«Azərbaycan imzasını daşımaq mənə fəxr verərdi»

Türkiyəli ssenarist Yasin Günəşlə «Həftə içi»ndə eksklüziv söhbət

Müasir dövrümüzün teleefirini saysız-hesabsız seriallar zəbt etməkdədir. Hətta onların bir çoxu bayağı, reallıqdan uzaq və bəzən mənəviyyata sığmayan süjetlər təqdim edir. Hansı ki, millətin tarixinə, mədəniyyətinə əsaslanan serial və kinolar yayından yığışdırılır. Tamaşaçıların özlərində də bir əskiklik hiss olunur. Onlar daha çox fantastik filmlərə və komediyalara, daha dəqiq desək gülməyə üstünlük verirlər. Elə isə insanların düşüncəsini bu dərəcədə faciəyə sürükləyən nədir və onları düşdükləri mənəvi çamurdan necə çıxarmaq mümkündür? Türkiyənin tanınmış ssenaristi Yasin Günəşlə söhbətimiz də elə bu problemə çıxış yolu tapmaq müstəvisində oldu.

- Bu günədək türk kino və serialları üçün çox sayda layihələr hazırlamışam. Hazırda bir çox yeni layihələr də var ki, vaxtı çatmadığı üçün həyata keçirmirəm. İndiyədək yazdığım bəzi ssenarilərin adlarını çəkim: «Arsızlar» (serial -2009), «Karargah» (serial - 2009), «Heyban» (serial - 2010), «Cekkanlar» (serial - 2010), «Küçük İtfaiyeci» (qısametrajlı film- 2010), «2+2=5» (serial - 2011), «Onlar» (serial - 2011), «Yarına ne kaldı» (serial - 2011), «Sil baştan aşk» (bədii film - 2012), «İyimi böyle» (qısametrajlı film - 2012), «Günahı öldürmek» (qısametrajlı film - 2012) və sair. Türk kinosu tarixində böyük səs salmış və rekordlar qazanmış bir kinonun ssenarisini də mən hazırladım. Onu da deyim ki, ssenarist olaraq öz yaşadığım tale ilə bu sahəyə gəlmişəm. Ancaq ssenarinin adını demirəm, çünki onu yazan dostuma zərər vura bilərəm.

- Bu gün efirlərdə kinoların yerini seriallar zəbt etməkdədir. Sizcə aylarla və hətta illərlə uzanan seriallar insanları işindən, istirahətindən uzaqlaşdırmırmı?

- Hər serialın mütləq bir ana xətti olur və bu xətt üzərində çalışdıqdan sonra onun nə qədər davam edəcəyinə dair qərar verilir. Amma elə seriallar ola bilər ki, qurtarmağa yaxınlaşsa da, tamaşaçı reytinqi çox yüksək olur və bu zaman onu yayınlayan telekanalların istəyi əsasında ana xətdən kənara çıxılır, yəni film süni surətdə uzadılır. Bu zaman isə serial tamaşaçını yormağa başlayacaq və onlarda əks reaksiya doğuracaq. Əslində bu vəziyyət ssenaristlərə sərf edir. Amma təəssüf ki, sonu olmayan mövzu yoxdur. Ssenarist ana xətdən kənara çıxaraq mövzunu uzatmaq istəyəndə mütləq mövzudan uzaqlaşacaq və çıxılmaz duruma düşəcək. Şəxsən mən konkret olaraq serial və ya bədii filmlərdən birinin tərəfdarı olduğumu deyə bilmərəm. Çünki bunlar bir-birindən fərqlidir və onların izləyici kütləsi də başqa cürdür. Ona görə də mən yaxşı olan tərəfdəyəm. Bu serial da ola bilər, kino da. Amma sənət baxımından yanaşsaq, kinolar daha çox zəhmət tələb edir. Bir kino ssenarisinin yazılması üçün ən azı 6 ay və hətta illər lazımdır, serialların ssenarisi isə bir anın içində düşünülür və yazılır.

- Bu gün serialları üç qrupa ayırmaq olar: komediya, tarixi və kriminal janrlar. Amma təəssüf ki, son zamanlar tarixi seriallara maraq sanki azalır. Məsələn, «Möhtəşəm yüz il»lə bağlı çıxan qalmaqalları bilirsiniz, «Bir zamanlar Osmanlı»nın isə ümumiyyətlə, yayını dayandırıldı. Hansı ki, komediya və kriminal janrlı seriallar reytinq toplamaqdadır. Niyə insanlar öz tarixlərinə belə biganədirlər? Bu məsələdə tamaşaçıların düşüncəsini necə dəyişə bilərik?

