"Qarabağ xalçası toxunmur"

Aybəniz Cəfərova: "Ermənilər çeşidlərimizi oğurlayıb, Qarabağ xalçasını toxuyaraq öz adlarına çıxırlar"

Qarabağın atributlarından biri də Qarabağ xalçalarıdır. Çoxsaylı çeşidləri ilə seçilən Qarabağ xalçalarının hər bir naxışı nənələrimizin yaratdıqları sənət əsərləridir. Bu xalçaların tarixi də qədim və uludur. Xalçaların hər bir ilməsində ulu nənələrimizin yaratdıqları bədii obrazlar, sevinc hissiləri duyulur. Qarabağ xalçaları bədii tərtibatı olduqca gözəldir. Bu xalçaların digər xalçalardan üstün cəhəti odur ki, analarımız bu xalçaları zərif barmaqları ilə, yaradıcı təxayülləri ilə qızlarına cehiz toxuyardılar. Elə bu xalçaların da aqibəti Qarabağın taleyinə bənzəyir.

Ağdam Xalçaçılıq Fabrikinin uzun müddət direktoru vəzifəsində çalışan Aybəniz Cəfərova ürək ağrısı ilə Qarabağ xalçalarının taleyindən danışdı: "1947-ci ildən Ağdamda Qarabağ Xalçaçılıq Birliyi fəaliyyət göstərib. Professor, xalq rəssamı Lətif Kərimov biz im fabrikə tez-tez gələrdi və həmişə deyərdi qızım, elə edin ki, Qarabağ xalçaları toxunsun. Biz də bu vəzifəni uğurla yerinə yetirilməsinə çalışardıq. Sovetlər Birliyi dövründə sırf Qarabağ xalçaları toxuyardıq. 1993 cü il iyul ayının 23- də Ağdamın işqalından sonra biz Ağdam Xalçaçılıq Fabrikinin Bərdə şəhərindəki filalında məskunlaşdıq və çətinliklə də bu sənəti yaşatdıq. Çox təəssüflər olsun ki, Qarabağ xalçasının sifarişini azaltdılar. Indi Qarabağ xalçası toxunmur. Qarabağsız, yəni Quba, Şirvan xalçalarını toxuyuruq. Qarabağ xalçası olduqca gözəldir. Qədim xalçaların zərif ilmələrinə tamaşa etdikcə bizi keçmişə, döğma torpaqlara aparır. Bu xalçalar özü tarixdir. Qarabağın tarixi elə bu xalçalardan başlayır".

Aybəniz Cəfərova onu da deyir ki, Qarabağ xalçalarının bu gün toxunması üçün sifarişin verilməməsinin səbəbini heç özləri də bilmir. Amma onun fikrincə, nədənsə, bu xalçaya ögey münasibət bəslənilir: "Qırx ildir xalçaçılıq sahəsində çalışan Qarabağ xanımlarının incə, zərif əlləri bu gün nəyə görə Qarabağ xalçasını toxumasınlar. Bu, hamımızı ağrıdır. Heydər Əliyev Fondunun pezidenti, millət vəkili Mehriban Əliyeva muğamlarımızı yenidən xalqımıza qaytardığı kimi, inanırıq ki, Qarabağ xalçalarının toxunmasını da bərpa edib, onu qarabağlılara, bütün azərbaycanlılara qaytaracaq. Qarabağ xalçası bəzəkdir".

Aybəniz Cəfərova deyir ki, Quba-Şirvan xalçaları Qarabağ xalçasından ilmələrinin cıxlığına görə fərqlənir: "Amma hər bir xalçanın öz gözəlliyi var. Ancaq bunların içərisində Qarabağ xalçası özünəməxsus gözəlliyi ilə seçilir. Biz bu gün nəyin bahasına olursa olsun Qarabağ xalçasını yaşatmalıyıq. Çünki bu həm də siyasi xarakter daşıyır. Biz Qarabağ xalçasını toxumaqla ermənilərə sübut edirik ki, Qarabağ xalçaları kimi, Qarabağ torpağı da Azərbaycana məxsusdur. Məni ağrıdan da odur ki, biz bu gün Qarabağ xalçalarını toxumuruq. Amma ermənilər çeşidlərimizi oğurlayıb Qarabağ xalçasını toxuyaraq öz adlarına çıxırlar. Biz də yerimizdə susub qalmışıq. Ermənilər nə qədər bizim çeşidləri oğurlayıb, toxusalar da, onların vurduğu ilmələrdə də danışıqları kimi fərq olur, öz köbudluğu ilə seçilir, onların uydurma və yalanları da orada görünür. Toxunuşdan hiss olunur ki, bu sənət onlara yaddır. Yəni Qarabağ xalçalarındakı o zəriflik Qarabağ xanımlarına məxsusdur. Və bu xalçaların ilmələrini də ancaq Qarabağ xanımları vura bilər. Mən inanıram ki, ermənilər yüz belə oyundan çıxsa da, yalan ayaq tutar, amma yeriməz deyiblər".

Müsahibim onu da bildirir ki, Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə Qarabağ xalçaları məktəbi filmi çəkilib. Aybəniz xanım rəhbərlik etdiyi 50 saylı Ağdam Peşə Məktəbindən də söz açdı: "Beş ildir bu təhsil ocağına rəhbərlik edirəm. Məktəbin nəzdində xalçaçılıq qrupu açılıb və xalçaçılıq emalatxanası fəaliyyət göstərir. Emalatxana toxuculuq dəzgahları, xammalla təchiz olunub. Məktəbimizə xalçaçılıq sənətini mükəmməl bilən, təcrübəli müəllimlər cəlb edilib ki. onlar gənclərimizə bu sənətin incəliklərini öyrətməklə, onların bu sənətə marağının artmasına çalışırlar".

Qələndər Xaçınçaylı

Həftə içi.- 2011.-28 dekabr.- S. 7.