"Sürücü
ilə qeyri-etik davranışın əleyhinəyəm"
Müsahibimiz Bakı şəhər Dövlət Yol
Polisi İdarəsinin Yol hərəkətinin təhlükəsizliyinin
təbliği və ictimai qurumlarla əlaqələr bölməsinin
rəisi, polis polkovnik-leytenantı Vaqif Əsədovdur.
- Vaqif müəllim, hər bir sahədə olduğu
kimi, yol polisi sistemində də uğurlarla yanaşı,
müəyyən problemlər özünü büruzə
verir. Narahatlıq doğuran məsələlərdən biri
də bəzi yol polisləri ilə sürücülər
arasında qeyri-normal münasibətin
formalaşmasıdır. Hətta bəzi yol polisləri tərəfindən
sürücülərə qarşı kobud münasibətin
və davranışın da şahidi olmuşuq...
- Ümumiyyətlə mən
kobud, qeyri-etik davranışların əleyhinəyəm və
bunu pisləyirəm. Ancaq bununla belə, qeyd etdiyiniz problemlə
bağlı konkret fakta malik deyiləm. Hər hansı bir
sürücü və ya vətəndaş yol polisi tərəfindən
haqsızlıqla üzləşərsə, yol polisinin vəzifə
səhaliyyətlərini aşmasının şahidi olarsa, dərhal
Daxili İşlər Nazirliyinin "102" xidmətinə məlumat
versin, yaxud idarəmizə yazılı və ya şifahi
müraciət etsin. Bununla bağlı Yol-patrul Xidmət
Alayında xüsusi bir şöbə fəaliyyət göstərir
və həmin şöbənin əməkdaşları daxil
olmuş şikayət və ərizələri dəqiqliyi ilə
araşdırırlar. Əgər faktlar doğruluğu təsdiqləyərsə,
o zaman həmin yol polisi ilə bağlı ciddi tədbirlər
görülür və nəticə barədə vətəndaşa
məlumat verilir. Ümumiyyətlə, mən yol polisi ilə
sürücü arasında hər hansı bir dostluq
körpüsünün qurulmasının tərəfdarıyam
və belə bir addımın atılmasını dəstəkləyərəm.
Əgər siz hər iki tərəf arasında səmimiyyətin
qurulması yönündə təbliğat
aparırsınızsa, bu yalnız alqışlara layiqdir.
- Amma bəzən yol polisləri sürücüləri
idarə etdikləri nəqliyyat vasitələrini heç bir əsas
olmadan saxlamağa məcbur edirlər və bu da
narazılığa səbəb olur...
- Dediyiniz məsələylə
bağlı idarəmizə hər hansı bir şikayət məktubu
daxil olmayıb. Biz sürücüləri nizam-intizama dəvət
etmək üçün müxtəlif tədbirlər həyata
keçiririk. Onlar arasında sürücülərə
"dayan, saxla" işarəsinin verilməsi də var. Yol
polisi öz vəzifəsini yerinə yetirərkən, xidmət
apardığı ərazidə hərəkətin təhlükəsizliyinə
nəzarət edərkən yol hərəkət
qaydalarını pozan sürücüləri saxlayır. Saxlanılan
sürücüyə cəza tətbiq edəndə mental
xüsusiyyətlərimiz yada düşür. Əgər
avtonəqliyyat vasitəsini idarə edən sürücü təhlükəsizlik
kəmərindən istifadə edirsə, həmin
maşının qabaq alın şüşəsində
texniki baxışdan keçməni təsdiq edən
xüsusi "bilka" varsa, avtomobilin xarici
görünüşü təmizdirsə və yol hərəkəti
qaydalarına tam riayət edilirsə, həmin
sürücü yol polisi əməkdaşı tərəfindən
saxlanıla bilməz. Yalnız zəruri hallarda
sürücüyə "saxla" işarəsi verilir və
ona saxlanmasının səbəbləri izah olunur.
