İKT-nin inkişafında startUP layihələrinin yeri və rolu

StartUP layihələri vasitəsilə İKT sektorunda yüksək gəlirli biznes qurmaq asanlaşır

Son illər Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafında bir sahənin ayrıça olaraq xüsusi diqqətdə saxlanması, bir il ərzində həmin sektorun inkişafına yönəlik psesifik layihələrin dəstəklənməsi ənənə halını alıb. Belə ki, hər il ayrı-ayrı sahələrin inkişafına dövlət dəstəyini artırmaq, bu sahələrdə mövcud durumu yaxşılaşdırmaq, müvafiq tədbirləri stimullaşdırmaq üçün xüsusi Tədbirlər Planı hazırlanır.

2009-cu ilin “Uşaq ili” elan olunması ilə başlanan bu ənənə 2010-cu ildə “Ekologiya ili”, 2011-ci ildə “Turizm ili”, 2012-ci ildə “İdman ili” kimi yadda qalıb. Nəhayət, ölkə başçısının bu ilin 16 yanvarında imzaladığı sərəncamla 2013-cü il Azərbaycanda "İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları ili" elan edilib. Qısaca olaraq “İKT ili” adlandırdığımız 2013-cü ilin başa çatmasına cəmi iki həftə qalır. Bu isə o deməkdir ki, “İKT ili” çərçivəsində həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan tədbirlərin nə dərəcədə və hansı səviyyədə yerinə yetirildiyi və əldə olunan nəticələr artıq ortadadır. Qarşıdakı iki həftədə isə indiyədək həyata keçirilən tədbirlər sadəcə olaraq, növbəti dəfə sadalanacaq.

Mütəxəssislər 2013- “İKT ili”nin ən son yenilikləri sırasında dövlətin bu sahənin gələcək perspektivlərinə yönəlik ciddi təminatlara dəstək verməsini xüsusi qeyd edirlər. Söhbət ölkə başçısının sərəncamı ilə ötən ilin martında yaradılan İnformasiya Texnologiyalarının İnkişafı Dövlət Fondunun fəlaiyyətə başlamasından gedir ki, bu fondun başlıca missiyası yeni texnoloji layihələri maliyyələşdirməkdən ibarətdir. Azərbaycanda “Elektron hökumət” və “Elektron imza”ların tətbiqi dairəsinin genişləndirilməsi və bu sahədə təkmilləşdirilməsi, ilk milli peykimizin orbitə buraxılması, ikinci peykin hazırlıqlarına başlanması da “İKT ili”nin ən yaddaqalan hadisələrindəndir. Bütün bunlar yeni texnologiyaların Azərbaycanda tətbiqi imkanlarını genişləndirməklə İKT-nin ölkə iqtisadiyyatında yerini və rolunu artırmağa, bu sahədən daha çox qazanc əldə olunmasına xidmət edir. Elə startUP layihələri də “İKT ili”nin akkordlarından hesab olunur. Belə ki, İKT sektorunda yeni ideyaların tətbiqinin stimullaşdırılmasına, bu sahədə biznes layihələrinin reallaşmasına hesablanan startUP layihələri üzrə ilk dəstək tədbirləri də məhz 2013-cü ilə təsadüf etdi. Bu sahənin mütəxəssisləri də başa çatmaqda olan “İKT ili”nin yeniliklərinə nəzərən srartUP layhələrinin İKT sektorunun inkişafında mühüm rol oynayacağını proqnozlaşdırır.

StatrtUP layihələri: ağıllı adamların biznesi

Xatırladaq ki, adından göründüyü kimi, “startUP” sözü ingiliscə tərcümədə hansısa bir işə start vermək, başlamaq mənasını verir. İKT-nin dünyada sürətlə inkişaf etdiyi indiki dövrdə start-up əsasən, innovasiyalar üzərində qurulan və ilk addımlarını atan biznes layihələrini nəzərdə tutur. Buraya xüsusilə internet texnologiyalarına əsaslanan proqram əlavələri, internet-layihələr daxildir. Yəni start-up sürətlə reallaşdırılmağa hesablanmış biznes ideyası deməkdir. Ənənəvi biznesdən fərqli olaraq, start-up layihələrində əsasən innovasiyalara və ya internet şəbəkəsi üzərində qurulan xidmətlərə üstünlük verilir. Ən mühüm fərqlilik ondan ibarətdir ki, bu sahədə öz biznesini qurmaq, layihələri gerçəkləşdirmək üçün ilkin kapital kimi maliyyə vəsaitləri deyil, intermet texnologiyalarına əsaslanan yüksək bilik və intellekt, cəld işləmək vərdişləri daha önəmlidir. Üstəlik bu çür unikal sahə ilə məşğul olanlar bir neçə nəfərdən ibarət komanda şəklində işləməklə daha böyük nailiyyətlər qazana bilər. Məsələn, dünyaca məşhur olan “Microsoft” və “Yahoo” şirkətləri məhz belə layihələr hesabına hər il milyonlarla qazanc əldə edə bilir.

