Xanəndə müəllimlərin müəllimi

Azərbaycan muğamsevərləri uzun müddətdir görmürdü onu. Elə bu yazının müəllifi də çoxdandı darıxmışdı onun üçün. Sovet dövründə toylarda, el şənliklərində və tədbirlərdə oxuduğu yanıqlı, amma məlahətli səsi və zənguləsi bu gün də qulaqlarımızda qalıb. Səhnə ona çox yaraşırdı. Gözəl dəf tutmağı, qaval çalmağı indi də çoxlarının xatirindədir. Qarabağ xanəndələrinə məxsus səhnə mədəniyyəti vardı. O, oxuyanda zaldakılar ayağa qalxardı.

Söhbətin tanınmış xanəndə ustası Barat Fərhadovdan getdiyini yəqin anladınız. Hamı onu Cabbar Qaryağdıoğluna oxşatsa da, Barat müəllimin sənətdə öz yolu vardı. Bir məktəb idi Barat müəllim. Xalq artisti, ölməz sənətkarımız Qədir Rüstəmov 4 il ondan dərs alıb, muğamın sirlərini ondan öyrənib.

Təsadüf bizi Barat müəllimlə Xan Şuşinski adına Ağdam rayonlararası Muğam Məktəbində görüşdürdü. Sağ olsun məktəbin direktoru Rafiq Püstəmovu. Vaxtilə tələbəsi olduğu müəlliminə bu gün də müəllim gözüylə baxır. Üstəlik məktəbdə muğam dərsini də ona həvalə edib. 81 yaşlı Barat müəllimin səsi olduğu kimi qalıb. Bu xoşbəxtliyi də Tanrı hər adama vermir. Gözlərindən kədər duyulurdu, torpaq, yurd həsrəti onu yaman sıxırdı, yaman kövrək idi. Sanki həyatdan küsmüş, bir balaca da incik kimi görünürdü...

İlk məktəb - kənd toyları

Söhbətə sənət yolundan başlayırıq. Deyir ki, uşaqlıq illəri Böyük Vətən müharibəsi illərinə təsadüf edir. Atası müharibədən qayıtmayıb, qardaşı və anası ilə başsız qalıb Barat Fərhadov. Amma çətinliklərə, hər əzaba sinə gərib gələcəyini qurmağı bacarıb: "Hələ uşaqlıqdan gözəl səsim olub, çöldə-bayırda özüm üçün oxuyardım. Əfətlinin toylarını Xan Əmi, Əbülfət Əliyev, Mütəllim Mütəllimov kimi xanəndələr aparardı. Mən də toylara gedib onlara qulaq asardım, onlardan qaval vurmağı, muğamın sirlərini öyrənərdim. Orta məktəbdə oxuduğum illərdə səsimin olduğunu müəllimlərim bilib məni məktəbin tədbirlərində oxutdurardılar".

Nəhayət, Barat Fərhadov Ü.Hacıbəyov adına Ağdam Musiqi Texnikumunun xanəndəlik şöbəsini bitirib. Gözəl səsə malik olduğuna və muğamlarımızı mükəmməl bildiyinə görə onu texnikumda saxlayıblar. Ağdamın işğalına qədər burada tələbələrə xanəndəlik sənətindən dərs deyib. Respublikanın bir çox tanınmış xanəndələri və sənətçiləri Aydın Niftalıoğlu, Aydın Məmmədov, Elza Qaybalıyeva, Tacir Şahmalıoğlu, Nadir Bayramlı, Təyyar Bayramov, Ehtiram Hüseynov kimi gənc xanəndələr ondan dərs alıb.

Barat Fərhadov deyir ki, hələ o dövrlərdə SSRİ Xalq artistləri Fikrət Əmirov, Niyazi, Əfrasiyab Bədəlbəyli operada çalışmaq üçün onu Ağdamdan Bakıya gətirmək istəyiblər. Hətta ona Məcnun rolunu ifa etmək də təklif olunub: "Amma Ağdamı, Qarabağı qoyub Bakıya getmədim. Hətta məni Bakıya gətirə bilmədiklərinə görə Ağdam Rayon Partiya Komitəsinin birinci katibinə töhmət də verirdilər ki, siz necə katibsiniz, belə bir fitri-istedad sahibini Bakıya göndərə bilmirsiniz?!"

