Nikahöncəsi tibbi müayinə məcburi olacaq

Mütəxəssislər qanunvericiliyə dəyişiklik edilməsini vacib sayırlar

Sağlam cəmiyyətdə ilk növbədə bütün bəşəri xüsusiyyətləri, dəyərləri, mədəni və estetik kriteriləri özündə cəmləşdirən sağlam ailə modeli olmalıdır. Əgər cəmiyyətdə sağlam ailə modeli yaratmağa əngəl olan qaydalar, səbəblər varsa, onları aradan qaldırmağın üsulları tətbiq olunmalıdır. Bu mənada ailə qurmazdan əvvəl gənclərin müayinə olunması məsələni aktuallaşdırır. Ümumiyyətlə, bu məsələ mütəmadi olaraq gündəmə gətirilən, müzakirə olunan mövzulardandır.

Bir çoxları belə fikirləşir ki, ortada sevgi olduqdan sonra gənclərdə hər hansı xəstəlik aşkarlansa belə, onlar sevgilərindən əl çəkməzlər. Hətta məcburi müayinəni mümkün hesab etməyənlər də var. Amma gələcək nəslin sağlığı və artımı ilə bağlı gün-gündən çoxalan problemlərin fonunda məsələnin vacibliyi ortaya çıxır. Ölkədə belə bir qanun olmadığından hazırda həkimlər müayinələrin vacibliyini yalnız məsləhət şəklində çatdıra bilirlər. Mütəxəssislər hesab edir ki, evlilikdən əvvəl aparılan müayinələr gələcəkdə daha xoşbəxt ailənin təməlinin qoyulmasına yardımçı olar. Elə bu səbəbdəndir ki, hazırda "Ailə Məcəlləsi"nə əlavələr və dəyişikliklər olunması müzakirə olunur. Əsas diqqət isə ailə quran zaman nikaha daxil olan şəxslərin vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının dövlət qeydiyyatı orqanlarına tibbi müayinədən keçmələri haqqında arayış təqdim etməsi məsələsinə yönəlib. Milli Məclisin sosial-siyasət komitəsinin sədri Hadı Rəcəblinin sözlərinə görə, əlavə və dəyişikliklər qəbul olunarsa, mövcud qanunvericilikdə olan müəyyən müddəalar daha da ciddiləşəcək və inzibati xarakter alacaq.

Komitə təkliflər hazırlayıb

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi də müvafiq qanunvericilikdə nikaha girənlərdən tibbi arayışın tələb olunması ilə bağlı nəzərdə tutulan deklorativ normanın imperativ norma ilə əvəzlənməsini təklif edib. Bu barədə "Həftə içi"nə komitədən məlumat verdilər: "Təklifimiz nikaha girənlərdən ailə qurmazdan öncə tibbi arayışın tələb olunması məsələsidir. Biz bu istiqamətdə də araşdırma aparmışıq və məlum olub ki, Fransada, Ukraynada və digər ölkələrdə nigaha girənlərdən tibbi arayışın tələb olunması məcburidir. Hesab edirik ki, bizdə də məhz belə olmalıdır".

Komitə tərəflərin nikaha girməzdən öncə tibbi müayinədən keçməsi və bu barədə vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının qeydiyyatı (VVAQ) şöbələrinə arayış təqdim etməsi barədə təkliflə çıxış edib. Komitənin bu təklifi əsasında Ailə Məcəlləsinə əlavə və dəyişikliklər təklif olunub. Bu barədə komitənin sədr müavini Aynur Sofiyeva "Trend"ə açıqlamasında məlumat verib. O, Azərbaycanda nikaha girən şəxslərin tibbi müayinələrinin nəticəsinin nikah bağlamağa təsir etməyəcəyini deyib. A.Sofiyeva bildirib ki, xəstəliklər barədə tərəflərin bir-birini məlumatlandırması Azərbaycan reallığı üçün daha uyğun olardı. Sədr müavini qeyd edib ki, rayon, kənd yerlərində insanlar bir-birilərini tanıdığı üçün başqalarının onların xəstəliklərindən xəbərdar olmasını istəməzlər: "Ona görə də belə təklif irəli sürülüb ki, tərəflər nikah üçün müvafiq orqana (VVAQ) müraciət edəndə tibbi müayinədən keçmələri barədə sənəd təqdim etsinlər. Tərəflər xəstəliklər barədə məlumatı üçüncü tərəfə, yəni, müvafiq icra hakimiyyəti orqanına deyil, bir-birilərinə təqdim etməlidir. Nəticə isə heç vaxt nikah bağlamağa mane olmur. Məqsəd odur ki, hər hansı xəstəlikdən tərəflər məlumatlı olsun. Nəticədən aslı olaraq tərəflər nikaha girib-girməyəcəklərinə özləri qərar verəcəklər".

