"Valideyn övladına rahatlığı üçün repetitor tutur"

Elnur Nağızadə: "Qəbul imtahanlarında orta məktəb proqramlarından kənara çıxılmır"

Müsahibimiz Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının mətbuat xidmətinin rəhbəri Elnur Nağızadədir.

- Elnur müəllim, bəzi vətəndaşlar məktəblərdə keçirilən dərsin yüksək səviyyədə olmamasından şikayətlənirlər. Sizin fikrinizcə, ali məktəbə hazırlaşan abituriyentlər üçün repetitor yanına getmək mütləqdir, yoxsa cəmiyyətimizdə bu bir dəb halını alıb?

- Bəzən valideynlər övladlarına lazımı dərəcədə vaxt ayırmayıb onların hazırlığı ilə ciddi məşğul olmurlar. Sadəcə, övladlarını repetitor yanına göndərməklə məsuliyyətin ağırlığından kənara çəkilmiş olurlar. Çünki uşaqla məşğul olmaq üçün ona vaxt ayırmaq, ona qarşı tələbkar olmaq lazımdır. Repetitor abituriyentlə məşğul olan zaman, onun əsas vəzifəsi abituriyentə istiqamət göstərmək və dərslərə hazırlığı tələb etməkdir. Başqa sözlə, o, şagirdə nəzarət edir. Yüksək təhsil almağa, qəbul imtahanları zamanı yüksək nəticə göstərməyə potensialı olmayan şagirdlərin repetitor yanına getməsi də vəziyyəti dəyişmir. Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası bu yöndə öz üzərinə düşən vəzifələri layiqincə yerinə yetirməyə çalışır. Komitəmiz tərəfindən abituriyentlərin qəbul imtahanlarına yüksək səviyyədə hazırlaşmalarına kömək məqsədilə müxtəlif fənlər üzrə vəsaitlər çap edilərək şagirdlərin ixtiyarına verilib. Qeyd edim ki, belə vəsaitlər, fərdi hazırlaşan abituriyentlər üçün olduqca vacib köməkçi vasitədir. Bundan əlavə, 2010-cu ilin sentyabr ayından etibarən TQDK internet saytında (tqdk.gov.az) video-mühazirələr bölməsi yaradaraq, şagird və müəllimlərin istifadəsinə verilıb. Adını çəkdiyim bölmədə ölkənin ayrı-ayrı fənlər üzrə tanınmış ekspert və müəllimləri çıxış edir. Çıxışlardan yararlanmaq istəyən hər bir kəs, heç bir ödəniş etmədən bunları asanlıqla izləyə bilər. Layihə abituriyentlərin qəbul imtahanlarına fərdi halda hazırlaşmalarına kömək üçün yaradılıb və onlar üçün əvəzolunmaz bir vəsaitdir. Ola bilər ki, internetə çıxışı olmayan abituriyentlər də olsun. Amma mənə elə gəlir ki, müasir dövrdə internetdən istifadə etmək o qədər də problemli məsələ deyil. Bütün bunlar əsasında deyə bilərik ki, repetitor yanına getmədən də yüksək nəticə əldə etmək olar. Bu isə hər bir şagirdin öz əlindədir. Sadəcə, orta məktəbdə verilən tapşırıqları lazımi şəkildə yerinə yetirmək, oxumaq və çalışmaq lazımdır.

- Bəs sizcə, bir sıra şagird arasında "Məktəblərdə yüksək səviyyədə dərslər keçirilmir və buna görə də repetitor yanına getmək mütləq şərtlərdəndir" fikrinin formalaşmasının səbəbi nədir?

- Məncə, bütün məktəblərə bu fikri şamil etmək düzgün olmazdı. Bu gün yüksək nəticə göstərən məktəblərin sayı az deyil. Sadəcə, şagirdlər arasında "Məktəblərdə yüksək səviyyədə dərslər keçirilmir və buna görə də repetitor yanına getmək mütləq şərtlərdəndir" - fikrinin formalaşmasını aradan qaldırmaq müəyyən qədər zaman tələb edir. Amma müəyyən məktəblər də ola bilər ki, orada təhsilin səviyyəsi o qədər də ürəkaçan vəziyyətdə olmasın. Biz ümidvarıq ki, həmin məktəblər öz üzərində daha məsuliyyətli işləyərək daha yüksək nəticələr göstərəcəklər.

