzili, Sabir Abdulla, Əliş Əvəz, Zümrüd Quluzadə, Farid Nagim, Reyhanə Aslan, Səidə Rəhimli, Sabir Azəri, Nəbi Verdiyev, Yavər Həsənli, Elyaz Azəri, Eyvaz Əliyev və başqaları orada səmərəli ədəbi fəaliyyət göstərirlər.

Məsələn, Sultan Mərzilinin "Heykəltəraş" şeiri bir poetik nümunə kimi bu ədəbi mühiti yaxşı yöndən səciyyələndirə bilir:

Sən mənim heykəlimi,

Ucaltdın hara daşdan?

Mən kövrək bir şüşəyəm,

Yarım da qara daşdan.

Sən məni yonma belə,

Söz ver ki, ayıq qalım!

Sevgimi daş eyləmə,

Baş açıq, ayaq yalın...

Ümumiyyətlə, Moskva və eləcə də Azərbaycandan kənarda yaşayıb-yaradan müəlliflərin yaradıcılığında qürbət yanğısını, doğma torpağa bağlılıq hisslərini, Qarabağın işğalı ilə əlaqədar nisgili ifadə və tərənnümə cəhd, həmçinin ümümdünya ədəbi prosesinə inteqrasiya istəyi müşahidə edilir...

- Dünya azərbaycanlılarının, xüsusən Cənubi Azərbaycan şeirinin müasir prosesdəki ədəbi nüfuzlarına nəzər yetirməyinizi də istərdim. Oxucuların bu istiqamətdə bilgiləri zəifdir...

- Deyəsən, Rəsul Rzanın misralarıdır, təxminən belədir ki, yer üstündə Araz bizi ayırsa da, su altında torpağımız birgədir. Bu postulatdan çıxış etsək, vahid Azərbaycan ədəbiyyatını vahid axarda öyrənmək vaxtı çoxdan çatmışdır. Daha onu Qüzey və Güney Azərbaycan ədəbiyyatı bölgüsündən çıxarmaq lazımdır. Bu bir arzudur... Amma deyəsən, bir anlayışlarsız da, hələlik keçinmək olmur.

Güney Azərbaycanda və dünyanın bir çox ölkələrinə səpələnmiş soydaşlarımızın yaradıcılığında zəngin, modern, Qərb poetik sivilizasiyası ilə döş-döşə gəlməyə qadir müasir şeir məktəbi yaranmışdır. Nigin Nəvadi Rəzi, Əmir Zakiri, Maral Təbrizi, İsmayıl Ülkər, Ozan Səbri, Rza Məliki, Məryəm Pənahşahi, Fəranək Fərid, Vali Gözəzən, Məhəmməd Rza Ləvai, Əli Səttari, Təvəkkül Kiyani, Nasir Mirqati, Atilla Maralanlı, Niqar Xiyavi, Arzu Pirmusavi, Salman Aruz, Rəsul Yunan, Məlihə Əzizpur, Ayr Səkinə, A. Uğur Olqar, Kiyan Xiyav və adını bilmədiyimiz onlarca digər soydaşımız bu poeziyanın gənclik ehtirası ilə dolu yazıb-yaradan nümayəndələrindəndirlər... Bunların əksəriyyətini "Alatoran"çılar ilk dəfə bu taydakı oxuculara təqdim ediblər və onları müntəzəm nəşr etməklə buradakı oxuculara imkan yaratdılar ki, onlar Balaş Azəroğlu, Əli Tudə, Söhrab Tahir, Mədinə Gülgün və digər bu kimi klassik "cənublu şairlər" adlandırdığımız ustadların yaratdığı möcüzəli dairənin sərhədlərini yarıb keçə bilsinlər... Yaxşı hallardan biri budur ki, Rasim Qaracanın çox səmərəli ideyası, Salman Aruzun bitgin layihəsi və prof. Q. S. Təbrizinin mərdanə dəstəyi ilə bu istedadlı gənclərin bir sıra kitabları işıq üzü görübdür. Salman Aruzun "Bahar gəlmədi" (2010), Nigar Xiyavinin "Əlimdə əlli barmaq" (2010), Məlihə Əzizpurun "Su pıçıltısı" (2010), Ayr Səkinə Purhəsənin, "Ayrılıq durağı" (2010), A. Uğur Olqarın "Qərənfil yanğını" (2010), Kiyan Xiyavın "Sarı salatlar dənizi" (2010), İsmayıl Ülkərin "Sevda yoldayımış" (2010), Rəsul Yunanın "Duel" və "Mən Çin məhəllələrində itmişəm" (2010) kitabları "Dayaq" tərəfindən buraxılıbdır. Onların hərəsinin özünəməxsus məziyyətləri, özünəməxsus da çatışmayan cəhətləri var. Bu təbiidir. Qismət olsa, ayrı-ayrılıqda barələrində söz açmaq istəyindəyəm. Amma, onların hamısının sinəsində istedadla döyünən, damarlarından Vətən-Azərbaycan sevgisi axan ÜRƏK var!..