- Bəzi hallarda yol hərəkətinin təhlükəsizliyi
qaydalarının tələblərini pozan sürücü
yol polisinə cərimə ödəməklə inzibati cəzadan
və protokoldan canını qurtarmağa
çalışır...
- Dediyim kimi, əgər
sürücü saxlanılıbsa ona əvvəlcə
saxlanma səbəbi izah edilir və sonra inzibati protokol tərtib
olunur. Təəssüflər olsun ki, hələ də
sürücülərimiz tərəfindən xəta törədilən
yerdə tətbiq edilən cərimənin məbləğindən
asılı olaraq onların müvafiq protokolun tərtib edilməsi
barədə məlumatları yoxdur. Yol nişanları,
yol-işarələnmə xətləri, təhlükəsizlik
kəməri və s. tələblərə əməl edilmədikdə
törədilmiş xətaya görə İnzibati Xətalar
Məcəlləsinin 151.1-ci maddəsi ilə ödənilməsi
nəzərdə tutulmuş cərimənin məbləği
20 manatadəkdir. Bəzən sürücünün
konullü olaraq cəriməni dərhal yerində ödəmək
istəyi əsasında inzibati protokol yazılmır. Yəni
ödədiyi cərimənin məbləğini təsdiqləyən
qəbz sürücüyə verilir və o, sərbəst
qalır. Ancaq bütün cərimələrin dərhal yerində
ödənilməsi mümkün deyil. Ona görə də
inzibati protokol məcburən yazılır. Bu səbəbdən
də cərimələrlə bağlı ictimaiyyətdə
geniş təbliğatın aparılması vacibdir.
- Yol hərəkətinin təhlükəsizliyi
qaydalarının tələblərini pozanlarla bağlı
"qara siyahı"nın hazırlanacağı, həmin sənədə
tanınmış şəxslərin, vəzifəlilərin,
məmurların, onların övladlarının yaxud
yaxınlarının adlarının da salınacağı,
bu siyahının ictimaiyyətə
açıqlanacağı barədə də məlumatlar
yayılır...
- Öncə deyim ki, 2007-ci
ildə avtomobillərin idarə edilməsinə avtomatik nəzarət
şöbəsi yaradılıb. Paytaxtın müxtəlif
yerlərində quraşdırılmış radar
qurğuları və kameraları vasitəsilə biz avtomobillərin
hərəkətinə nəzarət edirik. Sürücü
yol hərəkətinin təhlükəsizliyi, eləcə də
yolayrıcılarını keçmə qaydalarının tələblərini
pozaraq tıxacların yaranmasına səbəb olursa, siqaret
çəkib bayıra atırsa, sürət həddini
aşırsa, qoşa xəttin tələbinə əməl
etmirsə, işıqforun qırmızı
işığından keçirsə və digər
qadağan edilmiş hərəkətlərə yol verirsə,
bütün bunlar radar kameraları ilə qeydə
alınır. Həmin sürücünün qayda pozuntusuna
yol verdiyi məqamla birlikdə onun foto-materialı
hazırlanır, onun əsasında sürücü
axtarılıb-tapılır və məsuliyyətə cəlb
edilir. Ancaq bəzi hallarda sözügedən şəxslərin,
məsələn, 100 nəfərdən 10 nəfərinin
tapılıb məsuliyyətə cəlb edilməsində
problemlərlə üzləşirik. Bu da həmin
sürücünün bir neçə evdə
yaşaması, onun bir neçə ev ünvanının
olması, maşınını qeydiyyata salmaması və digər
səbəblərlə əlaqədar olur. Lakin çətinliklərə
baxmayaraq, "Yol hərəkəti haqqında" qanunun
310-cu maddəsinə əsasən, həmin sürücüyə
müraciət edilir, çağırış vərəqəsi
göndərilir, yaxud başqa yolla məlumat
çatdırılır ki, tələb olunan yerə gəlsin.
