"İstəməzdim ki, tamaşaçı məni şüşə arxasından seyr etsin"

"Mən teatrı cəbhəyə bənzədirəm. Bu cəbhədə rejissorlar komandir, aktyorlar isə əsgərlərdir. Təbii ki, belə yerdə tamaşaçı da müharibəni qızışdıran bir vasitə rolunu oynayır". Bu sözlərin müəllifi səhnəmizin "Gültəkini", "Xumarı", "Dezdemonası"dır. Onu cəbhəyə bənzətdiyi teatr səhəsindən ayırıb suallarımıza cavab istədik. Beləliklə, müsahibimiz Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktrisası, əməkdar artist Leyli Vəliyevadır.

- Leyli xanım, əvvəlcə oxucularımıza özünüz haqda məlumat verəsiniz.

- Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktirisası, əməkdar artist, prezident mükafatçısı Leyli Vəliyeva. Artıq 20 ildir ki, səhnədəyəm. Həyatımın demək olar ki, yarı hissəsini teatra həsr etmişəm.

- Bir aktrisa kimi formalaşmağınızda kimlərin əməyi var?

- Böyük sənətkarların əlindən su içmişəm. Universitetdəki müəllimlərimdən tutmuş hazırda da çalışdığım rejissorların və hətta tərəf müqabillərimin də üzərimdə çox əməyi var. Həmişə fəxr etmişəm ki, Zəminə Hacıyeva, Məlik Dadaşov, Elmira Şabanova, İrina Perlova və Cənnət Səlimova kimi insanlardan dərs almışam. Bu baxımdan şans həmişə üzümə gülüb, tələbə olarkən də, aktrisa kimi formalaşdıqdan sonra da gözəl və istedadlı müəllimlərdən, rejissorlardan bəhrələnmişəm. Müəllimlərim arasında rəhmətə gedənləri də var. Mən indi də onların böyüklüyünü hər səhnəyə çıxanda hiss edirəm".

- Teatrda kişi aktyorlarla oynadığınız rollar həyat yoldaşınızın qısqanclığına səbəb olmur ki?

- Qətiyyən yox. Çünki o bilirdi ki, bir aktrisa ilə ailə həyatı qurur. Nofəl Vəliyev də aktyordur və o da səhnədə dəfələrlə başqa qadınları qucaqlayıb (gülür). Tam səmimi deyirəm nə mən yoldaşımı, nə də o məni qətiyyən qısqanmır. Burada biz ikimiz də hər şeyə sırf peşə zəminində yanaşırıq. İnsan səhnədə olarkən heç nə xatırlamır. Hətta bəzən rolun təsirinə qapılanda adam özünü də unudur. Səhnədə olarkən biz ölüm-dirim mübarizəsi ilə məşğul oluruq. Necə deyərlər, tamaşaçı ilə mübarizəyə çıxırıq. Peşəkar aktyor şəxsi məsələlərini, problemlərini səhnəyə çıxarmamalıdır. Tamaşaçını onun problemi deyil, oynadığı obraz maraqlandırır.

- Hər bir aktyor və aktrisa səhnədə tamaşaçını razı salmaq üçün çalışır. Bəs sizlər necə, bizlərdən, yəni tamaşaçılardan razı qala bilirsinizmi?

- Rejissorumuz Cənnət Səlimovanın gözəl bir sözü var: "Tamaşaçı həmişə haqlıdır". Bu həqiqətən də belədir. Biz səhnədə öz istədiyimizi deyil, tamaşaçının istədiyini göstərməliyik və onun ürəyincə olmalıyıq. Tamaşaçı bizim onu inandırmağımızı, güldürməyimizi, ağlatmağımızı istəyir. O, bizə baxanda öz həyat yoldaşının, qızının, qonşusunun, qohumunun taleyini görmək və gördüyünə inanmaq istəyir. Lakin əgər tamaşaçı gedəcəyi tamaşanı seçməyi başqasına həvalə edirsə, o zaman günah onun özündədir.

- Aldığınız məvacib sizi qane edirmi?

- Sənətimi sevdiyimə, teatrsız yaşaya bilmədiyimə görə bu gün səhnədəyəm. Deməzdim əməkhaqqımdan narazıyam. Aldığım qonorar məni razı salır, ancaq başqalarını demək olmaz. İmkanı çox aşağı olan sənətçilərimiz də var. Buna görə məncə, bu məsələyə baxılmalıdır. İnanıram ki, tez bir zamanda buna baxılacaq. Aktyorlarımızla maraqlanmaq, onlara qayğı göstərmək lazımdır. Sənət adamının puldan daha çox qayğı və sevgiyə ehtiyacı var.

