Dədə Süleyman: “Harama yaraşır bu yubiley?!“

"Komissar xəstəlik adı ilə mənə hərbə yararsız olduğum barədə qırmızı rəngli hərbi bilet verdi"

Sadə insanlar arasında qazandığı hörməti, xeyirxahlığı, sadəliyi onu lap cavan yaşlarından məşhurlaşdırıb. Üstəlik də xalqın milli-mənəvi dəyər nümunələrindən olan muğamların ifaçısı, cəfakeşi, müdafiəçisi və keşikçisi olasan. Bütün bunlar ona hələ 40-45 yaşlarından "dədə" adını qazandırıb. İndi hər kəs cavanı da, qocası da, müəllimi də, tələbəsi də "dədə" deyə müraciət edir Süleyman Abdullayevə.

Ömrünün 75-ci pilləkənini də geridə qoyan Dədə Süleyman muğam ustası olmaqla bərabər, xoş və ağır günlərində el-obasının içərisində olmağı, xalqının və vətəninin ağır məsuliyyətini çiyinlərində daşımış və daşımağa hazır olan ustad sənətkarlardandır. O, indinin özündə də yaşının bu vədəsində cəbhə bölgəsində əsgərlər arasında olmaqdan yorulmur.

Tanınmış muğam ifaçısı, xanəndə Süleyman Abdullayev "Həftə içi"nə müsahibəsində indiyədək heç yerdə səsləndirmədiyi xatirələrindən, şahidi olduğu hadisələrdən danışıb.

- Sizə "Dədə" deyə müraciət edirlər. Niyə?

- Yekəlik çıxmasın, qazandığımı tək yeməmişəm, xalqıma xərcləmişəm, imkansız adamlara maddi kömək durmuşam. 300-dən çox imkansız gəncin toyunu təmənnasız eləmişəm. Üstəlik pul da yazdırmışam. Görünür, bu keyfiyyətlərimə görə məni "Dədə" deyə, çağırırlar.

- Bu sənətə gəlməyinizdə daha çox kimin dəstəyini təsirli sayırsınız?

- Seyid Şuşinski 1959-cu ildə Füzulidə olarkən soruşur ki, burada istedadlı uşaq varmı? Rəhmətlik Ağabala Abdullayev cavab verir ki, Seyid, sənin toy elədiyin Qoçəhmədli kəndində istedadlı bir uşaq var. Onda mən 10-cu sinifdə oxuyurdum. Bir də gördük məktəbin həyətinə "UAZ" gəldi. Sürücü məktəbin direktoru Şahin müəllimin yanına gəlib dedi ki, məni Seyid Şuşinski göndərib, Süleymanı onun yanına aparmalıyam. Direktor icazə verdi, məni Seyidin yanına aparanda Füzuli Mədəniyyət Evinin qabağında çoxlu adam gördüm. Hamı Seyidi görməyə gəlmişdi. Maşından düşdüm, sürücü qolumdan tutub ağ geyimli, nurani bir kişinin yanına apardı. Seyid məni görüb "əyləş!" dedi. Sonra soruşdu ki, heç mahnı bilirsən? Dedim bilirəm. Rəhmətlik Qulu Əsgərovun "Bəyənmir məni" mahnısını və Xan Əminin "Şahnaz" muğamını bir avaz oxudum. "Bəsdi, mənə səs lazımdır, o da səndə var. 10-cu sinfi bitirən kimi Bakıya - yanıma gələrsən" dedi. Orta məktəbi bitirəndən sonra Bakıda yaşayan qardaşım və bacım məni Seyidin yanına apardılar. Onun tövsiyəsi ilə Asəf Zeynallı adına Musiqi Texnikumuna imtahan verdim. Bundan sonra mənim muğam sənətinə gedən yolum açıldı.

- Deyilənə görə Seyid Şuşinski ilə müəllim-tələbə münasibətindən başqa yaxın dostluğunuz da olub...

- Mənim Seyidlə bağlı o qədər xatirələrim var ki! Hələ 4-cü kursda oxuyarkən Hərbi Komissarlıqdan çağırış vərəqəsi gəldi. Seyid bunu eşidən kimi məni texnikumun yaxınlığında yerləşən Hərbi Komissarlığa apardı. İçəri girən kimi köməkçiyə müraciətlə "Komissara de ki, Seyid gəlib" - deyib qapının ağzında dayandı. Aradan bir dəqiqə keçməmiş komissar bayıra çıxdı. Seyidin qoluna girib bizi kabinetinə dəvət etdi, çay gətizdirdi. Seyid komissara dedi ki, bu uşaq mənim sonuncu tələbəmdir, məktəbi bitirənədək onu əsgərlikdən saxlatdırın, səsi bata bilər. Komissar gülə-gülə cavab verdi ki, Ağa, qardaşıma toy edirik, sabah bu uşağı da götürüb toya gələrsiniz. Əgər uşağın səsi xoşuma gəlsə, onu əsgərlikdən saxlatdıracağam. Bu söhbəti komissar anasına da danışıbmış. Toyda Seyid oxuyanda komissar ayağa durub dostlarına dedi ki, hərə 100 manat şabaş yığıb Seyidin cibinə qoysun. Elə də etdilər. Məclisin ortasında komissar Ağadan mənim oxumağımı xahiş etdi. Ağa işarə elədi ki, bir seygah oxuyum. İfam hamının xoşuna gəldi. Bu anda anası komissara yaxınlaşıb dedi ki, əgər bu uşağı əsgərlikdən saxlamasan südümü sənə halal etmərəm. Komissar xəstəlik adı ilə mənə hərbiyə yararsız olduğum barədə qırmızı rəngli hərbi bilet verdi. Texnikumu bitirib təyinatımı ucqar bir rayona göndərirdilər.