Əgər vətəndaş dəvət olunan yerə gəlmirsə,
bu barədə sənədləşdirmə işləri
aparılır və sənədlər məhkəmələrə
göndərilir. Hakimlərin qərarı ilə isə həmin
sürücüyə 10 sutkalıq həbs və ya cərimələr
tətbiq edilir. Sözügedən kameraların
mövcudluğu yol polisi ilə sürücü arasında
yarana biləcək mübahisələrə də son qoyur. Məsələn,
işıqforun qırmızı işığından
keçən sürücü belə bir hərəkətə
yol vermədiyini iddia edərsə, ona foto-material təqdim
olunur. Beləliklə də sürücünün
qanunsuzluğa yol verdiyi sübuta yetirilir və
sürücü dediyinə peşman olur. Ona görə də
qeyd etdiyiniz "qara siyahı"nı şəxsən mən
özüm hazırlayacağam və onu kimsədən
qorxmadan və çəkinmədən ictimaiyyətə
açıqlayacağam. Həmin siyahıda irqindən, dinindən,
cinsindən, vəzifəsindən, kimliyindən asılı
olmayaraq hər kəs ola bilər.
- Son zamanlar nəqliyyat vasitələrini idarə edərkən
siqaret çəkən sürücülər barədə cəza
tədbirlərinin görüləcəyi, onların cərimələnəcəyi
də söylənilir...
- "Yol hərəkəti
haqqında" qanunun 155-ci maddəsi nəqliyyat vasitələrinin
sürücülər tərəfindən istismarı
qaydalarının pozulması barədədir. Həmin maddənin
tələblərinə görə, nəqliyyat vasitəsindən
bayıra hər hansı bir əşyanın atılmasına
sürücü məsuliyyət dayışır. Fərqi
yoxdur butulka, siqaret, kağız və s. əşyanı atan
sürücü, yaxud sərnişindir. Buna görə
sürücü məsuliyyətə cəlb olunur. Suyun və
palçığın nəqliyyat vasitəsi tərəfindən
ətrafdakıların üzərinə
sıçramasına görə də sürücü məsuliyyət
daşıyır. Çünki yağışlı və
qarlı havalarda yollarda xırda gölməçələr,
palçıqlar yaranır. Ona görə də
sürücü maşınını diqqətlə və
asta sürətlə sürməlidir ki, hərəkət
iştirakçılarına zərər yetirməsin, ətrafdakıların
üst-başını, binaların divarlarını,
maşınları, səkiləri çirkləndirməsin. Amma
bu tələbə əməl etməyən və avtonəqliyyat
vasitəsini idarə etmə mədəniyyəti
aşağı olan sürücülər çoxdur. Belə
sürücülər qəsdən törətdikləri xətaya
görə 30 manat cərimə olunurlar. Hətta bu ilin yanvar
ayında belə sürücülərdən 6-sı cərimələnib.
Onlar zərərçəkmiş vətəndaşların
şikayətləri və verdikləri dəqiq informasiyalar əsasında
aşkara çıxarılıblar. Bu sahədə də
geniş şəkildə təbliğat işlərinin
aparılmasına böyük ehtiyac yaranıb.
- Yol hərəkətinin təhlükəsizliyi
qaydalarından xəbərsiz olan, ancaq sürücülük
vəsiqəsi almaq və avtonəqliyyat vasitəsi idarə
etmək istəyənlər də çoxdur...
- Təəssüf ki,
belə sürücülər də var. Çünki ölkəmizdə
təbliğat elə aparılıb ki, avtonəqliyyatı
idarə etmək istəyənlər müxtəlif bəhanələrlə
sürücülük vəsiqəsi almağa və
onları saxladan yol polislərinə "mənim vəsiqəm
var" deməyə çalışırlar. Amma
sürücülük vəsiqəsinin olması
qanunsuzluğa yol verən sürücünü
sığortalamır. Şəxsən mənim
tanıdığım insanlar var ki, onların vəsiqələri
yoxdur. Amma avtonəqliyyat vasitələrini yol hərəkəti
qaydalarını pozmadan elə idarə edirlər ki, bu günə
qədər yol polisləri onlardan şübhələnməyib.