- Bu sənəti seçərkən nə itirdiz, nə qazandınız? Sənətiniz üçün nəyisə və ya kimisə qurban verdinizmi?

- Bu sənət mənim öz seçimim idi. Uşaqlıqdan olan arzumun dalınca getdim və indi də olmaq istədiyim yerdə - səhnədəyəm. Bunu mənə kimsə məcbur etməyib və bu sənətə gəlmək üçün heç bir qurban da verməmişəm. Teatra gəlməklə heç nə itirmədim, əksinə dəyəri heç bir şeylə ölçülməyən tamaşaçı ordusu, alqış qazandım. Şükürlər olsun ki, ailəm, qızım, məni sevən və sevdiyim həyat yoldaşım, sevimli peşəm var. Bir aktrisa bundan artıq nə istəyə bilər ki...

- Övladlarınızın yolunuzu davam etdirməyini istərdinizmi?

- Özündən sonra peşəmi, duyğularımı, dəsti-xəttimi, ideyalarımı yaşadan birinin olması gözəl bir duyğudur. Ancaq bir qızım var, onun da müəllimə olmasını istəyirəm.

- Leyli xanım həyatının şah rolunu oynayıbmı?

- Məncə, hələ yox. Bundan sonra hələ çox rolda oynayacağam və oynamalıyam. Həyatımın şah rolu da yəqin ki, onlardan biri olacaq. Düzü, rollarımın əksəriyyətində natamamlıq hiss etmişəm. Açığı, özümü razı salacaq rolumu hələ də oynamamışam. Mən öz şah rolumu rus klassikasında - Dostoyevskidə, Ostrovskidə, Tolstoyda axtarıram.

- Arzusunda olduğunuz və oynamaq istədiyiniz rol hansıdır?

- Bizdə əsasən rolları rejissorlar özləri seçir. Onlar mənə hansı rolu təklif etsə, onu da canladırıram. Bəzən rollardan gözüm doymadığına görə yoldaşlarım mənə "acgöz" də deyir. Peşəkar aktyor "acgöz" olmalıdır. Arzusunda olduğum rollara gəlincə isə "Nastasiya Flipovna"nı, "Kleopatranı", "Karmeni" oynamaq istərdim.

- Filmlərə dəvət almısınızmı?

- Əslində mən bu sənətə gələndə kinonu seçmişdim. Elə bilirdim ki, kinoaktrisa olacağam, mənim tayım-bərabərim olmayacaq. Lakin indi kinonu sevmirəm. Açığı, mən indiki Azərbaycan kinosundan narazıyam. Ona görə yox ki, Leyli Vəliyeva orada yoxdur. Ona görə ki, indi Azərbaycanda kinorejissor yoxdur. Əgər mənim üçün onlar yoxdursa, deməli, mən də onlar üçün yoxam. Bir neçə dəfə ən yaxşı rejissorlardan filmdə çəkilmək üçün müraciətlər almışam, hətta söz verənlər də olub. Lakin sonra nədənsə, filmə başqa bir aktrisa çəkilib. Mənim üçün teatr bir cəbhədir. Rejissorlar komandir, aktyorlar isə əsgərlərdir, təbii ki, belə yerdə tamaşaçı da müharibəni qızışdıran bir vasitə rolunu oynayır. Teatr canlı sənətdir, teatrda həyat var, kino da isə yox. Oyunçu səhnədə tamaşaçıdan əks təsiri hiss edəndə, alqış qazananda daha da ruhlanır. Kinoda bu yoxdur. İstəməzdim ki, tamaşaçı məni şüşə arxasından seyr etsin. Bir zamanlar kino ulduzu olmaq arzusunda olmağıma baxmayaraq, indi teatrı daha çox sevirəm. Filmdə çəkilməyi ancaq özümdən sonra bir iz, yadigar qoymaq üçün istərdim.

- Tərəf müqabilinizdən və sizə təklif edilən rollardan imtina etdiyiniz olubmu?

