"Təhminə" rolunu oynamaq istəyirəm

Zülfiyyə Eldarqızı: "Sənət adamı ruhən azad olmalıdır..."

Müsahibimiz Zülfiyyə Eldarqızıdır. Z.Eldarqızı Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində Səhnə danışığı kafedrasının müəllimi, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktorudur. Öz sənəti isə rejissorluqdur. Bunu onunla söhbətimiz zamanı biz də hiss etdik. Danışığı nə qədər səlist və məntiqidirsə, müşahidə qabiliyyəti də o qədər güclüdür.

Zülfiyyə xanımı mən yüksək səviyyəli şeir demək qabiliyyətinə görə tanımışam. Amma onun həm də bir müəllimə olduğunu bilmirdim. Bu səbəbdən qəhrəmanımızla görüşüb müsahibə almaq istəyimi bildirdim. Çox sağ olsun, təşəbbüsümüzü müsbət cavablandırdı və onunla "Həftə içi"nin redaksiyasında görüşdük.

- Gəlin birinci ona aydınlıq gətirək ki, siz yalnız tədbirlərdə şeir deyirsiniz, yoxsa tamaşalarda aktyor kimi də iştirak edirsiniz?

- Əsasən işim tədbirlərdə şeir deməkdir, yəni bədii qiraətlə məşğulam. Ancaq tamaşalarda da iştirak edirəm. Ötən il əməkdar artist Gülşad Baxşıyeva İlyas Əfəndiyevin bir əsərini tamaşaya qoydu. Orda mən də yer almışdım. Həm tamaşa, həm çıxışım çox rəğbətlə qarşılandı. Bu yaxınlarda isə biz səhnə danışığı kafedrasının tələbələri və bir sıra müəllimlə birgə Mirzə Ələkbər Sabirin doğum günü ilə əlaqədar "Ağlar-güləyən Sabirimiz" adlı tamaşa səhnələşdirdik. Mən orda da aktrisa kimi iştirak etdim.

- Şeir demək sizdə necə alınır?

- İndi istəyirsiniz özümü tərifləyim (gülür)?

- Yox, niyə ki, özünüzə kənardan baxa bilmirsiniz?

- Mənə hərdən irad tuturlar ki, sən həm şeir deyirsən, həm aktrisa kimi tamaşalarda çıxış edirsən, həm də mətbuatda yazıların çıxır. Bilirsiniz, bütün bunların hamısı incəsənətin ayrı-ayrı növləridir. Onu da deyim ki, mən özümü bu sənətdə sevmirəm, bu sənətlərin hamısını özümdə, öz içimdə sevirəm.

- Bu diplomatik cavab oldu. Mənə maraqlıdır, tutaq ki, sənət adamı oynadığı rolu tərifləyir. Burda pis nə var ki? Niyə sənət adamları dolayı cavab verməyi sevirlər?

- Bilirsiniz, son Sabirlə bağlı tamaşadan sonra mən özüm haqqında xeyli xoş söz eşitdim. Təbii ki, mənə mütəxəssislər tərəfindən iradlar da bildirildi. Xüsusilə səsimlə bağlı. Axı aktyor həmişə səsinin qayğısına qalmalıdır. Mən bir az da tənbələm. Amma çalışacam bu tənbəlliyi nəhayət kənara atım. Bizim kafedranın müdiri Əzizağa Quliyev ciddi şəkildə irad tutdu ki, gərək səsim üzərində mütləq işləyəm. Amma aktyorluq baxımından heç bir irad tutulmadı. Əksinə, peşəkarlar mənə dedilər ki, səhnədə çox səmimi və effektli görünürəm.

- Deməli, sənətçilər, peşəkarlar müsbət rəy verirlərsə, demək nəsə var da. Bir aktrisa kimi içinizdən hansısa, böyük rolu oynamaq istəyi keçirmi?

- Həm də necə keçir... İstərdim Cəfər Cabbarlının əsərlərindəki qadın obrazların oynayım. Məsələn, "Gültəkini", "Firəngizi" oynamaq içimdən çox keçir. Düşünürəm ki, "Təhminə" obrazını da oynayaram və bu rolu çox fərqli şəkildə yaradaram. İçimdən bu yöndə gələn arzular çoxdur...

