Yetkinlik yaşına çatmayanların komissiyası

Ekspertlər bu komissiyaların formal xarakter daşıdığını düşünürlər

Son illər Azərbaycanda uşaqların müdafiəsi və uşaqlara qayğı sistemi sahəsində müəyyən islahatların aparılmasına baxmayaraq, bu istiqamətdə problemlərin tam həllindən danışmaq qeyri-mümkündür. Çünki hazırda ölkədə ayrı-ayrı insanların zorakılığına məruz qalan, valideyn himayəsindən məhrum olan kifayət qədər uşaqlar var ki, bu nəticə etibarilə onların hüquqlarının pozulmasına gətirib çıxarır.

Qeyd edək ki, Azərbaycanda uşaq hüquqlarının həyata keçirilməsi və bu istiqamətdə müvafiq tədbirlərin görülməsi müxtəlif qurumlar tərəfindən aparılır. Bu qurumların gördüyü işlərə və onların fəaliyyətinin əlaqələndirilməsinə isə Nazirlər Kabineti yanında Yetkinlik Yaşına Çatmayanların İşləri və Hüquqlarının Müdafiəsi üzrə Komissiya baxır. Sözügedən komissiyanın hər bir rayon icra hakimiyyətində eyniadlı struktur bölməsi fəaliyyət göstərir. Komissiyanın əsas vəzifəsi uşaq hüquqlarının təmin edilməsi vəziyyətinə dair ölkə üzrə illik hesabatı təhlil etmək və nəticələri qiymətləndirməkdir. Bundan başqa, sözügedən qurum uşaqların vəziyyətinə dair müzakirələr keçirir, uşaq hüquqlarının təmin edilməsi sahəsində hazırlanmış dövlət proqramlarına, milli fəaliyyət planlarına, irihəcmli layihələrə dair rəy bildirir, uşaq müəssisələrində monitorinqlər aparır.

Bəs görəsən, Yetkinlik Yaşına Çatmayanların İşləri və Hüquqlarının Müdafiəsi üzrə Komissiyanın fəaliyyətini qənaətbəxş saymaq olarmı? Bu komissiyaların işində hansısa çətinlik varmı?

Uşaq Hüquqları üzrə Azərbaycan QHT Alyansının İdarə Heyətinin sədri Nazir Quliyev bildirir ki, Azərbaycan 1992-ci ildən BMT-nin Uşaq Hüquqları Konvensiyasına qoşularaq sənədin icrasına dair öhdəliklər götürüb. Konvensiyaya uyğun olaraq isə Azərbaycan hökuməti ölkədə sözügedən sənədin icrası vəziyyəti və uşaq hüquqlarının müdafiəsi sahəsində görülən işlərlə bağlı hər beş ildən bir BMT-nin Uşaq Hüquqları Komitəsinə hesabat təqdim edir. Eyni zamanda, QHT-lər də konvensiyaya uyğun olaraq BMT-nin Uşaq Hüquqları Komitəsinə alternativ QHT hesabatı təqdim edir.

Həmsöhbətimizin sözlərinə görə, QHT-lər bütün hesabatlarında yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyanın fəaliyyətini tənqid ediblər və bu istiqamətdə ciddi işlərin görülməsini vacib sayıblar: "Bu məsələ bizim BMT tribunasında ən çox qaldırdığımız problemdir. Çünki biz həmişə uşaq hüquqları ilə bağlı işləyən qeyri-hökumət təşkilatları olaraq bu komissiyaların fəaliyyətinin zəif olduğunu müşahidə etmişik. Düzdür, bəzi rayonlarda komissiyaların işində aktivlik sezilir. Amma hesab edirəm ki, bu aktivlik həmin komissiyalarda təmsil olunan işçilərin məhz fərdi aktivliyindən irəli gəlir".

Qanunvericilik bazası var, amma..

Nazir Quliyev deyir ki, əslində yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi istiqamətində kifayət qədər mükəmməl qanunvericilik bazası mövcuddur. Lakin bu bazanın icra mexanizmləri olmadığından sözügedən komissiyalar aktiv fəaliyyət göstərə bilmirlər: "İlk növbədə ştatda olan işçilərin sayının az olması problem yaradır. Çünki bu komissiyalarda 2, maksimum 3 ştat vahidi yer olur. Eyni zamanda, həmin ştatda işləyənlər paralel olaraq icra hakimiyyətlərində fəaliyyət göstərən qəyyumluq və himayəçilik komissiyasının da işini icra edirlər. Təsəvvür edin ki, bir rayonun ərazisində 20-22 min yetkinlik yaşına çatmayan uşaq var və bu uşaqlarla cəmi 2 nəfər işləyir. Sözsüz ki, həmin iki insanın 20 mindən yuxarı uşaqla keyfiyyətli işləməsi qeyri-mümkündür. Düzdür, bu komissiyalar ictimai əsaslarla işçi cəlb edirlər. Amma indi zaman dəyişdiyindən bu işçilərin gördüyü iş effektli olmur. Nəticədə komissiyaların fəaliyyəti zəifləyir və onlar formal xarakter daşımağa başlayır".