- Çoxlu qastrol səfərlərində, festivallarda iştirak etmisiniz. Sizin üçün bunların arasında ən yaddaqalanı hansıdır?

- 1969-cu ildə Türkiyədə Beynəlxalq Musiqi Festivalı keçirilirdi. Böyük bir stadionda təşkil olunan həmin festivala qatıldım. SSRİ-dən bizə rus rəhbərlik edirdi. Hər çıxış üçün 5 dəqiqə vaxt müəyyənləşdirmişdilər. Festivalda Ukraynadan və Rusiyadan gələn uşaqların rəqslərinə əsas yer verildiyindən bizə rəhbərlik edən rus mənə dedi ki, muğam oxuma, rəqsarası fasilə zamanı mahnı oxuyub tamaşaçıların başını qatarsan. Nəhayət, adımı elan etdilər və səhnəyə çıxıb təxminən 5 dəqiqə oxudum. Stadionda əyləşənlər gurultulu alqışlarla "Süleyman!", "Süleyman!" deyib məni alqışladılar. Vəziyyət belə olanda muğamı oxumağa razılıq verməyən rus fikrini dəyişdi və dedi ki, muğam da oxu. Beləliklə, 5 dəqiqənin əvəzinə 30 dəqiqə mahnı və muğamlarımızı ifa etdim. 12 gün davam edən festivalın sonunda yenə də qalib oldum. Mən kubok, diplom və hədiyyələrlə vətənə qayıtdım. Hələ o vaxtlar Azərbaycanın bütün bölgələrinə gedib zəhmətkeşlər qarşısında maraqlı konsert proqramları ilə çıxış edirdik. Bir ay ərzində 15 konsert verməliydik və bunun da müqabilində 250 manat maaş alırdıq. Əhsən Dadaşov, Həbib Bayramov, Habil Əliyev, Aftandil İsrafilov, Hacı Məmmədov, Məmmədağa Muradov kimi korifey sənətçilərlə çiyin-çiyinə toylara, konsertlərə, dünyanın müxtəlif ölkələrinə qastrollara gedirdik.

- Əməyinizə verilən qiymət sizi qane edir?

- Ötən il sentyabr ayının 14-də "Əməkdar artist" adına layiq görüldüm. Təsnif və muğamlarım "Qızıl Fond"da saxlanılır. "Qarabağ Xanəndələri" albomuna mənim də ifalarım düşüb. Rəhmətlik Heydər Əliyev özü mənimlə şəxsən maraqlanıb. Bir dəfə görüb ki, fəxri adlar siyahısında mənim adım yoxdur, dərhal onun göstərişilə adım təqaüdlər siyahısına salınıb. Yeri gəlmişkən, Seyran Səxavət "Bəhanə" romanını mənim həyatıma həsr edib. Həyatda gileyli deyiləm, buna da şükür. Yeni Yasamalda, "Qanlı göl"ün kənarında sahəsi 30 kvadratmetr olan həyət evində yaşayıram.

- Ömrünüzün 75-ci baharını yaşayırsınız. Yubileyiniz dövlət səviyyəsində keçiriləcəkmi?

- (Qəlyanına bir qullab vurub köks ötürür.) Mənim harama yaraşır bu yubley?! Torpaqlarımız işğal altındadır, ata-anamın qəbiri düşmən tapdağına çevrilib. Mən burda necə dəbdəbəli yubiley keçirim?! Ölməsəm, sağ qalsam, əgər torpaqlarımız işğaldan azad olunarsa, onda yubileyimi doğulduğum Qoçəhmədli kəndində keçirəcəyəm.

- Deyəsən, Qarabağ müharibəsində də döyüşçülərlə birgə səngərlərdə olmusunuz...

- Qarabağ müharibəsində cəbhə bölgələrində olurdum. Amma döyüşlərdə iştirak etməmişəm. Ağdərə, Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl, Murov döyüşləri zamanı ifalarımla döyüşçüləri ruhlandırırdım, onlar silahla, mən səsimlə döyüşürdüm. Bir gün səsim Füzuli camaatının dadınsa çatdı. Batalyon komandiri Bəylər Hüseynov "Fantamaz" ləqəbi ilə tanınan erməni dığasına zəng edib dedi ki, döyüşü saxlayın, camaat zəmilərini biçib qurtarsınlar. "Fantamaz" ipə-sapa yatmırdı. Cəld qabağa yeriyib mikrofonu komandirin əlindən alıb bir avaz muğam oxudum. "Fantamaz" səsimdən tanıyıb dedi ki, Dədə, oxudun, çox sağ ol, sənin xətrinə atəşi dayandırırıq.

- Son dərəcə sadə və səmimi adam təsiri bağışlayırsınız. Bu qədər sadəlik nədən irəli gəlir?

- Sadəlik Allah vergisidir. Ədabaz adammdan zəhləm gedir. Səhnədə olanda həmişə həyəcan keçirmişəm, elə indinin özündə də. Hər səhnə mənim üçün bir imtahandır. Bütün gün Allahıma dua edib yalvarıram ki, Qarabağımız qansız-xətasız azad edilsin, gedim Şuşada, Ağdamda, Füzulidə, Kəlbəcərdə konsert verim.

Qələndər Xaçınçaylı

Həftə içi.- 2013.- 11 aprel.- S. 8.