- "Təhminə" obrazını dediniz, yadıma xalq artisti Firəngiz Mütəllimova düşdü. Bu yaxınlarda saytlardan birinə müsahibə verən aktrisa xanım hansısa açıq-saçıq obrazla bağlı deyib ki, mən o rolu oynamaram. Sizdə rollarla bağlı belə fərqli yanaşma mövcuddurmu?

- Vallah mənim Firəngiz xanıma çox böyük hörmətim var. Gözəl aktrisamızdır. Amma mən açıq-saçıq rol oynamağa, rolda hansısa kişiyə olan münasibətə daha böyük anlamda yanaşıram. Məncə sənət adamı ruhən azad olmalıdır. Ruhən azad olan adam isə istənilən rolun öhdəsindən gələ bilər. "Sahilsiz gecə" filmi efirə çıxanda insanlar "Vətən" cəmiyyətinin qarşısında aksiya keçirirdilər ki, Azərbaycan qadınını belə obrazda vermək yanlışdır. Fikrimcə, belə yanaşmanın özü yanlışdır. Məgər bizim qadınların hamısı qəhrəmandır, hamımız Həcərik? Şübhəsiz içimizdə yüngül həyat tərzi keçirən qadınlar da var. Ekran sənə demir ki, sən də belə ol. Əksinə, onların taleyinin ağırlığını canlı verməyi bacarmalısan ki, tamaşa edənlər o acı həyatı görüb çəkinsinlər belə yaşayışdan. Ancaq "Təhminə" mənim birbaşa kurs işim olub. Çox sevirəm bu obrazı. Bilirsiniz, Təhminə çox azad qadındır. Anar müəllim ona görə bu əsərin adını "Beş mərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" qoyub ki, altıncı mərtəbə heç kimin daxil ola bilmədiyi yerdir və ora Təhminənin dünyasıdır. Məncə bu əsərdə Təhminə Zaurdan çox-çox yüksəklərdə durur. Zaur əsərdə hətta sevgisini belə bir maşının açarlarına dəyişməyə hazır olan biridir. Ümumilikdə düşünürəm ki, mən hansısa rolu sevirəmsə, mütləq oynayaram. O cümlədən, "Təhminə" rolunu da oynamaq istərdim.

- Tədbirlərdə şeir deyirsiniz. Bu sənətə olan hörmətdən irəli gəlir, yoxsa daxili hissdir?

- Hərdən düşünürəm ki, mən müəlliməyəm, mən sənətçiyəm, hətta yazı-pozu işi ilə məşğul oluram, ancaq bədii qiraətçi deyiləm. O zaman mən Zülfiyyə Eldarqızı, necə olardım? İnanın bunu düşünəndə içimdə qorxu hissi yaranır. Bu sənət olmasaydı, mənə çətin olardı. Özümü bu sənətsiz təsəvvür edə bilmirəm. Bir tədbirə dəvət olunanda çıxışıma o qədər məsuliyyətlə yanaşıram ki. Şeir demək mənim üçün qafiyələri ardıcıl düzmək deyil axı. Hansı sahədə olursan ol, gərək diletant olmayasan. Sənətini sevəsən və bilicisi olasan. Amma bu gün mən həm cəmiyyətdə, həm də tələbələrim arasında sənətimə laqeydlik görürəm.

- Əsasən hansı şairlərin yaradıcılığına müraciət edirsiniz?

- Çox şairlərdən şeir deyirəm. Ancaq insanın iç dostu olan şairlər və onların kitabları var. Hər gün olmasa da, vaxt olanda bu kitabları vərəqləyirsən. Klassikanı, Nizamini, Füzulini, Xaqanini çox sevirəm. Günümüzün şairlərindən Ramiz Rövşənin yaradıcılığını hədsiz dərəcədə çox sevirəm. Baba Vəziroğlunu, Musa Yaqubu, Vahid Əzizi, Nəriman Həsənzadəni, Cabir Novruzu da sevə-sevə oxuyuram.

- Adətən sizi tədbirə dəvət edəndə, hansısa şeiri əzbərləyib gedirsiniz, yoxsa orada bədahətən beyninizə gələn şeiri deyirsiniz?