Lakin bununla belə, vəsiqəsiz maşın idarə etmək
də qanunsuzluqdur və bunun üçün də inzibati cərimələr
və cəzalar nəzərdə tutulub.
- Cari ildə planlaşdırılımış tədbirlər
tıxaclarla bağlı problemin tam çözülməsi
üçün yetərlidirmi?
- Ötən illərdə
20 nəfərə bir avtonəqliyyat vasitəsi
düşürdüsə, indi 9 nəfərdən birinə
bir maşın düşür. Fərq göz
qabağındadır. Maşınların sayı
çoxaldıqca yolların və küçələrin
uzunluğu da artmalıdır. Əgər 2008-ci ilə qədər
Bakı şəhəri üzrə küçə və
yolların uzunluğu 2013 kilometr idisə, hazırda bu rəqəm
2500 kilometrdən də çoxdur. Ancaq bununla belə
tıxacın qarşısının alınması, hər
hansı bir yol-nəqliyyat hadisəsinin baş verməməsi,
xoşagəlməz halların yaranmaması üçün
1 kvadrt kilometrə düşən küçələrin və
yolların uzunluğu ən azı 8 - 10 kilometr
olmalıdır. Bakı şəhərində yeraltı və
yerüstü piyada keçidləri və yeni yolların
tikintisi davam edir, körpülər tikilir. Bütün bunlar
isə tıxac probleminin qarşısının
alınmasında mühüm əhəmiyyətə malik
olacaq. Məsələn, hazırda Ziya Büdnyadov prospektində,
Xəqani yaranacaqdoldurma məntəqəsinin yanında yeni bir
yolötürücünün tikintisi davam etdirilir. Həmin
yolötürücü istifadəyə verildikdən sonra
orada nəqliyyat vasitələrinin sərbəst hərəkətləri
tənzimlənəcək. Ümumiyyətlə, bu cür
yolötürücülər daha çox avtonəqliyyat vasitələrinin
daha böyük axını olan istiqamətlərdə
salınmalıdır. Ona görə də tıxac probleminin
tam həlli üçün yol polisləri ilə
yanaşı aidiyyəti qurumlar da kompleks tədbirlər həyata
keçirməlidirlər.
- İctimaiyyətdə ciddi narahatlığa və
narazılığa səbəb olan məsələlərdən
biri də yolların və səkilərin müxtəlif nəqliyyat
vasitələri tərəfindən zəbt edilməsi,
yolların daralması ilə əlaqədardır...
- Haqlısınız.
Bu problemin kökündə dayanan, onu yaradan səbəblərin
araşdırılması çox vacibdir. Piyadaların sərbəst
hərəkəti üçün nəzərdə tutulan səkilərdə
tikinti və inşaat materiallarının, yeyinti, geyim məhsullarının
və digər malların qoyulub satılması yolverilməzdir
və bu, "Yol hərəkəti haqqında" qanunla
qadağan edilib. Belə qanunsuzluğa yol verən fiziki və
hüquqi şəxslər inzibati məsuliyyətə cəlb
edilirlər. Bu yaxınlarda BŞDYPİ-nin əməkdaşları
tərəfindən Bakı şəhərinin mərkəzi
küçələrindən birində aparılan reydlər
nəticəsində bir neçə çoxmərtəbəli
binanın qarşısında dəmir, taxta, zəncir və
digər vasitələrlə yol kənarlarında süni maneələrin
yaradılması faktlarını aşkarladıq. 11 obyektin
qarşısını kəsən və onlara sərbəst
giriş-çıxışı qadağan edən bu cür
süni maneələri yaradan 6 binanın sahibləri barədə
inzibati protokol tərtib etdik. Yol kənarlarında qanuna zidd
formada avtonəqliyyat vasitələrinin saxlanılması da
yolların daralmasına və maşınların sərbəst