Azərbaycanın İKT sektorunda investisiya mühitini yaxşılaşdırmaq, ən yaxşı internet və informasiya texnologiyaları layihələrini üzə çıxarmaq, innovativ ideyaların uğurlu biznes sahəsinə çevrilməsinə dəstək məqsədilə bu ilin martında StartUp-Azərbaycan Layihəsi çərçivəsində milli startUp-ların qeydiyyatına başlanıb. Ənənəvi biznes layihələrində olduğu kimi, statrUP layihələrinin də özünün biznes-planı olmalıdır. Biznes-plan son dərəcə yığcam olmaqla onun əsas hissələrində konsepsiya ideya, bazarın öyrənilməsi, satış və marketinq, layihənin rəqabət üstünlüyü, maliyyə planı, komanda və ən sonda təxmin edilən maliyyə vəsaiti barədə məlumatlar göstərilməlidir.

StartUp- Azərbaycan yalnız yarışmadan ibarət deyildir. Layihə çərçivəsində startUP-çılar üçün təlimlər təşkil olunur, investorlarla görüşlər keçirilir. StartUp-çılara komanda formalaşdırmağa köməklik göstərilir. İnternet-biznesə başlamaq istəyənlər üçün layihə çərçivəsində keçirilən təlimlərdə uğurlu bizneslə bağlı bilik və təcrübə əldə etmək imkanları yaradılır. Belə ki, StartUp-Azərbaycan komandası uğurlu hesab edilən layihələrin investorlara təqdim edilməsində və investor axtarışında seçilmiş startUp-çılara köməklik edir. StartUp- Azərbaycan həmçinin investorlar üçün cəlbedici layihələrə əlçatanlığının təmin edilməsi istiqamətdə fəaliyyət göstərir.

Ekspertlər və aidiyyəti dövlət orqanlarının rəhbərləri start-UP layihələrinin ölkəmizin gələcək inkişafında mühüm rol aynayacağını proqnozlaşdırırlar. Bildirilir ki, Azərbaycanda gənc startUP-çı komandaların formalaşdırılması, onların bu sahədə uğur qazanması üçün geniş imkanlar var və yaxın illərdə bu imkanlar xeyli genişlənəcək. Azərbaycan İnternet Forumunun rəhbəri Osman Gündüz deyir ki, Azərbaycan investorları ənənəvi sahibkarlıq fəaliyyətində tez gəlir gətirən sahələrə sərmayə yatırmağa üstünlük verib. Onun fikrincə, indi yeni texnologiyaların tətbiqi ilə əlaqədar biznes sahəsində də sərmayə qoymaq və pul qazanmaq imkanları dəyişir: “Azərbaycanda da belə imkanlar artıq yaranmağa başlayıb. İKT sahəsində özünü təcrübəli və bilikli hesab edən biznes adamları internet üzərindən daha gəlirli fəaliyyətlə məşğul omaq imkanına malikdir. Amma bunun üçün həmin komanda innovativ texnologiyalardan, internet resurslarından çevik istifadə etməyi bacarmalıdır. Məsələn, kimsə özünün kiçik komandası ilə yeni ideyalarını startUP layihələri vasitəsilə gerçəkləşdirib yaxşı qazanc əldə edə bilər. Müasir texnologiyalar, Azərbaycanda bu istiqamətdə gedən inkişaf tendensiyaysı daha geniş imkanlar yaradır”.

İqtisadi dirçəlişdə İKT amili

Bununla belə, Osman Gündüzün fikrincə, İKT-yə yatırılan sərmayələrin qayıtması müəyyən müddət tələb edir, buna görə də onlar uğur əldə etmək üçün baxışlarını dəyişdirməlidirlər. Onun sözlərinə görə, Yüksək Texnologiyalar Parkının, İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun, İnformasiya Texnologiyalarının İnkişafı Dövlət Fondunun yaradılması da biznesin bu növü ilə məşğul olanlara münbit şərait yaradır: “Bu qurumlar ölkədə İKT-nin və innovasiya yönümlü məhsulların istehsalı sahəsində dönüş yaratmağa imkan verəcək. Gürcüstan, Qazaxıstan və digər ölkələrin İT bazarları ilə müqayisədə Azərbaycanda idxal ilə ixrac arasında böyük fərq var. Gələcəkdə bu sahənin inkişafına nail olmaq üçün fərqi azaltmaq lazımdır. Bu fərqi azaltmağın bir yolu da startUp layihələridir. Artıq biznesin bu növünün inkişafı istiqamətində yeni pəncərə açılıb, startUP layihələrinin həm daxili, həm də xarici bazarlara çıxışı üçün yaxşı perspektivlər var”.