Təklifin tərəfdarları daha çoxdur

Komitənin belə bir təkliflə çıxış etməsinə bu istiqamətdə aparılan araşdırmalar, quruma vətəndaşlar tərəfindən edilən müraciətlər və beynəlxalq təcrübə səbəb olub. A.Sofiyeva qeyd edib ki, bu gün Azərbaycan ailələrində bu sahədə ciddi problemlər var: "Nikaha girənlər xəstəlikləri barədə məlumatları gizlətdiyindən, nikah dövründə ciddi problemlərlə qarşılaşıblar. Belə ailələrin 80 faizi uğursuz ailələr olub. Hətta yaxın qohumlar arasında nikah bağlanır, amma tərəflər digərinin xəstəliklərindən xəbərsiz olurlar. Müəyyən xəstəliklər var ki, bunları gizlətmək mümkün deyil. Qısa müddətdə onun fəsadları üzə çıxır. Ailədə məişət zorakılığı zəminində hadisələr baş verir, xəstə uşaqlar doğulur".

A.Sofiyevanın sözlərinə görə, ötən il komitə tərəfindən Azərbaycan ailələri ilə bağlı aparılan araşdırmalarda respondentlərin nikahdan öncə tərəflərin tibbi müayinədən keçməsi ilə bağlı rəyi öyrənilib və onların 80 faizdən çoxu bu təklifin lehinə olub. Onun sözlərinə görə, müayinə olunacaq xəstəliklərin siyahısı Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən nüəyyənləşdiriləcək: "Təcrübəmizə istinadən deyə bilərəm ki, ailələrdə daha çox psixi xəstəliklər, narkomaniya, yoluxucu xəstəliklər, qan qohumluğu ilə əlaqədar xəstəliklərə rast gəlinir. İlkin olaraq bütün xəstəliklər üzrə müayinələri siyahıya salmaq düzgün olmazdı. İlk mərhələdə daha təhlükəli və geniş yayılmış xəstəliklər siyahıya daxil edilməlidir. Tədricən bu siyahını təkmilləşdirmək lazımdır".

Komitə rəsmisi nikahdan öncə tərəflərin tibbi müayinədən keçirilməsi tələbinin qoyulmasının nikahsız ailələrin sayının artmasına səbəb olacağı fikri ilə razılaşmır: "Məncə, bu bəhanədir. Sağlam ailə qurmaq istəyənlər bu addımı atacaq. Bu məsələdən bəhanə olaraq istifadə edən də tapılacaq".

Qanunvericiliyə dəyişiklik zəruridir

Mamalıq və Ginekologiya İnstitutunun həkimi, tibb elmləri namizədi Faiq Namazov nikahdan əvvəl reallaşdırılan müayinələrin gələcək ailə üçün yalnız müsbət nəticələr verə biləcəyini deyir. Həkimin fikrincə, son illər həm də sonsuzluğun ciddi problem kimi ortaya çıxması qanunvericiliyə dəyişikliyi zəruri edir: "Gənclərin əvvəlcədən müayinə olunması, qeyd olunan məsələ ilə yanaşı digər problemləri də aradan qaldırmış olar. Hazırda hepatit, QİÇS və bəzi xəstəliklər var ki, bu zaman əvvəlcədən müayinələrin aparılması çox yaxşı olar. Gənclər əvvəlcədən bu barədə bilər və ailə qurmamışdan müalicə olunarlar. Bəzi genetik səbəblər ola bilər ki, bu da qohumla nikaha daxil olan insanların sonradan uşaqlarının olmamasına gətirib çıxara bilər. Ona görə də yoxlamalardan keçmək məsləhətdir".