hərəkətinə ciddi maneçilik törədir. Bu
istiqamətdə kifayət qədər işlər
görülsə də, problemi tam çözmək hələ
də mümkün olmayıb. Çünki yol polislərinin
bu cür yerlərdə hər gün və həmişə
xidmət aparması gülünc bir hal yarada bilər. Gündəlik
və həmişə bütün səkiləri və
yolları nəzarətdə saxlamaq, onları yoxlamaq da
imkanımız daxilində deyil. Ona görə də bu sahədə
də ciddi təbliğat aparılmalıdır. Piyadalar
üçün nəzərdə tutulmuş səkilər zəbt
edilməməlidir və onlar yalnız piyadalara məxsusdur. Yaxud
yol kənarlarının zəbti bir sıra xoşagəlməz
hadisələrə səbəb ola bilər. Təəssüflər
olsun ki, biz dəfələrlə bununla bağlı müxtəlif
KİV-lərdə təbliğat xarakterli maarifləndirmə
işləri aparıb, qeyd etdiyimiz ərazilərdə səkilərin
zəbtinin qarşısının alınması
üçün tədbirlər həyata keçirib, cəzalar
tətbiq etsək də, müəyyən müddətdən
sonra həmin ərazilərdə əvvəlki problemlər
yenə də müşahidə olunur. Azadlıq prospektində,
Həsən Əliyev, Səməd Vurğun, Yusif Vəzir
Çəmənzəminli küçələrində və
digər yerlərdə analoji acınacaqlı durum yaranıb.
- Maşınların evakuasiya məsələsi də
narahatlıq doğuran məsələlərdəndir...
- Bir vaxtlar
sürücülər idarə etdikləri avtomobilləri
harda gəldi saxlayırdılar və nəticədə ciddi
tıxaclar yaranırdı. Bu problemin həlli
üçün respublikamıza evakuasiya avtomobilləri gətirildi
və dayanmanı, durmanı düzgün etməyən
maşınlar həmin avtomobillər vasitəsilə cərimə
meydançalarına aparıldı. Məqsəd isə
tıxacların qarşısının alınması və
sürücülərin məsuliyyət hissinin
artırılması idi. "Yol hərəkəti
haqqında" qanunda nəzərdə tutulub ki, yolların kəsişmə
və birləşmə hissəsindən ən azı 15 metr
aralıda maşın saxlamaq olar. Ancaq bu tələbə əməl
etməyənlər, tıxac yaradanlar hələ də var. Belə
sürücülərin inzibati məsuliyyətə cəlb
edilməsi və cəzalandırılması
üçün evakuasiya avtomobilləri və həmin
maşınların evakuasiyası mütləq
lazımdır. Ona görə də evakuasiya proseslərinin
reallaşdırılması nəticəsində paytaxtda
tıxac halları xeyli azalıb. Bu baxımdan da evakuasiya bu
günün və zamanın tələbidir. Onu da deyim ki,
içərisində adam olan avtonəqliyyat vasitələri
evakuasiya prosesinə cəlb edilmir.
- Son zamanlar sirena səsli və yüksəktonlu səs
siqnallarından və gözqamaşdırıcı lampalardan
avtomobillərdə istifadə edənlərə də rast gəlinir...
- Doğrudur. Qeyd
etdiyiniz səs siqnalları hər bir vətəndaşı
ciddi narahat edir. Elmi əsaslarla sübuta yetirilib ki, bu cür
siqnallar insanlarda müxtəlif epidemiyalar əmələ gətirir.
Çox qəribədir ki, biz səs siqnalları vasitəsilə
salamlaşırıq, sağollaşırıq, kimisə evdən
çağırırıq, ailə qururuq, sevinirik və digər
hərəkətlərə yol veririk. Bu cür mental
xüsusiyyətlərimiz üzündən yaranan
narahatlıqda yol polislərinin heç bir günahı yoxdur.