- Əgər tədbir konkret bir şairə aid deyilsə, ora hazırlıqlı getmirəm. Həmin an ürəyimdən keçən əsəri səsləndirirəm. Təbii ki, ovqat da burda çox önəmli rol oynayır.

- Bu an hansı ovqatdasınız? Əgər sizdən şeir demək istəsək, hansı əsəri deyərdiniz?

- Nədənsə bu an Müşfiq ağlımdan keçir. Onun "xoşladığım bir gecə, yerlər göylər işıqlı. Ay nə xoşdur bu gecə, ulduzlar yaraşıqlı" şeiri var. Bu şeir gəldi ağlıma.

- Bayaq tələbələrinizdən danışdınız. Yetirmələrinizin sənətinizə münasibəti sizi qane edirmi?

- Çox yaralı yerimə toxundunuz. Elə indi də tələbələrimi danlayıb gəlmişəm. Bilirsiniz, indiki gənclərdə sənətə qarşı istək, sevgi yoxdur. Hər şeyin təməlində sevgi durur. Sənətə, vətənə, valideynə olan sevgi çox vacibdir. Ancaq indiki tələbələrimdə bunu görmürəm. Doğrudur, yaxşı tələbələrimiz də var, amma çox azdır. Bu təkcə tələbələrdə belə deyil. Mən rejissoram, müşahidə aparıram. Cəmiyyətin əksəriyyətində maraq, sevgi yoxdur. Bəstəkar Cavanşir Quliyevin bir fikrinə rast gəldim yaxınlarda. O, Şimali Kiprlə bağlı danışanda deyib ki, orada yaxınlaşdığın insan ilk olaraq səni təbəssümlə qarşılayır. Yəni sənə həmən müsbət enerji ötürür. Ancaq bizdə bu, yoxdur. Avtobusda insanlar bir-birinə "bir az kənara dur"u da elə deyir ki, sanki dalaşır. Bizdə insanların bir-birinə sevgisi çatışmır.

- Siz rejissor kimi bunu müşahidə edirsiniz, çox gözəl. Bəs bir pedaqoq kimi bunun səbəblərini də tapa bilmisinizmi?

- Bu gün dünyada qloballaşma gedir. Bu prosesdə bəşəriliklə millilik arasında mübarizə gedir. Bax bu bir səbəb ola bilər. Biz sovet dövründə yaşadıq, onda vahid ideologiya vardı. Amma bu gün fərqli situasiyadır. Bu gün mənim iki övladım böyüyür. Ancaq görürəm ki, onlar fərqli formada böyüyürlər. Mən hərdən onlara istiqamət verməyə çalışıram. Ancaq görürəm ki, mühitin təsiri bir valideyn kimi mənim təsirimdən çoxdur. Məncə belə də olmalıdır. Əgər bugünkü gəncin qarşısında kompyuter, internet varsa, o zaman onu hansısa çərçivəyə salmaq mümkünsüzdür. Mən bunu qəbul edirəm. Amma tutaq ki, mənim anam bunu qəbul etmir. Odur ki, çox çətindir.

- Bu gün müəyyən səviyyəyə çatmısınız. Böyük bir universitetdə müəlliməsiniz. Sənətçi, müəllimə, bədii qiraətçi kimi yetişməyinizdə kimə minnətdarsınız?

- Səmimi deyim ki, xüsusi minnətdarlıq bildirəcəyim bir şəxs yoxdur. Mən çox sadə bir ailədə dünyaya gəlmişəm. Düşünürəm ki, valideynlərimə borcluyam ki, bu yolda mənə dəstək oldular. Həmçinin, mənə mane olmadılar. Atam həmişə mənə deyirdi ki, sən mənim kino ulduzumsan. Sonrakı mərhələdə mənə maneələr oldu. Amma bu günə də şükür edirəm. İşlədiyim universitetə, onun rəhbərliyinə, dostlarıma minnətdaram ki, bu sənət yolunda mənə kömək edir, dəstək olurlar.

Ceyhun Nağı

Həftə içi.- 2011.- 1 iyun.- S. 7.