Bakıda hər şey var, tək Xocalıdan "danışan" lövhələrdən başqa

"...Səhərin soyuğunda biz Daşbulaq yaxınlığındakı bataqlıqdan keçmək üçün ölülərdən körpü düzəltməli olduq. Mən ölülərin üstünə getmək istəmədim. Bunu görən podpolkovnik Ohanyan mənə işarə etdi ki, qorxmayın. Mən ayağımı 9-11 yaşlı qız meyitinin sinəsinə basıb addımlamağa başladım. Mənim ayaqlarım və şalvarım qan içində idi... Martın 2-də "Qaflan" erməni qrupu türklərin cəsədlərini toplayıb ayrı-ayrı hissələrlə Xocalının 1 kilometrliyində yandırdı. Axırıncı yük maşınında mən başından və qollarından yaralanmış təxminən 10 yaşlı bir qız uşağını gördüm. Diqqətlə baxanda gördüm ki, o yavaş-yavaş nəfəs alır. Soyuq, aclıq və ağır yaralanmasına baxmayaraq, o, hələ də sağ idi. Ölümlə mübarizə aparan bu uşağın gözlərini mən heç vaxt yaddan çıxarmayacam. Sonra Tiqranyan familiyalı bir əsgər onun qulaqlarından tutub artıq üzərinə mazut tökülmüş cəsədlərin içərisinə atdı. Daha sonra onları yandırdılar. Tonqaldan ağlamaq və imdad səsləri gəlirdi..."

Bu dəhşətləri bir erməni müəllifi, yazıçı-jurnalist David Xerdiyan "Xaç uğrunda" adlı kitabında yazıb. Deyilənə görə, bu erməni sonra Suriyaya qaçıb...

İnsanın damarda qanını donduran bu sətirlərdən sonra nə yazasan?!

Nə yazaq, nə deyək ki, hələ də qan daman yaramıza məlhəm ola bilsin?! 20 ildir bu yaramız qaysaq bağlamır, qanadıqca qanayır, göyüm-göyüm göynədir bizi. Hələ nə qədər yalnız yazmaqla, deməklə kifayətlənəcəyik. Tutalım, bütün dünya Xocalı faciəsini soyqırım kimi tanıdı, təsdiq etdi. Bununla ürəyimizi soyudacağıq?! Bəs meyiti üzərindən adlanan o qız uşağı, diri-diri yandırılan körpənin qisası nə olacaq?! Əsirlikdə namusu tapdanan qız-gəlinlərin üzünə necə baxacağıq?!

Çox çətindi, bu barədə yazmaq. Gözlərini qapamaq, üzünü çevirib olanlardan qaçmaq, olan-bitəni beynindən, hafizəndən silmək istəyirsən. Dözə bilmirsən, bu fəlakətə, acıya. Adamın ürəyi partlamaq həddinə çatır. Amma yenə dözürsən. Gözümüzün önündə həmin dəhşətləri, o qiyaməti yaşayanlar var - xocalılılar!.. Balasını itirmiş analar, anasını itirmiş balalar. Balası gözü önündə, qucağında can vermiş analar. Bütün ailəsi qətlə yetirilmiş fərdlər. Onlar necə dözür bu müsibətə?! Kənardan faciə haqqında nələrisə oxumaq, o illərdə baş verənləri, Qarabağ müharibəsinin bütün o dəhşətlərini sadəcə xəbərlərdən bilmək, hansısa videogörüntüdə izləmək, şahidlərlə söhbət etmək həmin faciələrin şahidi olmayanlara bu qədər ağır, məşəqqətlidirsə, gör, o ağrıları, faciələri yaşayanlar nələr çəkir. Ürəyimizi didib-parçalayan bu müsibətin təsirindən ayrılmaq çox çətindi. Danışdıqca danışmaq, dedikcə demək istəyirsən. İnsana elə gəlir ki, ürəyindəki sözləri deyib qurtara bilmir. Nə qədər danışsan da az gəlir sənə. Ürəyimiz danışmaqla soyuyası deyil, ondandı. Amma güc tapıb nələr etməli olduğumuzu da düşünməliyik. Nə etmişik xocalılılar üçün? Məcburi köçkün adı verilib onlara. Müavinət alırlar. Yeni qəsəbələr tikilib, yeni mənzillərə köçüblər. Məcburi köçkün kimi bir sıra güzəştlərə, imtiyazlara malikdirlər. Daha nə?.. Bunlar sosial məsələlərdir və Azərbaycan kimi iqtisadi potensialı olan bir ölkə üçün hansısa sosial problemin həlli çətin də deyil. Xocalılıların yarasına məlhəm olurmu bunlar. Olsa da, yəqin ki, qismən. Əsas Xocalı faciəsini soyqırım kimi tanıtmaq və ermənilərin bu iyrənc, mənfur hərəkətlərinin hüquqi təsdiqini tapmasıdır. Bütün Azərbaycan bu qənaətdədir. Dövlət də, vətəndaşlar da. Amma hələ də biz buna nail ola bilməmişik.

Xocalını bəyan edən həmkarlarımız - əcnəbilər

Onlarla niyə əlaqə yaradılmır?