- Bəzən qəbul imtahanlarında sualların məktəb proqramından kənara çıxması barədə iddialar olur. Bunu həm müəllimlər, həm də şagirdlər deyir. Razısınızmı bu iddialarla?

- Hər hansı savadlı bir müəllimin belə fikir səsləndirməsinə inanmıram. Qəbul imtahanlarında orta məktəb proqramlarından kənar heç bir sual təqdim olunmur. Hansı müəllim iddia edir ki, hansısa bir sual orta məktəb proqramını əhatə etmir, belə şəxsləri TQDK-nın müvafiq fənn üzrə təşkil etdiyi fənn seminarlarına dəvət edirik. Yeri gəlmişkən, 2011-cil il üçün qəbul imtahanının proqramı hazırlanmaq ərəfəsindədir. Yaxın günlərdə "Abituriyent" jurnalının 1-ci sayı qəbul imtahanlarına hazırlaşanların ixtiyarına veriləcək.

- Ümumiyyətlə, bir sıra ekspertin fikrincə, qəbul imtahanı zamanı sualların çətinliyi nəzərə çarpır. Hətta bunu fənn müəllimləri də təsdiq edir... Bu haqda siz nə düşünürsünüz?

- Yuxarıda qeyd etdiyiniz fikirlər şərti xarakter daşıyır. Suallar tərtib olunan zaman fənn sadə, orta və çətin qrupa bölünür. Bu da bütün dünyada qəbul olunmuş bir normadır. Buna görə də bütün suallar nə çətin ola bilər, nə də asan! Əgər bizdə, yüksək bal toplayan 1000-dən çox abituriyent varsa, o zaman belə abituriyentlər bu nəticəni necə əldə edir?! Ümumiyyətlə, hər hansı fəndən düşən sualın çətinlik dərəcəsi, həmin suala yanaşan şagirdin bilik səviyyəsindən asılı olur.

- İlk dəfə tətbiq ediləcək açıq testlərə abituriyentlərin və müəllimlərin münasibəti birmənalı olmadı. Müəllimlər açıq testlərin tətbiq olunmasını təhsilimizdə olan yenilik kimi yüksək qiymətləndirmədilər. Əgər belədirsə, açıq testlərin yığışdırılması gözlənilirmi?

- Hər hansı bir yeniliyi qəbuletməmə meyilliyi normal və təbii bir haldır. Amma mən hesab etmirəm ki, bu, kütləvi bir haldır. Açıq testlər artıq bir yenilikdir və hər zaman tətbiq olunacaq. Açıq test deyən zaman söhbət təqdim olunan sualın formasının dəyişdirilməsindən gedir. Yeni tətbiq olunan açıq testlər göydən yazılmır ki?! Açıq testlər orta məktəbdə tədris olunan dərs vəsaitlərinin əsasında tərtib olunur. Sadəcə, forma dəyişib, məzmun isə ümumi standartlara uyğundur. Biz açıq testləri gələcəkdə də tətbiq etməyi düşünürük, nəinki onları yığışdırmağı..

- Bu yaxınlarda keçirilən mətbuat konfransında TQDK sədri Məleykə Abbaszadə belə bir fikir səsləndirmişdi ki, attestat qiymətləri "5" olanlar özlərini doğrultmur, bütün fənlərdən "3" alanların isə qiymətləri reallığa daha yaxındır. Bunlar məktəblərdə aşağı qiymətlərlə qiymətləndirmənin obyektiv olduğunu, yüksək qiymətlərlə qiymətləndirmənin isə nisbətən şişirdildiyini göstərir. Sizcə, bu fikrin formalaşmasının səbəbi nədir? Doğrudanmı belədir?

- TQDK sədri belə bir fikir səsləndirməyib. Tələbə qəbulu zamanı abituriyent qəbul imtahanlarında iştirak etmək üçün ərizə formasını doldurur. Bu zaman ora attestat qiymətlərini daxil edir. Qiymətlər bizə onların qəbul nəticələri ilə attestat qiymətlərini müqayisə etməyə imkan verir. Builki nəticələr göstərir ki, təxminən 63 % əlaçı olan şagird öz nəticələrini təsdiq edib. Yerdə qalan 37 % şagird isə attestat qiymətinin nəticələrini doğrultmayıb. Bu da onu göstərir ki, bəzi məktəblərdə qiymətləndirmə zamanı obyektivlik qorunmur. Amma unutmaq olmaz ki, bu istiqamətdə ciddi irəliləyişlər var. 2009-cu ildə nəticə 50 % , 2010-cu ildə isə az öncə qeyd etdiyim kimi, 63 % -ə qalxıb. TQDK bu nəticələri hər zaman elan edir. Görünür ki, orta ümumtəhsil məktəblərində nəticələr nəzərə alınır və bu istiqamətdə irəliləyişlər əldə olunur. Ümidvarıq ki, nəticələr getdikcə daha da yaxşılaşacaq.