Çünki bununla bağlı cəza tədbirləri də
lazımi effekt vermir. Təkcə cari ilin yanvar ayında bu
cür qanunsuz hərəkətə yol verən 40-a yaxın
sürücüyə inzibati protokol tətbiq etmişik və
onlarla bağlı tədbir görülməsi sənədləri
yerli məhkəmələrə göndərmişik. Məhkəmələr
isə həm səs siqnallarının müsadirəsi, həm
də sürücülərin cərimələnməsi
üçün qərarlar çıxarıblar. Biz bu
cür tədbirləri "Yol hərəkəti
haqqında" qanuna və İnzibati Xətalar Məcəlləsinin
155.7 maddəsinə uyğun olaraq davam etdiririk. "Yol hərəkəti
haqqında" qanunun 73-cü maddəsinin tələbinə
uyğun olaraq biz işıq cihazlarından düzgün
istifadə olunub-olunmamasına da nəzarət edirik. Bəzi
avtonəqliyyat vasitələrində qeyri-standart işıq
cihazlarından və lampalardan istifadə olunur. Onlar
sürücülərin görmə qabiliyyətini zəiflədən
və hətta onları kor etmək qabiliyyətinə malik
lampalardır. Məhz bu cür lampalardan istifadə nəticəsində
də yol-nəqliyyat hadisələri qeydə alınır. Ona
görə də biz bu cür işıq cihazlarından və
lampalardan istifadəyə qadağa qoymaq üçün də
reydlər həyata keçiririk.
- Əgər təbliğat işləri lazımi səviyyədə
təşkil olunarsa, çoxsaylı problemlərin
çözülməsi mümkündürmü?
- Respublikamızda
bütün sahələr üzrə yüksək sürətli
inkişafın getdiyi bir dönəmdə yol mədəniyyətinin
aşağı səviyyədə olması, milli mentalitetimizə
xas olan xasiyyətlərimizə uyğun hərəkətlərə
yol vermək çox ağır nəticələrə gətirib-çıxarıb.
Çünki biz sərbəst olaraq öz hərəkətimizi
idarə edə, tənzimləyə bilmirik. Məsələn,
Zərifə Əliyeva və Bülbül prospektlərinin kəsişməsində
işıqfor olsa da, orada tıxacın yaranmaması, səs
siqnallarının verilməsinin qarşısının
alınması üçün hər gün bir yol polisi əməkdaşı
mütləq xidmət aparır. Həmin əməkdaşımız
ən azı 1 saat orada dayanıb hərəkəti
nizamlamağa çalışır. Bizim nə qədər
müfəttişimiz olmalıdır ki, onlar bütün
yollara nəzarət edə bilsinlər. Yol nişanları,
işıqforlar olduğu halda yolayrıcılarında yol
polislərinin hərəkəti nizamlamaq üçün
nizamlayıcı rolunda xidmət aparması çox
acınacaqlı haldır. Cari ilin yanvar ayının 6-dan
üzübəri yeraltı və yerüstü piyada
keçidlərinin ətrafında yol polisləri təbliğat
xarakterli müşahidələr aparır. Bu keçidlər
müasir standartlara və tələbata uyğun tikilsə də,
onlardan istifadə etməyənlər də çoxdur. Bu səbəbdən
də təyin olunmayan yerlərdən keçən
piyadaların vurulması halları çoxalıb və
paytaxt üzrə qeydə alınmış ümumi yol qəza
hadisələrində piyada vurma halları üstünlük
təşkil edir. Ona görə də həyəcan
siqnalı verilməlidir. Xüsusilə də məktəbyaşlı
uşaqların vurulması hallarının çoxalması
daha ciddi narahatlıq doğurur. Əgər təyin olunmayan
yerlərdən keçən piyadaların günahı
üzündən yol-nəqliyyat qəzaları baş verirsə,
həmin piyadalar inzibati məsuliyyətə deyil, cinayət məsuliyyətinə
cəlb olunurlar. Ona görə də ilk növbədə yol
mədəniyyətinin yüksəldilməsi
üçün ciddi təbliğat aparılmalıdır.
Təbriz Vəfalı
Həftə içi.- 2011.- 5-7 fevral.- S. 8-9.