Mütəxəssis həmçinin vurğulayır ki, artıq 4 ilə yaxındır ki, Uşaq Hüquqları üzrə Azərbaycan QHT Alyansı UNİSEF-in dəstəyi ilə yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalarda çalışanlar üçün seminarlar təşkil edir. Onun sözlərinə görə, xarici ölkələrdən dəvət olunan ekspertlərin iştirakı ilə keçirilən treninqlərdə dinləyicilərə uşaqlarla işləməyin yolları, risk qrupuna daxil olan uşaqların aşkarlanması istiqamətində tətbiq olunan metodlar və bu yöndə önləyici tədbirlərin görülməsi izah edilir: "Düşünürəm ki, artıq bu seminarlarda iştirak edən mütəxəssislərin peşəkarlığından danışmaq olar. Çünki bəziləri sözügedən komissiyalarda çalışsalar da, bu qurumun səlahiyyətləri barədə ətraflı məlumata malik deyildilər. Əslində bu komissiyaların olduqca geniş səlahiyyəti var və həmin komissiyada çalışanlar öz səlahiyyətlərini yaxşı bilsələr, bəzi problemlərin qabaqcadan qarşısını almaq olar".

Təklif var

Nazir Quliyev söhbət əsnasında yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyaların fəaliyyətinin genişləndirilməsi üçün təkliflərini də dilə gətirir. Onun fikrincə, ilk növbədə yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiya ilə qəyyumluq və himayəçilik komissiyası biləşdirilməli, işçilərin sayı artırılmalı və qurumun maddi-texniki bazası möhkəmləndirilməlidir. Digər tərəfdən, bu komissiyaların uşaqlar üçün əlçatanlığı təmin olunmalı və onların tabeçiliyində xüsusi qayğı mərkəzləri yaradılmalıdır: "Biz bu təklifləri BMT-nin tribunasından da səsləndirmişik. BMT ekspertləri Azərbaycan hökumətinə həmin təkliflərin reallaşdırılmasına dair tövsiyələrini də veriblər. Düşünürük ki, bu istiqamətdə müvafiq dəyişikliklər aparılmadan hansısa uğura nail olmaq qeyri-mümkündür. Məsələn, əgər yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiya üzvü hansısa küçədə atılmış uşağa yalnız təəssüflə baxırsa və ona qayğı göstərə bilmirsə, o zaman bu komissiyanın işinin effektiv olmasından danışmaq mümkün deyil. Buna görə də biz düşünürük ki, sözügedən komissiyaların mütləq qayğı mərkəzləri yaradılmalıdır. Eyni zamanda, bu komissiyalar icra hakimiyyətlərinin hansısa küncündə qalmamalı və onlar üçün ayrıca yer ayrılmalıdır. Belə olan təqdirdə, yetkinlik yaşına çatmayan uşaqlarla həmin komissiyaların daha sıx münasibəti yaranar və baş verə biləcək problemin qarşısı vaxtında alınar".

Çətinliklər olsa da..

Xətai Rayon İcra Hakimiyyətinin yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyanın məsul katibi, böyük məsləhətçi Turan Cəfərova isə sözügedən komissiyaların işində müəyyən çətinliklərin olduğunu etiraf etsə də, onların öhdəsindən gəldiklərini bildirir. Onun sözlərinə görə, yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyanın işçiləri həm də qəyyumluq və himayəçilik komissiyasının işini icra etdiyindən çətinliklər ortaya çıxır: "Təsəvvür edin ki, biz az işçi ilə elə gün olur 25 mülki işə baxırıq. Həmin iş üzrə ayrı-ayrı ünvanlara baş çəkmək lazım olur. Amma bizim icra başçımız bu məsələni həmişə diqqətdə saxladığından ünvanlara baş çəkən zaman ciddi problem yaranmır. Eyni zamanda, biz ictimai əsaslarla işləyən işçilərin potensialından da istifadə edirik. Lakin bununla yanaşı hesab edirəm ki, komissiyada ştat vahidinin çox olması bizim də işimizə müsbət təsir göstərə bilər".

Xətai rayonunda yetkinlik yaşına çatmayanların problemlərinə gəlincə, həmsöhbətimiz bildirir ki, daha çox dəsrdən yayınma ilə bağlı hallar müşahidə edilir: "Bizə hər 3 aydan bir rayon polis idarəsindən hesabat xarakterli məlumat daxil olur və biz həmin məlumatları ətraflı şəkildə araşdırırıq. Deyə bilərəm ki, bizim rayonun ərazində qeydiyyatda olan yetkinlik yaşına çatmayanlar arasında cinayət törədənlərin sayı yox dərəcəsindədir. Daha çox uşaqlar dərsdən yayınaraq internet klublara gedirlər. Həmin uşaqlarla isə daima müvafiq işlər aparırıq. Digər tərəfdən, biz ümumiləşdirilmiş məlumatları mütəmadi olaraq Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinə təqdim edirik. Meriya isə bununla bağlı bütün rayonlar üzrə məlumatları ümumiləşdirərək Nazirlər Kabineti yanında Yetkinlik Yaşına Çatmayanların İşləri və Hüquqlarının Müdafiəsi üzrə Komissiyaya təqdim edir. Beləliklə, həmin məlumatlar əsasında respublika üzrə ümumi hesabat hazırlanır".

Sevinc

Həftə içi. -2012. – 17-19 noyabr. –S. 13.