"Bir millət, iki dövlət anlayışı xarici siyasətimizdə də özünə yer etməlidir"

Orxan Aybər: "Bu gün Azərbaycan bölgədə böyük gücə sahib bir ölkədir"

"Həftə içi" oxucularına tanış olan İzmir Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Orxan Aybərlə bu dəfə İzmirdə onun özünün ofisində görüşdük. Orhan bəylə budəfəki görüşümüz 24 aprel qondarma erməni soyqırımına etiraz olaraq Tələt Paşa Komitəsinin təşkil etdiyi yürüş-mitinqdən sonraya təsadüf etmişdi. Ona görə də zaman-zaman Türkiyə və Azərbaycanı narahat edən saxta erməni iddiaları ilə söhbətimizə başladıq.

- Şərqi Anadoluda etnik olaraq yaşayan ermənilər ilkin olaraq Rus Carlığının təhriki ilə azlıqda yaşadıqlarına baxmayaraq, bu coğrafiyada yaşayan türklər, kürdlər və azəri türkləri üzərində qətliamlar həyata keçirməyə başladılar. Beləliklə özlərinə bir yerləşim coğrafiyası hazırlamaq və dağılan Osmanlı dövlətindən geniş torpaqlar əldə etmək istədilər. Amma burada ermənilərin Rusiya çarlığı tərəfindən hərəkətə gətirilməsi İngiltərə və Fransanı proseslərdən kənarda saxlamaq istəyi bu iki ölkənin də Rusiyanın acığına ermənilərdən istifadə etməyə sürüklədi.Yəni Fransa və İngiltərədə erməni qruplarından yararlanmağa başladılar. Elə həmin dövrdə Anadolunun bir çox yerində olduğu kimi, xüsusən də Şərqi Anadoluda ermənilər tərəfindən üsyanlar başladı. Bu üsyanlar əsasən Qərbin nəzarətində idi və üsyanlar nəticəsində ermənilər çoxlu sayda Azərbaycan və Anadolu türkünü, eyni zamanda da kürdləri qətlə yetirdilər. Bu qətliamlara baxmayaraq, Osmanlı dövləti ermənilərin bu hərəkətlərini sinəyə çəkmək məcburiyyətində qaldı. Amma ən sonunda müharibəyə atılan Osmanlı rus ordusu ilə üz-üzə gəldi və böyük qanlar axıdıldı. Elə Osmanlı bu müharibəyə atılmadan öncə də rus ordusu ilə erməni silahalı terror qrupları arasında bağlantıları kəsmək, ruslarla işbirliyində olan terrorçu erməniləri susdurmaq üçün 24 aprel günü, yaxud da həmin ərəfədə erməni terror təşkilatlarının bağlanması və qadağan edilməsi qərarını verdi. Ona görə də 24 apreli türklərin ermənilər üzərində soyqırımı həyata keçirdiyi gün deyil, əksinə erməni terror qruplarının və təşkilatlarının fəaliyyətinə son verildiyi gündür. Nə hikmətsə, bu günün qondarma soyqırımı günü kimi tarixdə yer alması yönündə bir təbliğat aparıldı. Bizim də cəmiyyətimizin bu məsələni ciddi bir şəkildə araşdırmaması səbəbindən ermənilər qondarma soyqırımı həyata keçirildi deyə uzun bir yol qət edib dünyanı bizə qarşı qoymağa çalışdılar. Bu gün dünyada Argentina ilə birlikdə 20 ölkə qondarma soyqırımın olduğu ilə bağlı öz parlamentlərində qərar qəbul edib. ABŞ-ın bir sıra ştatında da bu istiqamətdə sənədlər qəbul edilib. Bütün bu səsləndirdiklərimdən yola çıxaraq hesab edirəm ki, Azərbaycan-Türkiyə və digər türkdilli ölkələrdəki qardaşlarımızın bu məsələ ilə bağlı bir vahid mövqe ortaya qoyması vacibdir.

- Siz bir araşdırmaçısınız və ermənilərin türklərə qarşı həyata keçirdiyi qətliamları araşdırırsınız. Orxan bəy bilmək olar ki, bu tədqiqatlar nəticəsində müəyyənləşib ki, nə qədər türk ermənilər tərəfindən soyqırıma məruz qalıb?