- Bir neçə həftə bundan qabaq müəllimlərimin birindən belə bir fikir eşitdim. "Bizim təhsil düzgün qurulmayıb. Çünki dünyanın heç bir yerində təhsil sahəsində 2 qurum fəaliyyət göstərmir. Yəni bir qrum öyrədir, bir qrum soruşur. Buna görə də yuxarı təbəqələr arasında münaqişlər başlanır və bu da aşağı təbəqələrə öz mənfi təsirini göstərir". Bu fikrə münasibətinizi bilmək maraqlı olardı...

- Qeyd edim ki, iki qurum arasında heç bir problem yoxdur və heç vaxt ola da bilməz. Qaldı ki, "dünyanın heç bir yerində belə təhsil yoxdur" fikrini səsləndirən müəllimin diqqətinə dünya ölkələrində fəaliyyət göstərən təhsil qurumlarının fəaliyyətini və aparılan təhsil islahatlarını çatdırmaq istərdim.

- Sizcə, internetdən istifadə etmək təhsilə müsbət təsir göstərir, yoxsa mənfi?..

- Müasir informasiya texnologiyaları insanların əməyini yüngülləşdirir. Təhsildə İKT-nin tətbiqi dünyanın qabaqcıl ölkələrinin təhsil sisteminə müsbət təsir göstərib. Belə olan halda, Azərbaycanda niyə istifadə olunmasın ki?

- 2010/2011-ci il tələbə qəbulu üçün hər hansı bir yeniliklər nəzərdə tutulubmu?

- Elə bir ciddi dəyişiklik yoxdur. Əsas dəyişikliklər riyaziyyat fənni üzrə müəyyən sayda sualın açıq formada tətbiq edilməsidir. Başqa bir dəyişikliyi isə biz ötən ilin sentyabrından artıq elan etmişik. Bu da regionşünaslıq və beynəlxalq münasibətlər ixtisasının 3-cü qrupdan 2-ci qrupa keçirilməsidir.

- 23 yanvarda keçirilən sınaq imtahanında mən özüm də şəxsən iştirak edirdim. Hamıya bəlli olduğu kimi, imtahan vaxtı içəridə tam sakitlik olmalıdır. Adətən bu sakitlik şagirdlər tərəfindən pozulur. Lakin imtahan vaxtı sakitçiliyin nəzarətçi tərəfindən pozulduğunun şahidi oldum. Yəni nəzarətçi imtahan zamanı açıq şəkildə telefonla danışırdı. Deyəsən, imtahanda şagirdlərə nəzarət etdiyini unutmuşdu... Sizcə, belə bir halın baş verməsinin səbəbi nədir?

- Belə bir halla rastlaşan zaman mütləq imtahan rəhbərinə xəbər vermək lazımdır. Qəbul imtahanı zamanı nəzarətçi və abituriyentlərin telefon və başqa vəsaitlərdən istifadə etməsi qadağandır və bu yolverilməz bir haldır.

- "Zal nəzarətçisinin təlimat kitabçası" nəzarətçiyə imtahan başlanmazdan qabaq təqdim ediləcəyi halda, imtahandan 1 saat keçdikdən sonra verildi. Ola bilər ki, səbəblərdən biri bu olsun?

- Əgər söhbət nəzarətçinin imtahan vaxtı telefonla danışmasından gedirsə, bunu hamı bilir ki, imtahan zamanı telefondan istifadə etmək qəti qadağandır. Bilirsiniz, sınaq imtahanlarının keçirilməsi abituriyentlərlə yanaşı, nəzarətçilərin özünün də sınanması xarakteri daşıyır. Təlimat qaydalarını doğrultmayan, pozan nəzarətçilər növbəti imtahanlara cəlb olunmur.

Cəfər Mənsimi

Həftə içi.- 2011.- 12-14 fevral.- S. 7.