Amma bir polemik məsələ üzərində dayanmaq istərdim. Bu istedadlı gənc şair Nigar Xiyavinin mübahisə doğurmuş bir şeiri - "Qarabağ qurbağası" barədə fikirlərimdən ibarətdir. Nigar Xiyavi digər qələm dostları kimi, modern düşüncəyə malik, axtarışda olan, postmodernist üsluba meyilli şairədir. O, bu şeirin üstündə sağdan, soldan haqsız tənqidə məruz qalıbdır və mən bu tənqidlər içində ancaq Fikrət Qocanın qayğı ovqatlı tənqidinin müəyyən tezisləri ilə razılaşır, yerdə qalan "qərəzləri" qəbul etmir və heç kimlə polemikaya girmədən məsələyə öz münasibətimi bildirirəm!

İstedadı qorumaq, onun qayğısını çəkmək, qüsurlarını da ədəbi-estetik qanunlar çərçivəsində göstərmək lazımdır. Fikrət Qocann tənqidində subyektiv məqamlar olsa da, məhz bu normalar çərçivəsində, ağsaqqal bir sənətkarın narahatlığı aşkardır... Mən də razıyam ki, elə müqəddəs məqamlar var ki, ona toxunmaq olmaz! Onlardan biri də Qarabağın milli himn səviyyəsinə yüksələn "Qarabağ şikəstəsi"dir! Və elə bilirəm ki, Nigar Xiyavi də, istedadlı balamız da, bunu bilməmiş deyildir!

Mən onun şeirinə tamamilə başqa bucaqdan, başqa yöndən baxdım! Bu şeirin üslubunda neomodern təfəkkür tülünə bürünmüş ironiya, sarkazm var. Şeirdə hikkəyə, qəzəbə bürünmüş böyük Vətən sevgisi, Qarabağ itkisi ilə əlaqədar ağrılı, yanıqlı bir yanğı var! Bu şeirdə olan motiv mənə M. F. Axundovun Füzuli müqəddəsliyinə məlum münasibətindəki mahiyyəti xatırlatdı!.. Bu şeirdə mən, böyük M. Ə. Sabirin üslubundakı xalqa məhəbbətdən irəli gələn "Mən nə deyim bizdə olan qeyrətə!" misrasından baş qaldıran satirik-bədii ironiyanın postmodern üslubda ifadəsini gördüm! Bununla, Nigar Xiyavini, hələ sənətdə yeni-yeni kövrək addımlarını atan bu gənc şairəni bu nəhəng sənətkarlarla müqayisə fikrindən çox üzağam, amma nəhəng dağlar həmişə vaxtaşırı "exo" yaratmağa qabildirlər... Bu da, Nigar Xiyavinin bu formada səslənən "exo"sudur, ulu babalara əks-sədasıdır! Şeirin məzmun və mahiyyəti bundan ibarətdir. Nigar məncə, deyir ki, "Mahnı oxumaqla, ahu-zar dolu "ölürəm-ölürəm" deyib, şikəstə çəkməklə şikəst Qarabağı xilas etmək mümkün deyil! Zor vermişik "gödənə və boğaza!"

