"Oxumaqdan çətin sənət yoxdur"

...Fizioloji görünüşlə yanaşı, səsi də, oxu tərzi də mərhum qardaşı, ecazkar səsi ilə çoxlarının yaddaşında silinməz iz qoyan Səxavət Məmmədova çox oxşayır. Tanrı hər kəsə belə səs, belə avaz vermir. Amma Azərbaycan muğamsevərləri onu qardaşı Səxavətin ölümündən sonra tanımağa başladı. Təkcə səsi, oxu tərzi ilə yox, həm də qardaşının adının öz adı ilə bərabər yaşada, gənc nəslə tanıtdıra bildiyinə görə. Beləliklə "Seçilənlər" rubrikasının budəfəki qonağı, tanınmış muğam ustası, Əməkdar artist Fehruz Səxavətdir:

- Muğam sənətinə gəlişiniz haradan və necə başladı?

- Qarabağda hamı bizim ailəmizi sənətkarlar ailəsi kimi tanıyır. Hər dəfə qardaşım Səxavət Məmmədovun tükürpədici səsinə qulaq asdıqca xanəndəlik sənətinə həvəsim bir qədər də artırdı. Bu istək hələ orta məktədə oxuduğum illərdə yaranmışdı. Kiçik yaşımdan səsimin olduğunu hiss etmişəm. Əvvəllər özüm üçün oxuyardım, çünki camaat arasında oxumağa utanardım. Sonralar Abdal Gülablı kənd orta məktəbinin təbdirlərində oxumağa başladım. Məlahətli səsimin olduğunu bilən kənd sakinlərinin xahişi ilə el şənliklərində oxuyurdum. Səsim hamının xoşuna gəlirdi. El şənliklərinin birində oxuyarkən Səxavət gözəl səsimin olduğunu eşidıb, bu sahədə mənə xeyir-dua verdı. Sonra mənimlə bir müddət məşğul oldu. Artıq 1984-cü ildə Ağdam şəhərində fəaliyyət göstərən "Pioner Evi"nə gəlib, böyük sənətkarımız Murad Rzayevin yaratdığı və rəhbərlik etdiyi "Qarabağ Bülbülləri" ansamblında bir il fəaliyyət göstərdim. 1985- ci ildə Ağdamda təzə açılan Xan Şuşinski adına muğam məktəbində təhsil aldım. O vaxt tanınmış tarzən, Azərbaycanın mədəniyyət işçisi Rafiq Rüstəmli məktəbin direktoru idi. Rafiq müəllim kəndimizə gəlib öz avtomobili ilə məni musiqi məktəbinə gətirdi. Oranı bitirdikdən sonra Asəf Zeynallı adına musiqi məktəbinə verdim, amma qəbul ola bilmədim. İkiillik hərbi xidmətdən sonra Milli Konservatoriyanın xanəndəlik şöbəsinə daxil oldum və xalq artisti Arif Babayevdən muğamın sirrlərini öyrəndim. Biz ailədə 5 qardaş olmuşuq, Səxavət, Əliyar və mən bu sənəti seçdik. O vaxt Səxavət qardaşımla məni öz dostlarının məclisinə aparıb oxutdurardı.

- İndi nə işlə məşğulsunuz, yaradıcılıqda nələr etmək istəyirsiniz?

- Milli Konservatoriyada müəlliməm. Eyni zamanda, yaradıcı adam kimi hər gün işim öz sahəmdə yeniliklər axtarmaq, biliyimi və bacarığımı artırmaq üçün çalışıram. Bu gün muğam göz qabağındadır. Bu gün ölkə başçısı, o cümlədən Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyeva muğama böyük qayğı göstərir. Bunun sayəsində gənclərimizin muğama həvəsi əhəmiyyətli şəkildə artdı və indi inanıram ki, Azərbaycan muğamı gələcəyə doğru daha çox uğur qazanacaq. Biz də çalışırıq ki, öz üzərimizə düşən vəzifəni layiqincə icra edək.

- İndi Qarabağ torpağı işğal altındadır. Muğamın varlığı da Qarabağla bağlıdır. Çünki böyük sənətkarlar məhz Qarabağda yaşayıb, oranın ab-havasından bəhrələnib. Qarabağsız muğam...

- Muğamın gələcəyi üçün hər cür şərait yaradılıb. Amma Qarabağın olmaması artıq özünü göstərməkdədir. Doğrudur, səsi olan gənclərimiz yetərincədir. Lakin indi o səs yoxdur, səs Qarabağdadır. Qarabağın o saf abı-havasından, sularından süzülüb gələrdi o səslər. Allah eləməsin, Qarabağ işğaldan azad edilməzsə, həmin səslərin də axırı olacaq. Mən bunu əminliklə deyə bilərəm. Yəni, oranın suyu, torpağı, havası yetişdirir. Cabbarı, Xan əmini, Arifi, Qədiri, Səxavəti...

- İlk oxuduğunuz mahnını xatırlayırsınız?

- İlk dəfə səhnəyə "Azərbaycan maralı" mahnısı ilə çıxmışam. Çox həyəcan keçirsəm də, amma mahnını pis ifa etmədim. İlk mahnımla uğur qazandım və böyük tamaşaçı alqışlarına səbəb oldum.

- Səsinizi Səxavətin səsinə çox oxşadırlar. Hətta lent yazılarınıza qulaq asanda onu ayırmaq çətin olur...

- Ola bilər ki, musiqini həssas hiss edənlər belə deyə bilərlər. Bizim səsimizdə oxşarlıq ola bilər, lakin musiqini duyan insan bilir ki, bu Fehruzdur, yoxsa Səxavət.