- Hazırda rəsmi sənədlərə istinad etsək görərik ki, 1915-ci ilə kimi 8 yüz min insanı ermənilər qətlə yetiriblər. Bu rəsmi sənədlərdə açıq şəkildə göstərilib. Amma bu rəsmi sənədlərdir, reallıqda isə bundan da çox insan ermənilər tərəfindən müxtəlif işgəncələrlə öldürülüb. Çünki şərqi Anadoluda ermənilər tərəfindən yüzlərlə üsyanlar baş verdi və bu üsyanlar nəticəsində yüzlərlə əliyalın insan qətlə yetirildi. Bunun ən böyük sübutu ermənilərin bu gün özlərinə paytaxt etdikləri İrəvan şəhəridir. İrəvan bir Azərbaycan türk şəhəriykən bu gün bir nəfər olsun belə Azərbaycan türkü orada yaşamır. Eyni zamanda, İrəvan şəhərinin ətrafında belə bir Azərbaycan türkü tapa bilməzsən.Yəni bu gün Ermənistanın işğal edib sahib olduğu torpaqlarda erməni nüfuzu təqribən 15-20 faiz həddində idi. Bu torpaqlardakı insanları qətlə yetirə-yetirə, soyqırıma məruz qoya-qoya orada müəyyən torpaqlar əldə etdilər. Onu da deyim ki, ermənilər bu siyasətlərini Türkiyə ərazisində də həyata keçirmək istədilər. Xüsusən də şərqi Anadoluda özlərinə bir "vətən" yaratmaq istədilər. Amma bu dəfə planları baş tutmadı. Türklərin qurtuluş müharibəsi onların önündə böyük bir əngəl yaratdı. Bunu bacarmadıqda da başladılar türk diplomatlarına qarşı terror həyata keçirməyə. Onlarca türk diplomatına tələ quruldu və qətlə yetirildi. Bunun da qarşısının alındığını gördükdə isə başladılar bütün dünyanı qondarma erməni soyqırımı adı altında özlərinə tərəf çəkməyə.

- Bütün bu erməni siyasətinə qarşı Azərbaycan-Türkiyə necə bir xarici siyasət nümayiş etdirməlidirlər?

- Türkiyə Azərbaycan torpaqlarının işğaldan azad edilməsi üçün Ermənistanla sərhədlərini bağlayıb. Bu sərhədlərin bağlanması da Kəlbəcərin işğal edilməsindən sonra baş verdi. Sərhədlərin bağlanması isə Ermənistan iqtisadiyyatına ciddi şəkildə bir zərər vermiş oldu. Fəqət Qərbdəki qüvvələr bu sərhədlərin açılması üçün Türkiyəyə ciddi şəkildə təzyiq etdilər. Hələ də bu təzyiqlər davam edir. Əgər Türkiyə bu sərhədləri açarsa, Ermənistanın iqtisadi baxımdan əli rahatlaşacaq və xüsusən də Dağlıq Qarabağdan çıxmaq məsələsində daha da "ərköyünləşəcək", müxtəlif bəhanələr gətirəcək. Amma bütün araşdırmalar göstərir ki, Ermənistan getdikcə zəifləyən və kiçilən bir gücə çevrilir. Bu zəifləyən gücə qarşı önümüzdə sürətlə inkişaf edən, bölgədə xüsusi bir təsir imkanlarına malik bir Azərbaycan görürük. Azərbaycan bu istiqamətdə ciddi addımlar atır. Ən böyük addımlardan biri Azərbaycan neftini və qazını dünya bazarına çıxarmaq istiqamətində həyata keçirilən boru xətlərinin çəkilişi, Cənubi Qafqazda tranzit enerji resurslarına sahib olmasıdır. Bir məsələni diqqətinizə çatdırım ki, bu gün ərəb ölkələrində baş verən hadisələr və bu hadisələrin fonunda dünyada neft və qazın qiymətlərinin qalxması Azərbaycana daha da əlverişli imkanlar yaradır. Bu imkanlar sayəsində Azərbaycan iqtisadi baxımdan daha güclü bir mövqeyə sahib olmaq yolunda irəliləyir. Təbii ki, Türkiyə neft almaq üçün ciddi vəsaitlər sərf edən bir ölkədir. Bəzi ölkələr neftin qiyməti yüksəldikdə bundan üstünlük əldə etdiyi halda, bəziləri də Türkiyə kimi neft və qaz almaq üçün milyonlarla dollar vəsait xərcləmək məcburiyyətində qalır. Azərbaycan isə qazananlar sırasındadır. Bu iqtisadi zənginliyi əldə saxlamaqla yanaşı, Azərbaycan bölgədə əldə etdiyi siyasi və hərbi gücü də bir araya gətirib özünün torpaq bütünlüyünün təminatı istiqamətində Ermənistanı yerində oturtmaq imkanlarını daha da artırmalıdır.Təbii ki, bu addımlar atılan zaman Türkiyə də Azərbaycanla birlikdə hərəkət etməli və işğalçı Ermənistanın cəzalandırılması yönündə daha ağır qərarların beynəlxalq aləmdə qəbul olunmasına nail olmalıdır. Əminəm ki, bir millət iki dövlət anlayışı, bizim ölkələrin xarici siyasətində də özünə güclü bir yer qazandırmalıdır. Belə olacağı halda qeyd etdiyimiz birgə siyasəti və onun faydasını hamımız görmüş olacağıq.

Nahid Canbaxışlı

Həftə içi.- 2011.- 20 may.- S. 4.