Doğrusunu boynuma alım ki, mən özüm də elə anlar olub ki, "Qarabağ şikəstəsini" və ya bu motivdə olan başqa mahnıların ifasını indiki durumda, indiki məqamda ucdantutma eşidəndə içimdə buna bənzər etiraz, narahatlıq, əsəblərə toxunan bir hiss qalxır!.. Düşmən uşaqlarına silahla rəftar öyrədir, 20 ilə yaxındır ki, Qarbağda silah oynadır, biz isə Azərbaycanı konsert səhnəsinə çevirmiş, uşaqlarımızın əlinə qaval verib Qarabağ dağlarına doğru "Qarabağ şikəstəsi" oxutdurmaqla məşğuluq! Nigar bəlkə də bir az naşılıqla, yerinə düşməyən, hələ cilalanmayan obrazlarla, "sərt" ifadələrlə, amma Qarabağ sevgisi ilə bu fikirləri, hissləri ifadə etmək istəyib, heç nəyi ələ salıb, lağa qoymayıb! Cənublu qızımız Nigarın Qarabağa məhəbbətinin şiddətindən yaranan ironiya, hiddət və qəzəblə labələb, şikəstələrin oxuma ritminə uyar havacatdakı ritmi də ironik üslubi vasitəyə çevirməklə yazdığı-bəstələdiyi şeiri belə qurtarır:

"...Əzizinəm ...uy-Tən dərdi, Vətən dərdi

Tərlədib öldürər məni!

Neynim, əl çək yaxamdan, iyirmi faiz bəsdi!

Yerdə qalan bəsimdi, görər məni!

Di, dur gəl, qoyma, uçur, qaçır başımdan

Gəl qadan aaalım!

Bir çətvər araq, yarım metr dönər kabab

dönər məni.

Döndərər məni –

O yana döndərər məni, yar,

bu yana döndərər məni.

Ölürəm, ölürəm, ölürəəə..m!

Gəl dərdin aaa...lım.

Əzizinəm, aaa...y, gödən yaxşı,

Bir fincan arada göbək yaxşı.

Deyirəm, Vətən bir az yığcam,

bir az gödək yaxşı!

Ədə, belə, gödək yaxşı, gödən yaxşı!

Pay verməyə, aaa...y baaaalam,

Yenə də vətən yaxşı!

Ölmürəm! Ölmürəm! Olmürəəə...m!.."

Daha mənə heç nə demək qalmır! Şeir özü hər şeyi apaydın deyir... Lakin bu fikrimi Ramiz Rövşənin başqa bir münasibətlə dediyi sözlərlə bitirmək istərdim: "Hanı əzab çəkənlər?! Bəlkə bu ölkədə "əzab çəkməyin" yeni növü icad olunub: zurna-balabanla, çalıb oxumaqla, oynamaqla, həftə səkkiz, mən doqquz bayram eləyib göyə fişəng atmaqla və beləcə, gündən-günə arsızlığın, abırsızlığın girdabına batmaqla. ...Bəlkə, bununla düşmənə acıq vermək istəyirik?! Düşmənə acıq verməzlər, düşməndən acıq çıxarlar!" Mən də bu fikirlərə qoşularaq əlavə edirəm ki, düşməndən şikəstə oxumaqla acıq çıxmaq mümkün deyil, düşməni şikəst etməklə ondan acıq çıxarlar...

(ardı var)

Qələndər Xaçınçaylı

Həftə içi.- 2011.- 29 aprel.- S. 7.