Özəl vəkil büroları

Bu tipli qurumların sayı az, müştəriləri çoxdur

Bu gün Azərbaycanda kifayət qədər hüquqi təhsilli insan olsa da, ölkədə vəkil qıtlığı mövcuddur.

Müşahidələr göstərir ki, hüquq fakültəsini bitirən gənclərin əksəriyyəti vəkillik fəaliyyəti ilə məşğul olmaq istəmirlər. Bu addım isə vəkilliyin karyera üçün əlverişli başlanğıc olmaması ilə əlaqələndirilir.

Kimlər vəkil ola bilər?

Hazırda Azərbaycan Respublikası Vəkillər Kollegiyasının 778 nəfər üzvü var. Paytaxt Bakıda isə 25 hüquq məsləhətxanası fəaliyyət göstərir. Bu məsləhətxanaların çox az qismi isə özəl vəkil bürolarıdır. Yeri gəlmişkən deyək ki, "Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa görə, Vəkillər Kollegiyası üzvlüyünə müəyyən olunmuş qaydada qəbul edilmiş və vəkil andı içmiş şəxs vəkillik fəaliyyətini həyata keçirə bilər. Həmçinin, qanunvericiliyə əsasən, vəkillik fəaliyyəti irqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən, əmlak vəziyyətindən, qulluq mövqeyindən, əqidəsindən, siyasi partiyalara, həmkarlar ittifaqlarına və digər ictimai birliklərə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının üstünlüyü, qanunun aliliyi, vəkillərin müstəqilliyi, onlarla hüquqi yardım üçün müraciət edənlər arasında olan münasibətlərin könüllülüyü əsasında və vəkil etikasına riayət edilməklə həyata keçirilir.

Ali hüquq təhsilli, hüquqşünas ixtisası üzrə üç ildən az olmayaraq iş stajı olan və ya elmi və pedaqoji təhsil müəssisələrində hüquq sahəsində üç ildən az olmayan müddətdə fəaliyyət göstərən, İxtisas Komissiyasında peşə yararlılığının müəyyən edilməsi məqsədi ilə yazılı testdən və şifahi müsahibədən ibarət olan ixtisas imtahanını müvəffəqiyyətlə vermiş şəxsin vəkil olmaq imkanı var. Eyni zamanda, əvvəllər müvafiq ixtisas imtahanını müvəffəqiyyətlə vermiş vəkillərin və hakimlərin göstərilən testi vermədən vəkil işləməsi mümkündür. Hüquq elmləri doktoru alimlik dərəcəsi olan şəxslər, habelə əvvəllər Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin hakimi, apelyasiya və kassasiya instansiyası məhkəmələrinin sədri vəzifəsində işləmiş şəxslər göstərilən testi vermədən və şifahi müsahibədən keçmədən vəkil ola bilərlər. İkili vətəndaşlığı, digər dövlətlər qarşısında öhdəlikləri olan, qanunla müəyyən edilmiş qaydada fəaliyyət qabiliyyəti olmayan və ya məhdud fəaliyyət qabiliyyətli hesab olunmuş, qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada alınan tibbi rəyə əsasən əqli qüsurlarına görə vəkillik fəaliyyətini həyata keçirməyə qadir olmayan, qəsdən az ağır, ağır və ya xüsusilə ağır cinayət törətməyə görə məhkumluğu ödənilməmiş və ya götürülməmiş, barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi haqqında, qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə qərarı olan şəxslər vəkil ola bilməzlər. Dövlət qulluğunda çalışan şəxslər yalnız tutduqları vəzifədən azad edildikdən və bu qanunla müəyyən edilmiş qaydada vəkil statusu əldə etdikdən sonra vəkillik fəaliyyəti ilə məşğul ola bilərlər. Vəkil dövlət qulluğuna qəbul edildikdə, onun vəkillik fəaliyyəti dövlət qulluğundan azad olunanadək dayandırılır.

Vəkillərin İxtisas Komissiyası

Vəkilliyə namizədlərin bu Qanunda nəzərdə tutulmuş tələblərə uyğunluğu və peşə hazırlığının müəyyən edilməsi üçün İxtisas Komissiyası yaradılır. Qeyd edək ki, İxtisas Komissiyası beş vəkil, üç hakim və üç hüquqşünas alimdən, ümumilikdə isə on bir üzvdən ibarət tərkibdə fəaliyyət göstərir. İxtisas Komissiyasının vəkil olan üzvləri müvafiq olaraq Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyəti, hakim olan üzvləri Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi tərəfindən təyin edilir. İxtisas Komissiyasının hüquqşünas alim olan digər üç üzvü müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təyin olunur. İxtisas komissiyası vəkilliyə namizədlərin peşə yararlılığını müəyyən etdikdə Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyətinə müvafiq rəy təqdim edir. Bununla belə vəkilliyə namizəd Vəkillər Kollegiyasının üzvlüyünə qəbul etməkdən imtina haqqında qərardan həmin qərar ona təqdim edildiyi gündən 20 gün müddətində məhkəməyə qanunvericiliyin və ixtisas imtahanı qaydalarının tətbiqinin düzgünlüyünə dair şikayət verə bilər. İxtisas imtahanını verə bilməyən şəxs bir ildən tez olmamaqla, İxtisas Komissiyasının rəyi əsasında təkrar imtahana buraxıla bilər. İxtisas imtahanının qaydaları isə Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyəti tərəfindən müəyyən edilir.