- Əlbəttə, imtina etdiyim rollar da, razı qalmadığım tərəf müqabilim də olub. Bəzən elə olub ki, sevmədiyim və heç danışmadığım bir adamla tərəf müqabili olmuşam. Mən səhnədə o rola Leyli kimi yox, tərəf müqabili kimi yanaşıram. Hətta məşqlərdə də mən o insanı özü kimi deyil, canlandırdığı obraz kimi görürəm. Rol məndən nəyi tələb edirsə, onu da oynayıram. Onu da deyim ki, həyat yoldaşımla (Nofəl Vəliyev - N.İ) bir çox rollarda tərəf müqabili olmuşuq. Nofəllə oynamaq mənim çox xoşuma gəlir. Özümü rahat, arxayın və güvəndə hiss edirəm. Ancaq çox qəribədir ki, o, mənimlə oynayanda rahat olmur. Deyir bütün fikrim-zikrim sənin yanında qalır (gülür-N.İ).

- Kimlərin pyeslərini oynamaq daha çətindir?

- Yazıçıların üslubu bir-birindən fəqli olduğu kimi, canlandırılan personajlar, onların hərəkətləri və danışıqları da bir-birindən fərqlənir. Məsələn, Hüseyn Cavidin dili də, üslubu da tamam başqadır. Onun pyeslərini məişət üslubunda oynamaq olmaz. Cavidin pyeslərində pafosla oynamaq mütləqdir. Çexovda isə məişət üslubuna üstünlük vermək lazımdır, pafoslu çıxışlara ehtiyac yoxdur. Şekspiri, Cavidi, Cabbarlını, Dostoyevskinin qəhrəmanlarını canlandırmaq gözəl və zövqverici olduğu qədər də həm çətin, həm də məsuliyyətlidir.

- Aydının Gültəkini, Otellonun Dezdimonası və Şeyx Sənanın Xumarı - bunlardan hansının faciəsi daha dərindir?

- Hər kəs hər 3 personajın faciəsinə fərqli yanaşa bilər. Mənim fikrimcə, onları çörək, pul, yaşadıqları dövr deyil, öz məhəbbətləri idi məhv edən. Birinci baxaq "Aydın" tamaşasına. Gültəkin onsuz da kasıb evdən gəlməmişdi. Heç Dövlət bəyin malı-pulu onun umrunda da deyildi. O, özünü Aydına görə qurban verdi və faciəsi də elə ordan başladı. Yaxud "Otello"da Dezdimona sağ qalmaq üçün biletini alıb Kiprdən Venetsiyada yaşayan atasının yanına gedərdi. Lakin o, bunu edə bilmədi. Onu eşqi, Otelloya olan məhəbbəti qoymadı getməyə və monoloqunda da dediyi kimi "Məni məhv eləsə də, toxuna bilməz heç vədə mənim eşqimə. Yaxud Cavidin Şeyx Sənan tamaşasında Sənanı Xumar qədər sevən olmayıb. Onlar da öz sevgiləri uğrunda məhv oldular. Bu üç faciəni də birləşdirən ancaq eşqdir, qarşılıqlı, lakin sonu olmayan eşq. Məncə, bütün dövrlər üçün Şeyx Sənan və Xumarın faciəsi ən dərindir.

- Digər yaş təbəqəsinə nisbətən gənc nəslin zövqü daha müxtəlif olur. Gənclərə hər şeyi bəyəndirmək o qədər də asan deyil. Sizcə bu günün gənc tamaşaçılarını da rollarınızla razı sala bilirsinizmi?

- Əgər rolu doğrudan da gözəl ifa edirsənsə, tamaşaçı səni bəyənəcək, yox əgər tamaşaçı səni bəyənmədisə, deməli, rolun öhdəsindən gələ bilməmisən. Peşəkar aktyor tamaşaçını "aldatmağı" bacarmalıdır. Amma əvvəlcə özün rola inanıb aldanmalısan ki, tamaşaçını da "aldada" biləsən. Gənclər hər dəfə yenilik tələb edir. Əvvəlki nəsilləri inandırmaq asan idi. İndikiləri inandırmaq üçün isə səhnədə "qan tökmək" lazımdır. Sizin dediyiniz o gənc tamaşaçıdan biri də elə öz evimdə var. Bəzən elə olur ki, çox bəyənilən bir rolumu qızım bəyənmir. Deyir çox pis oynadın bu rolu. O, mənim ən böyük tənqidçimdir.

Nigar İxtiyarqızı

Həftə içi.- 2011.- 16 sentyabr.- S. 8.