Azərbaycan türkünün qanını içdiklərini, körpələri necə qəddarcasına qətlə yetirdiklərini özləri etiraf edən ermənilər tarixdə yaşanmamış, olmayan bir hadisəni "soyqırım" kimi dünyaya tanıdıblar. Qondarma erməni soyqırımını rəsmən tanımış nə qədər dövlət var. Hətta bu qondarma soyqırımı inkara görə cinayət məsuliyyəti tətbiq edən dövlətlər də. Fransa Senatının rüsvayçı qərarının üzərindən sadəcə sayılı günlər keçir. Bəs biz nə edirik? Sözdə etiraz və müəyyən qruplar tərəfindən səfirlik binası önündə etiraz aksiyası. Biz başımıza gətirilən real faciəni hələ də lazımi səviyyədə tanıtdıra bilməmişik. Halbuki Xocalı soyqırımını təsdiqləmək üçün 1992-ci illərin xarici mətbuatındaca konkret faktlar mövcuddur. Xocalı faciəsinin izinə düşəndə, həmin dəhşətli günlərdə dünya mediasında bu müsibətin əks olunduğu görünür.

Baş verən bu dəhşət haqqında o zaman dünya mediasında aşağıdakı fikirlər yer almışdı: "Krua l"""Eveneman" jurnalı (Paris): Ermənilər Xocalıya hücum etmişlər. Bütün dünya eybəcər hala salınmış meyitlərin şahidi oldu. Azərbaycanlılar çoxlu sayda ölənlər barədə xəbər verirlər. "Sandi Tayms qəzeti" (London), 1 mart 1992-ci il: Erməni əsgərləri minlərlə ailəni məhv etmişlər. "Faynenşl Tayms" qəzeti (London), 9 mart 1992-ci il: Ermənilər Ağdama tərəf gedən dəstəni güllələmişlər. Azərbaycanlılar 1200-ə qədər cəsəd saymışlar. Livanlı kinooperator təsdiq etmişdir ki, onun ölkəsinin varlı daşnak icması Qarabağa silah və adam göndərir. "Tayms" qəzeti (London), 4 mart 1992-ci il: Çoxları eybəcər hala salınmışdır, körpə qızın ancaq başı qalmışdır. "İzvestiya" (Moskva), 4 mart 1992-ci il: Videokamera qulaqları kəsilmiş uşaqları göstərdi. Bir qadının sifətinin yarısı kəsilmişdir. Kişilərin skalpları (baş dəriləri) götürülmüşdür. "Faynenşl Tayms" qəzeti (London), 14 mart 1992-ci il: General Polyakov bildirmişdir ki, 366-cı alayın 103 nəfər erməni hərbçisi Dağlıq Qarabağda qalmışdır. "Le Mond" qəzeti (Paris), 14 mart 1992-ci il: Ağdamda olan xarici jurnalistlər, Xocalıda öldürülmüş qadın və uşaqlar arasında skalpları götürülmüş, dırnaqları çıxardılmış 3 nəfəri görmüşlər. Bu, azərbaycanlıların təbliğatı deyil, bu reallıqdır. "İzvestiya" (Moskva), 13 mart 1992-ci il: Mayor Leonid Kravets: Mən şəxsən təpədə yüzə yaxın meyit gördüm. Bir oğlanın başı yox idi. Hər tərəfdə xüsusi qəddarlıqla öldürülmüş qadın, uşaq, qocalar görünürdü.

"Valer aktuel" jurnalı (Paris), 14 mart 1992-ci il: Bu "muxtar regionda" erməni silahlı dəstələri Yaxın Şərqdən çıxmışlarla birlikdə müasir texnikaya, o cümlədən vertolyotlara malikdirlər. ASALA-nın Suriya və Livanda hərbi düşərgələri və silah anbarları vardır. Ermənilər yüzdən artıq müsəlman kəndlərində qırğınlar törədərək Qarabağdakı azərbaycanlıları məhv etmişlər.

R.Patrik, İngiltərənin "Fant men nyus" teleşirkətinin jurnalisti (hadisə yerində olmuşdur): Xocalıdakı vəhşiliklərə dünya ictimaiyyətinin gözündə heç nə ilə haqq qazandırmaq olmaz.

Bunları yazan bizim həmkarlarımız - jurnalistlərdir. O insanlar bəlkə indi də jurnalist fəaliyyətlərini davam etdirir. Niyə onları arayıb Azərbaycana dəvət etmirik, birgə beynəlxalq tədbir, konfranslar düzənləmirik. Bu ki sadə bir işdir. Azərbaycanda nə qədər jurnalist təşkilatları, beynəlxalq mətbuat qurumları ilə əlaqə saxlayan, ünsiyyətdə olan birliklər, cəmiyyətlər, fondlar var. Bu iş onların üzərindədir.

Sevinclə kədər əkizdirsə...