Müsahibimin fikrincə, yoxlamalardan sonra gənclərin hansı qərarı verəcəkləri artıq onların şəxsi işləridir.

Qanunsuz evliliklərin sayı arta bilər

Bakı Nikah Evində də hesab edirlər ki, ailə quranlar nikahdan öncə məcburi tibbi müayinədən keçməlidirlər. Qurumun hüquqşünası Səbinə Ədilovanın sözlərinə görə, əsasən nikaha girənlər özləri bu işdə maraqlı olmalıdır: "Bizim məcburən nəsə etmək, kimisə tibbi müayinəyə göndərmək səlahiyyətimiz yoxdur. Lakin nikaha girənlərin tibbi müayinədən keçirilməsi vacibdir. Tibbi müayinədən keçməyin məcburi olması barədə qanunvericiliyə dəyişiklik edilməsi vacibdir".

Bununla belə, nikah evində tibbi arayışın tələbinin məcburiliyi məsələsinin daha geniş çərçivədə müzakirə olunmasını deyirlər: "Bu məsələdə xoşagəlməyən məqamlar da ortaya çıxa bilər. Adətən xarici ölkələrdən sitat gətirilir, amma əksər Avropa ölkələrində bu məcburilik aradan qaldırılıb. Xatırladaq ki, hər il Azərbaycanda nikaha girənlərin sayı təxminən 160 min olur. Onların da, demək olar ki, yarısı - təxminən 70-75 mini bölgələrin payına düşür. Eyni zamanda, qeyri-qanuni nikaha girənlərin sayı təxminən 15 min nəfər olur ki, bu da rəsmi nikaha daxil olanların təxminən 20 faizini təşkil edir. Əgər tibbi arayışla bağlı məsələdə məcburilik nəzərdə tutularsa, o zaman qeyri-qanuni nikaha daxil olanların sayı daha da arta bilər. Biz bu məsələnin əleyhinə deyilik, amma hesab edirik ki, daha optimal bir variant tapılmalıdır".

Dünyada vəziyyət necədir?

Bəzi araşdırmalar aparandan sonra belə nəticəyə gəlmək olar ki, xaricdə gələcək nəslin qayğısına qalmaq üçün lazımi üsullardan istifadə etmək heç də qəbahət sayılmır. Düzdür, Orta Asiya ölkələrində nikahdan öncə tibbi müayinə keçmək kimi məsələlər aktual olmasa da, formal olaraq gənclərin sağlamlığı barədə onlardan məlumat vermələri tələb olunur. Qərb ölkələrində məsələyə çox ciddi yanaşılır. Məsələn, Birləşmiş Ştatlarda nikahdan əvvəl qohum oldu-olmadı, fərqi yoxdur, tibbi qan analizi mütləqdir. Amma bütün hallarda nikahın bağlanmasına heç kim mane ola bilməz, həkimlər sənə sadəcə, xəbərdarlıq edə bilərlər. Fransada da artıq bu məsələ qanuniləşdirilib.

Ukraynada isə icazəsiz evliliyə rəsmi şəkildə qadağa qoylub. Qanuna əsasən, bəy və gəlin nikahdan əvvəl tibbi müayinədən keçməli və öz səhhətlərinin vəziyyəti barədə bir-birilərinə mütləq məlumat verməlidirlər. Bu zaman dövlət onların tibbi müayinəsi üçün şəraiti təmin edəcək, müayinənin nəticələri isə sirr kimi saxlanacaq və yalnız cavanların özlərinə açıqlanacaq. Nikah bağlayanlardan birinin öz səhhətinin vəziyyəti barədə məlumatı gizlətməsi nikahın etibarsız hesab edilməsi üçün əsas ola bilər.

Naibə

Həftə içi.- 2011.- 17 mart.- S. 5.