Özəl vəkil bürolarının fəaliyyəti necə tənzimlənir?

Azərbaycanda özəl vəkil bürolarının sayının az olmasına baxmayaraq, bu qurumlara kifayət qədər vətəndaş müraciət edir. Adil İsmayılov və partnyorları hüquq məsləhətxanasının müdir müavini Tərlan Xanəliyev deyir ki, özəl vəkil bürolarının fəaliyyəti "Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə tənzimlənir: "Vəkillik fəaliyyəti fərdi və ya Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada hüquqi şəxs statusunda təşkil olunmuş qurumların (hüquq məsləhətxanaları, vəkil büroları, vəkil firmaları və s.) tərkibində həyata keçirilə bilər. Vəkillik fəaliyyətinin təşkilati-hüquqi forması vəkillər tərəfindən könüllü olaraq seçilir. Vəkillik bürosu yaradarkən bu qurumun azı 3 nəfərdən ibarət təsisçisi olmalıdır. Vəkillik qurumlarının yerləşdiyi yer və ərazi Azərbaycan Respublikası Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyətinin tövsiyələrinə uyğun həyata keçirilir. Vəkillik qurumu qanunla müəyyən edilmiş qaydada dövlət qeydiyyatına alındıqdan sonra isə hüquqi şəxs statusu əldə edir. Bu qurumun təsisçiləri (üzvləri) yalnız vəkillər ola bilər. Vəkillik qurumlarının təşkili və fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının Vəkillər Kollegiyasının Nizamnaməsinin tələblərinə uyğun olaraq tərtib edilmiş Nizamnaməyə əsasən həyata keçirilir və bu qurumların fəaliyyəti vəkillik fəaliyyəti ilə məhdudlaşır. Vəkillik qurumuna həmin qurumun təsisçiləri tərəfindən seçilmiş vəkil rəhbərlik edir. Vəkillik qurumlarının təsisçiləri öz aralarında bu qurumun təsis edilməsi və qurumun fəaliyyət şərtləri barədə müqavilə bağlayırlar. Vəkillik qurumları vəkillik fəaliyyəti ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının Vəkillər Kollegiyasına Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyətinin müəyyən etdiyi qaydada və formaya uyğun olaraq ümumiləşdirilmiş statistik hesabat verirlər".

"Kermur" vəkil bürosunda isə bildirirlər ki, bu tipli qurumların sayının az olmasına baxmayaraq, müştəriləri kifayət qədərdir: "Biz digər hüquq məsləhətxanaları ilə eyni qaydada fəaliyyət göstəririk. Yəni, bütün işlər müvafiq qanunvericiliklə tənzimlənir və özəl qurum olsaq da, müəyyən mənada Vəkillər Kollegiyası ilə birgə fəaliyyət göstəririk. Məsələn, hansısa nöqsanlar olanda adıçəkilən qurum tərəfindən müvafiq tövsiyələr verilir və biz də həmin məsləhətlərdən yararlanırıq".

Yeri gəlmişkən bildirək ki, əgər vəkil peşə borcunu həyata keçirərkən müvafiq qanunvericilik aktlarının tələblərini, vəkillərin davranış qaydaları haqqında Əsasnaməni, o cümlədən vəkil etikası normalarını pozarsa, o, intizam məsuliyyətinə cəlb edilir. Vəkil yalnız Vəkillərin İntizam Komissiyasının rəyinə əsasən, Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyəti tərəfindən intizam məsuliyyətinə cəlb edilir. Vəkil haqqında intizam tənbehi isə intizam pozuntusunun aşkar edildiyi gündən altı ay, törədildiyi gündən isə bir il müddətində tətbiq edilə bilər. Vəkillər barəsində intizam icraatı Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyətində başlanır. İntizam Komissiyası intizam icraatının başlandığı gündən bir ay müddətində, bir qayda olaraq, vəkilin iştirakı ilə araşdırma aparır və müvafiq rəyini Rəyasət Heyətinə təqdim edir. İntizam Komissiyasının rəyi əsasında Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyəti tərəfindən vəkilə irad tutma, töhmət, üç aydan bir il müddətinədək vəkillik fəaliyyəti ilə məşğul olmanın dayandırılması kimi tənbeh tətbiqlənə bilər. Bundan başqa, əgər vəkillik fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxs öz arzusu ilə fəaliyyətinə xitam verilməsi barədə yazılı ərizə verərsə, barəsində məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş ittihamedici hökmü və ya tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiqinə dair qərarı olarsa, fəaliyyət qabiliyyətsizliyi və ya məhdud fəaliyyət qabiliyyətliliyi məhkəmə tərəfindən müəyyən edilərsə, vəfat edərsə, məhkəmə tərəfindən ölmüş elan edilərsə və ya itkin düşmüş hesab edilərsə, Vəkillər Kollegiyasının üzvlüyündən xaric edilərsə, vəkilliyə namizədlər üçün müəyyən edilmiş tələblərə uyğun gəlmədiyi aşkar edilərsə, üzvlük haqqını altı aydan artıq müddətdə üzürsüz səbəbdən ödəməzsə, onun fəaliyyətinə xitam verilə bilər. Vəkillərin fəaliyyətinə isə Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyətinin qərarı ilə xitam verilir. Bu isə yalnız vəkilin kollegiyadan xaric olunması barədə məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş qərarı əsasında həyata keçirilə bilər.

Sevinc

Həftə içi.- 2011.- 24 may.- S. 5.