"Şair heç vaxt böyümür ki!"

Müasir ədəbiyyatımızda qadın şairlərinin işində onun öz dəst-xətti, yaradıcılıq nümunələri var. Hələ gəncliyindən özünəməxsus lirikası kimi özünü oxuculara tanıda bilib. Digərlərindən fərqlənən ən böyük cəhəti isə şeirləri içdən gəlməsidir. Sanki hər bir şeirdə ürəyinin səsi gəlir onun. Bəlkə də zərif cinsin nümayəndəsi olduğundan belə təsir bağışlayır. Ancaq bir gerçəklik var ki, digər xanım şairlərin lirikasında, belə səslər, necə deyərlər, ürək titrəyişləri hiss olunmur.

Beləliklə, "Seçilənlər" rubrikasının budəfəki qonağı tanınmış şair-publisist, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, "Ulduz" jurnalının şöbə müdiri Fərqanə Mehdiyevadır. Tanınmış şair keçib gəldiyi ömür yolunu xatırlayaraq hələ uşaqlıqdan təbiət vurğunu olduğunu deyir. Kür çayının sahilində Salyan rayonunun Ərəbqardaşvəli kəndində doğulub boya-başa çatan Fərqanə hər gün Kürün pıçıltılı nəğməsinə qulaq asmaq üçün çayın sahilinə gələrmiş: "Hərdən uşaq xəyallarım Kürün sularına qarışaraq axardı, özüm də hiss etmədən uşaq duyğularım sözə, kövrək misralara çevrilərdi..."

Fərqanə xanım elə ilk şeirini də o vaxt yazıb. Yeddinci sinifdə oxuyanda yazdığım "Nənələr" şeiri rayonda çıxan "Qələbə" qəzetində dərc olunub. Bu şeir onun yolunu 1981-ci ildən dövrü mətbuata, radio və televiziya verilişlərinə gətirib. Amma onun fikrincə, bütün şairlər nədənsə, həmişə narahatdır və əslində belə də olmalıdır. Çünki şairin gözü zamanın güzgüsüdür. Zaman isə həmişə narahatlıq üçün əsaslar yaradır: "Ümumiyyətlə, mən özün təbiət etibarilə narahat adamam. Əgər narahat olmasam dünyanın bu odu, alovundan yaranan tüstüsü mənim şair ürəyimdən çıxmaz. Bu gün ən çox dünyamızdan narahatam, sözə, sənətə olan biganəlikdən narahatam. Əsl şairlər zəmanənin haqsızlığı ilə barışmayıblar. Onlar nə şansa, nə də var-dövlətə aldanmayıblar. Şairin varı-dövləti onun şeirləridir. Ona görə də şairlərin əksəriyyətinin yaşamağa heç evi də olmayıb".

Qələm elə ağırdır...

Fərqanə xanım "çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatında qadın şairləri arasında özünüzü necə görürsünüz" sualına özünəməxsus şəkildə cavab verir: "Mənim kim olduğumu şeirlərim, tənqidçilər, oxucular deyir. Bir də şeirdə nə qadın, nə kişi! Qadın üçün yazar olmaq çox çətindir. Qələm elə ağırdır ki! Onun ağırlığını yalnız həm ana, həm ailə başçısı, həm də şair daşıyanda onun nə olduğunu bilir. Şeir doğulur, övlad dünyaya gələn kimi, ağrıyla, əzabla. Heç bir şeir kefdən yaranmır, o hansısa bir əzabın məhsuludur".

Tanınmış şair insanların özü özünü yaxşı görə bilmədiyi qənaətindədir. "Həyatın özü bir güzgüdür, poeziya bir aynadır" deyir Fərqanə xanım. Onun fikrincə, hər bir insan həyatın güzgüsündə özünü görə bilsəydi, həyatda heç vaxt səhvlərə yol verməzdi: "Belə olsaydı, bəşəriyyətdə bu qədər müharibələr, qırğınlar olmazdı. Poeziya mənəvi bir nemətdir, bir Tanrı ruhudur, bunu şair öz yaradıcılığında görə bilmir. Əgər görsəydi, onda Azərbaycanda bu qədər şair olmazdı. İstedadı olmayanlar istedadlıların yanında əlinə qələm almazdı və yaxud kürsüyə çıxıb şeir oxumazdı".