Qarabağı Bakıdan üstün tutan sənətkar

Qarabağda işləməyi Bakıdan üstün tutan tanınmış sənətkar 25 il Ağdamın ən məşhur ansamblı olan "Şur"un solisti olub. Ansamblın tərkibində bütün dünyanı gəzib, Kremlin "Qurultaylar" sarayında, Böyük Teatrda keçirilən festivallarda iştirak edib və həmişə birinci yerə çıxaraq qızıl medallarla vətənə qayıdıblar: "Aldığım qızıl medalların sayı-hesabı yoxdur. 1964-cü ildə "Heyratı" muğamını Cabbar və Xan Əmidən sonra mən ifa etdim. Baxmayaraq ki, korifey sənətçilər məndən əvvəl ifa ediblər, amma bu muğamın möhrünü mən vurmuşam. Hətta "Heyratı" mənim ifamda vala yazılaraq Qızıl Fondda saxlanılır".

Tanınmış muğam ustası ulu öndər Heydər Əliyevin ölkəmizə rəhbərlik etdiyi dövrlərdə bütün dövlət tədbirlərinə dəvət olunduğunu da xatırladır. Onun sözlərinə görə, Ümummilli lider "Şur" ansamblının tədbirlərə dəvət olunması üçün şəxsən özü göstəriş verirmiş: "Ulu öndər hər xanəndəni bəyənməzdi, mənim səsim onun çox xoşuna gələrdi. "Şahnaz" və "Heyratı" muğamını ifa edəndən sonra zal ayağa qalxıb gurultulu alqışlarla məni salamlayardılar".

Bununla belə, dəfələrlə festivalların qalibi olmasına, qızıl medallara layiq görülməsinə baxmayaraq, Barat Fərhadova hələ də fəxri ad verilməyib. Buna görə özünü günahlandıran sənətkar deyir ki, indiyədək abırıma sığınaraq fəxri ad almaq üçün heç kəsə müraciət etməyib: "Düz 51 ildir sənətdəyəm. Artıq 81 yaşım olsa da, ancaq səsim dəyişməyib. Məni bu gün yaşadan sənətim və səsimdir. Ancaq Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, eləcə də Ağdam rayon rəhbərliyi guya ki, məni tanımırlar. Bunun nəticəsidir ki, 80 illik yubileyimi lazımi səviyyədə keçirə bilmədim".

"Şöhrət atı"nı çapan tələbələr...

Barat Fərhadov tələbələrindən də gileylənir. Onun sözlərinə görə, muğam sənətini öyrətdiyi tələbələri "şöhrət atı"na minəndən sonra müəllimlərini yaddan çıxarıblar: "Hətta küçədə və məclislərdə məni görəndə özlərini görməməzliyə vururlar. Tələbələrin arasında yalnız Təyyar Bayramov hərdən məni axtarır".

Tanınmış xanəndənin fikrincə, bu gün istedadlı gənclərin sayı çox olsa da cabbarlar, xanəmilər, əbülfətlər, qədirlər yetişmir. Səbəbini isə onunla əlaqələndirir ki, o səsin yetişməsində əsas qidalandırıcı maya olan keyfiyyətlər Qarabağda, Ağdamda, Şuşada qalıb. O "Səni tanıyıram" verilişinin aparıcılarının bu yaxınlarda Quzanlıya səs axtarışına gəldiklərini də söyləyir: "Təəssüf ki, bir nəfər səsi olan ağdamlı gənc tapa bilmədilər. Ona görə ki, onlar bu gün Qarabağın ab-havasını duymur, Qarabağın torpağından, havasından, suyundan məhrumdurlar indiki gənclər. Bu, məni hədsiz dərəcə də ağrıdır. İndiki oxuyan müğənnilərimiz nəinki dəf çalır, heç qavalı da düzgün tuta bilmirlər. Bu gün həqiqi mahnılar yazılmır. Çünki artıq mahnı bəstələyən yoxdur. Bayağı mahnılar isə ayaq tutub yeriyir, geniş meydanlara gedib çıxa bilir".

Qələndər Xaçınçaylı

Həftə içi.- 2012.- 3 may.- S. 7