Faciələrimiz barədə çox danışmağı, açıb-ağartmağı o qədər də sevmirik. Görünür, bu bizim türk təfəkkürümüzdən irəli gələn xüsusiyyətdir. Pis keyfiyyət deyil. Mənfur qonşularımız kimi ağlayıb-zızlamırıq. "Əzabkeş" obrazı yaratmırıq. Lap yaxşı. Amma bu, unutqanlığa doğru aparacaq səviyyəyə çatırsa, artıq pis nəticə verir. İndi fevral ayıdır və demək olar ki, bütün ölkə Xocalı faciəsinin növbəti ildönümünə köklənib. Hətta o səviyyədə ki, qardaş Türkiyədə, İstanbulun mərkəzində - Taksim meydanında "Hamımız Xocalılıyıq" kəlmələrinin ucalacağı günü səbirsizliklə gözləyirik. Bu, türk birliyinin, qardaşlığının, sevincdə də, kədərdə də bir olmağımızın yenidən təsdiqi olacaq. Əsas məsələ bundan sonrasıdır. Fevral başa çatan kimi başımız Novruz bayramına qarışacaq. Sonra da "Avroviziya" mahnı müsabiqəsinə. Əslində isə bütün Avropanı Azərbaycanın ayağına gətirən bu müsabiqə bizim üçün indiyədək ələ düşməyən bir imkan, şansdır. Musiqi yarışması olanda, nə olar... Məgər kimsə bizə bu yarışma müddətində Qarabağdan danışmağı, Xocalını anlatmağı yasaqlayır? Xeyr. Söhbət ondan getmir ki, "Avroviziya" səhnəsində Qarabağdan danışaq, mədəni tədbirə, rəngarəng şouya siyasi çalar qataq. Hərçənd, məsələn, "Avroviziya" üçün quraşdırılacaq səhnəni Qarabağ ornamentləri ilə bəzəmək, məsələn, arxa fonda Gövhər ağa məscidinin, Şuşanın giriş qapılarının görüntüsünü verməyi kimsə bizə qadağan edə bilməz. Qarabağ da Azərbaycandır. Şuşa da Azərbaycandır. Xocalı da Azərbaycandır. Vacibdir ki, "Avroviziya"nın loqosu mütləq məşəl olsun?! Azərbaycanın odlar yurdu olduğunu hər kəs bilir. Amma ermənilərin işğalı altında olan Qarabağın, soyqırıma məruz qalan xocalıların da Azərbaycana aid olduğunu bilməyənlər var. Niyə əlimizə düşən imkandan bu təbliğat üçün istifadə etməyək? Azərbaycan faktiki müharibə şəraitində olan dövlətdir. Əgər Qarabağ həqiqətlərini, Dağlıq Qarabağ münaqişəsində haqlı tərəf olduğumuzu, işğala məruz qalan tərəf kimi üstəlik ermənilər tərəfindən Xocalı soyqırımına da məruz qaldığımızı dünyaya daha geniş çatdırmaq, daha geniş tanıtdırmaq istəyiriksə, paytaxtda da, ümumən ölkədə də bunu göstərən bir şeylər olmalıdır. Bu işlərin reallaşmasına hava limanından başlamaq lazımdır. Azərbaycana - paytaxta ayaq basanları təkcə ingiliscə "Xoş gəlmisiniz" sözləri qarşılamamalıdır. Bu lövhə ilə bərabər Qarabağdan, Xocalıdan "danışan" lövhələr də qoyulmalıdır. Eləcə də şəhərin müxtəlif yerlərində, müsabiqənin keçiriləcəyi konsert kompleksinin önündə, ətrafında, ora aparan yollar boyunca. Kim bizi qınaya bilər ki, bunu məhz "Avroviziya" yarışması üçün etmişik. Əslində, bütün bunlar indiyədək edilməliydi. Amma baxaq görək, harada, hansı küçədə, hansı səkidə belə bir lövhə var?! Qonaqların qalacaqları mehmanxanalarda da təbliğat işini çox gözəl qurmaq olar. Mehmanxanaların foyelərində, müəyyən zallarda Xocalı soyqırımını əks etdirən fotolardan ibarət stendlər və bu barədə qısaca məlumatlar yerləşdirmək olar. Qoy bu zallara giriş könüllü olsun, sadəcə, bildirilsin ki, hansısa guşədə Qarabağ münaqişəsi, Xocalı haqqında məlumat əldə etmək mümkündü. Bəlkə kimsə maraqlanıb ora istiqamətlənəcək və həqiqətləri öz gözləri ilə görəcək. Yəni biz yaranmış imkandan maksimum yararlanmağı düşünməliyik. Bəlkə, faciəni musiqi bayramına qatmaq olmaz" deyə düşünənlər də ola bilər. Yox, heç nə bir-birinə qarışmır. Sadəcə, qoşa addımlayır. Kədərimizin içində sevinməyi bacarırıqsa, sevincimizə də kədərimizi ortaq etməliyik. Çünki bu dərd, bu ağrı qəbr evinədək, qiyamətədək bizimlə olacaq. Dərd, ağrı dedim. Qisas, intiqam demədim! Qisas da, intiqam da bu dünyada alınmalıdır. Biz narahat şəhid ruhlarının qarşısına əliboş çıxa bilmərik. Çıxmamalıyıq!..

Məlahət Rzayeva

Şərq.- 2012.- 17 fevral.-.S.12.