Fərqanə xanım oxucuların onu niyə "niskil şair" adlandırmasına da aydınlıq gətirərək bunu şeirlərində ağrılı, dərdli notlar, eləcə də ana mövzusunun daha qabarıq yer tutması ilə əlqələndirir: "Ana Allahdan sonra yaradandır. Anama çox bağlı olmuşam", - deyən şairə xanım söyləyir ki, anasının ağrıları onu özünə daha da yaxınlaşdırıb: "1941-1945-ci illər müharibəsindən anamın qırmızı donu, yaylığı boxçasında qalıb. Dünyasını dəyişənədək açmadı o boxçanı, hər qapı döyüləndə səksənib ki, qardaşları qayıdacaq".

"Mizan-tərəzi itib"

Fərqanə xanımın bu ağrılı xatirələrindən sonra söhbətin istiqamətini dəyişmək istəyirik. Bu dəfə başqa bir ağrıdan danışır. Uşaq ədəbiyyatının azlıq təşkil etməsinin ağrısından. Həmsöhbətimiz söyləyir ki, "Xoruz"la "Keçi" uşaq şeirlərinin nəzərəçarpacaq qədər yayılmasına inkan vermir. Onun sözlərinə görə, bu gün İlyas Tapdıq, Rafiq Yusifoğlu, Sevinc Nuruqızı, Oqtay Rza, Qəşəm İsabəyli, Əbülfəz Ülvi, İbrahim Yusifoğlu və onlarla uşaq şairləri uşaq ədəbiyyatını zənginləşdirir. Ancaq bu şeirlərin daha geniş auditoriyalara çatmasında ciddi maneələr, çətinliklər var: "Bir də ki, uşaq şeiri yazmaq üçün gərək uşaqqəlbli olasan. Əslində, şair heç vaxt böyümür ki!"

Fərqanə ində çap olunmağın çətinliklərindən də danışır. Onun sözlərinə görə, sovet dövründə senzuranın olmasına baxmayaraq, ədəbi orqanlar çox tirajla buraxılırdı. Bu isə şair və yazıçıların əsərlərinin çap olunması üçün münbit şərait yaradırdı: "Bəlkə yazan çoxalıb, mizan-tərəzi itib. Ədəbi orqanlarda çap olunmağın özü böyük təbliğatdır. Amma televiziyalar yazarlara çox meydan verməlidir. Elə şair və yazıçılarımız var ki, xalq onun üzünü görməyib. İstedad doğrudanmı bu qədər görünməməlidir. Çox heyf!"

Şairlər xoşbəxt ola bilmir

Həmsöhbətimiz keçmişi baltalayan, o dövrün yazarlarını bəyənməyənləri "qələmi olmayanlar"dan hesab edir. Və təəssüflə bildirir ki, bəzi istedadlılar da bu axına qoşulurlar. Halbuki onlar haqsız danışdıqlarını özləri də bilir: "Yazar əsəri ilə ədəbiyyatda iz qoymalıdır, dedi-qodu ilə yox. Ədəbi korifeyləri danmaq ən azı nadanlıqdır, paxıllıqdır. Aşıq Ələsgər demişkən "ustadına kəm baxanın, gözlərinə qan damar". Biz keçmişdən bu günə öyrənə-öyrənə gəlmişik. Bu gün də istedadlı gənclər yetişir. Özünə inanan əsl yazar nəinki keçmişi danmamalı, indiki nəslə də qayğı göstərməlidir".

"Şairin bu gün dərisi soyulmur" sualımıza Fərqanə xanım özünəməxsus şəkildə cavab verir. Onun fikrincə, şairlər dünyaya gələndən Tanrı onun dərisini soyub göndərir: "Mənə bir xoşbəxt şair göstərə bilərsənmi? Bir də axı bu zamanda şairin dərisi kimə lazımdır? Şair şeirini dizinin üstündə yazır, düşünməyə yer tapmır, həmişə ehtiyac çəkir. Şairin kədəri böyük hərflə üzünə yazılıb. Şair xoşbəxt olsa, şair olmaz ki!"

Qələndər Xaçınçaylı

Həftə içi.- 2012.- 24 aprel.- S. 7.