- Səxavət Məmmədovun sağlığında Fehruz Səxavət səhnədə görünmürdü. Niyə?

- Onda mən uşaq idim. Onunla bağlı xatirələrim çoxdur. Dəfələrlə Ağdamdan verilən konsertlərdə bilib ki, şıxış edirəm, Bakıdan gəlib bizə qulaq asıb gedərdi.

- İndiki gənc ifaçıların səviyyəsi qaneedicidirmi?

- Bu gün yuxarıda qeyd etdiyim kimi müsabiqələr keçirilir. Muğam xalqın içindən və ruhundan gələn bir musiqi olduğundan xalq tərəfindən ona daha çox hörmətlə qulaq asırlar, nəinki digər musiqilərə. Müsabiqələrin bir tərəfdən ziyanı da var. Çünki gənclər çıxıb, 2 ay tanındıqdan sonra əlləri çörəyə çatır və artıq sənət qalır bir tərəfdə, başlayırlar çörək qazanmağa. Tanınandan, şöhrət tapandan sonra üz tuturlar toylara. Şöhrətə də tez qapılırlar, özlərini yekə aparırlar. Biz həmişə sənəti öyrənməyə çalışmışıq. Əvvəllər 10-20 ildən bir sənətkar yetişərdi. Daha sonra daha 10 il staj keçəndən sonra onu qəbul edərdilər. Amma indi heç 2 ay da çəkmir toylara gedir. Heç onlardan tələb edən də yoxdur ki, bunu oxu. Ona görə də bildiklərini oxuyurlar. Ümumiyyətlə, zaman, mühit dəyişib. Yəni, sənətkarlıq keyfiyyətləri, mədəni davranış artıq arxada qalıb.

- Solo-konsertləriniz olurmu?

- İndiyə qədər 3 solo-konsertim olub - 2005, 2007 və 2009-cu illərdə. Muğam oxuyanların içində məndən çox solo-konsert verən yoxdur. Artıq yeni bir solo-konsertə hazırlaşıram. İnşallah Heydər Əliyev sarayında keçiriləcək.

- Bir sənətkar kimi hansı mahnıya öz möhrünüzü vurmusunuz?

- "Röyamdasan"ı ilk dəfə mən oxumuşam və möhrünü də mən vurmuşam. Bu ifamı hamı tərifləyir. Müasir mahnıdır, amma xalq mahnılarına söykənən bir mahnıdır. Çox gözəldir, mən özüm də bu mahnını xoşlayıram.

- Sizcə, bütün sənətkarlar niyə özündən razıdır?

- Ümumiyyətlə, sənətə qarşı mən özümdən həmişə narazıyam. Hər bir mahnını ifa edəndən sonra hiss edirəm ki, bu mahnını daha da yaxşı oxuya bilərəm. Yəni insan özündən razı olursa, o zaman sənət bitir.

- Bəzən müəllimləri qınayırlar ki, yaxşı sənətkar yetişdirmir. Buna münasibətiniz?

- İndi elə bir fikir yaranıb ki, müəllim mütləqdir. Mən bununla razı deyiləm. Yəni oxumağı o qədər asanlaşdırıblar ki, kim istəyir gəlib oxuyur. Amma belə olmamalıdır. Oxumaq içəridən gəlməlidir. Onun fitri istedadı olmalıdır.

- Muğam oxumaq üçün hansı şərtlər lazımdır?

- Oxuyanın birinci olaraq səsi olmalıdır. Ondan sonra onu öyrətmək olar. Yoxsa səsi yoxdursa, onu necə gələcəyin muğam ustası hazırlamaq olar. Amma musiqi məktəblərində də təhsil alanların hamısının bilik səviyyəsi eyni deyil və onlar haqda eyni sözü demək olmaz. Lakin təhsil gərək elə musiqi məktəblərindən başlasın. Mən özüm də musiqi məktəbində dərs deyirəm. Ümumi qənaətim belədir ki, musiqi məktəblərində oxuyan hər 20 nəfərin birində istedad var.

- Eşitdiyimizə görə, sizə hansısa rollara çəkilmək barədə dəvət gəlib...

- Bu yaxınlarda Kor Ərəbin mahnısını mənə oxumağa dəvət etmişdilər. Orada iştirak etdim. Başqa təkliflər də almışam, amma xırda rollardı. Operada isə ümumiyyətlə, həvəsim olmayıb. Mənim fikrimcə, indi oxumaq qədər çətin sənət yoxdur. Çünki iqlim dəyişikliyi və digər amillər hər an səsə təsir edə bilir. Bir balaca xırıltı olanda, artıq böyük problemlər yaranır. Mən oxuyanda üzərimdə çox məsuliyyət hiss edirəm. İndinin özündə də sənətkarlar görürəm ki, 60 yaşı var, oxuyanda heç bir məsuliyyət hiss etmir. Sanki başdan-getdi işi yola vermək istəyir.

- Özünüzü niyə məhz Səxavət təxəllüsü ilə tanıtmaq istədiniz?

- Mən bu adla fəxr edirəm. Səxavət sənəti hər zaman yaşayacaq. Səxavət seçilən və sevilən sənətkarlarımızdan olub. Bu gün bir Səxavət məktəbi var, bu adı götürməklə öz üzərimdə ağır bir məsuliyyət hiss edirəm.

Qələndər Xaçınçaylı

Həftə içi.- 2011.- 18 noyabr.- S. 7.