Rabitə və informasiya texnologiyaları nazirinin müavini Elmir Vəlizadə isə bildirir ki, Azərbaycanın ali idarəetmə orqanları ölkəyə yeni texnologiyaların gətirilməsində maraqlıdır və bu, ümumi siyasətin tərkib hissəsidir. Ölkənin iqtisadi sahədə sürətli inkişafında, xüsusilə də dövlət büdcəsinin neftdən asılılğının azaldılmasında İKT-nin böyük rol oynadığını deyən nazir müavini bildirir ki, 2020-ci ilədək dövlət tərəfindən qarşıya qoyulan, eləcə də “Azərbaycan-2020: Gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasında iki mühüm vəzifə var. Bunlardan biri ÜDM-i 2 dəfəyədək artırmaq, digəri isə qeyri-neft sektorunun inkişafında məhz İKT-nin rolunu genişləndirməkdir: “ÜDM-in 2 dəfə artmalması qarşıya qoyulmuş ən böyük vəzifədir. Bunu təmin etmək üçün hər bir sahə öz daxilində inkişafa nail olmalıdır. İKT sahəsinə də iqtisadiyyat sahəsi kimi baxılır və bun görə İKT-nin inkişaf etdirilməsi çox vacib məsələdir. İKT-nin inkişaf etməsi üçün yerli şirkətlərin potensialı güclənməlidir, yeni istedadlı gənclər İKT sahəsində ixtisaslaşmalıdır. Yerli şirkətlər xarici şirkətlərlə qarşılıqlı əlaqədə olmalıdır ki, qazandığı nailiyyətləri regionda tətbiq edə bilsinlər. Yüksək texnologiyalar parkı yaradılıb ki, bu park gələcəkdə startUP-larla birgə fəaliyyətdə olacaq qurumlardan biridir. Bu park ölkəyə yeni investisiyaların gətirilməsinə, burada istehsal yaradılmasına və region bazarına çıxarılmasına xidmət edən bir platformaya çevrilməlidir”.

Pespektivli biznes

Nazir müavini vurğulayır ki, startUP-lara dəstək göstərəcək əsas alət İnformasiya Texnologiyaları Fondudur. Fondun qrant, kredit verilməsi və investisiya qoyuluşu mövcuddur və bu alətlər İKT-nin inkişafına yönəlib. Onun sözlərinə görə, bu fond istər İKT sahəsində yeni layihələrin gerçəkləşməsinə, istərsə də gənclərin yeni texnologiyalara əsaslanan biznes-lanlarının həyata keçirilməsinə dəstək verəcək. Belə ki, 2014-cü ilin əvvəlində Azərbaycanda startUP layihələri üzrə xüsusi müsabiqənin elan olunacağı nəzərdə tutulur: “StratUP layihələrinə dəstək vermək, gənclərin biznesin bu sahəsinə marağını artırmaq üçün özəl şirkətlərin potensialının gücləndirilməsi ilə yanaşı, xarici şirkətlərlə birgə əməkdaşlığın təşkili də vacibdir. Bu da regional ekspansiya üçün əsas aspektdir. Amma bu potensialın formalaşdırılacağı təqdirdə daxili ehtiyaclar kifayət etməyəcək. Ona görə də bəri başdan regional bazarlara köklənmək lazımdır. Artıq bu istiqamətdə addımlar atılıb və biz Yüksək Texnologiyalar Parkının imkanlarından istifadə edəcəyik. Bu park gələcəkdə bilavasitə startUP layihələri ilə işləyəcək, xarici sərmayələrin cəlb edilməsinə, ölkə daxilində informasiya texnologiyaları məhsullarının istehsalına başlayacaq. Yüksək Texnologiyalar Parkı həm də bu məhsulların xarici bazarlara çıxarılmasına kömək edəcək. İnformasiya Texnologiyaları Fondu isə startUP layihələrin inkişafına birbaşa maliyyə yardımı göstərəcək”.

Elmir Vəlizadə startUP layihələrinin biznesin bir sahəsi kimi geniş yayılmasında İnformasiya Texnologiyaları Universitetinin də mühüm rol oynayacağı qənaətindədir. Onun fikrincə, Azərbaycanda bu sahədə ciddi irəliləyişlərə nail olmaq üçün İKT sahəsində kadr potensialının gücləndirilməsi mühüm amildir: “Hesab edirəm ki, İnformasiya Texnologiyaları Universitetinin fəaliyyətə başlaması İKT sahəsində kadr potensialının inkişafına ciddi töhfələr verəcək. Bu isə yaxın gələcəkdə təkcə startUP layihələrinin çoxalmasına yox, innovativ texnologiyalara əsaslanan digər proqram və tədbirlərin həyata keçirilməsinə, startUP-çı gənclərin fəaliyyətinin stimullaşdırılmasına imkan verəcək. Azərbaycanda startUP layihələrinin sahibkarlıq və biznes bazarında gəlirli sahəyə çevrilməsinə dövlət tərəfindən böyük diqqət göstərilməsi, bu tip layihələrə lazımı dəstəyin verilməsi belə deməyə əsas yaradır”.

Elxan Salahov

P.S. Yazı Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi ilə Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun birgə keçirdiyi müsabiqəyə təqdim olunur

Həftə içi.- 2013.- 13 dekabr.- S.7.