- Təəssüf ki, indi komediya və polisdən bəhs edən seriallar daha maraqla izlənilir, böyük zəhmət bahasına hazırlanan tarixi filmlər isə yayından çıxarılır. Buna baxmayaraq, şəxsi qənaətim budur ki, tarixi filmlər komik və polisdən bəhs edən seriallardan daha yorucu olur. Səbəb budur ki, komediya və polisdən bəhs edən seriallar ani səhnələrdən ibarətdir. “Möhtəşəm yüz il” də geniş tamaşaçı auditoriyasına malikdir deyə eyni vaxtda efirə çıxan digər tarixi serial təəssüf ki, reytinq toplaya bilmədi. Məncə “Möhtəşəm yüz il”i tənqid edənlər «Bar verən ağaca daş atırlar». Çünki o Türkiyənin ən mükəmməl serialıdır, bir çox tarixçi və siyasətçinin pislədiyi bu film ən iri layihədir. İnsanların düşüncələrini necə dəyişmək məsələsinə gəlincə, Eynşteynin məşhur bir sözünü misal göstərim: “İnsanlarda formalaşan mühakimə hissini dəyişmək atomu parçalamaqdan çətindir». Mənim fikrimə gəlincə, Osmanlının tarixi məsələsində xalqımızın daha çox məlumatlandırmağın, bu sahədə daha çox kino və serialların çəkilməsini vacib sayıram. Bu indikilərə olmasa da, gələcək nəsillərə mütləq yaxşı mənada təsir edəcək.

- Reytinq məsələsində aktyorların da rolu var. Aktyor rol alarkən daha çox nəyə diqqət verməlidir: oynayacağı rola, verilən pula, yoxsa ssenariyə? Məsələn, siz aktyor olsaydınız hansını seçərdiniz?

- Əgər burada aktyor düzgün qərara gələ bilməsə, karyerasına son qoyar. Məncə o daha çox çəkildiyi rola üstünlük verməlidir. Yəni oynamaq üçün xarakterinə uyğun rol tapmasa, pulu nə qədər çox versələr belə, o layihədə iştirak etməməlidir. Şəxsən mən canlandıracağım xarakteri və onun üçün yazılan prosesi diqqətə alardım. Mən həmin xarakterin özümə uyğun olub-olmadığını, onun ssenaridə oynadığı rolun mənə yaxınlığını öz aləmimdə canlandırardım. Sonra isə oynayacağım rolla təklif olunan pul arasında müqayisə aparardım. Bu yolla qəti qərar verərdim.

- Komik xarakterlərə böyük tamaşaçı simpatiyasının olmasından danışdıq. Niyə tamaşaçılarımız sadəcə gülmək xatirinə seçirlər baxdıqları filmləri?

- Bu gün iqtisadi və ekoloji səbəbdən insanların psixologiyası korlanıb. Yəqin ki, gündəlik yaşamlarında üzülmək üçün çoxlu səbəblərlə üzləşən insanlar gülməyə bir şey tapmadıqları üçün komik filmlərlə başlarını qatırlar. Yəni qısa desək, tamaşaçı özündə nə əksikdirsə, onu tamamlamağa çalışır. Məncə bir az daha sağlam layihələr hazırlamaqla insanların vəziyyətini dəyişmək mümkündür. Başqa bir amil isə filmi ərsəyə gətirənlərin mövqeyidir. Onlardan bəziləri serialları sənət üçün yox, gəlir götürmək məqsədilə çəkirlər. Reytinqi yüksək olan komediyaların çoxluğu da bununla bağlıdır.

- İnsanların zövqünün formalaşmasında əsas rolu kim oynayır: aktyor, ssenarist, yoxsa tamaşaçının özü?

- Bu gün tamaşaçılar əksər halda serial və kinolardan zövq ala bilməz hala düşüblər. Burada serial və kinoların bir çox hallarda bir-birinin oxşarı olması da öz sözünü deyir. Deməli, əsas günah filmi çəkənlərdədir. Onlar film çəkmək xatirinə daha az vəsait xərclənən ssenarilərə üstünlük verirlər. Əlbəttə, bu sözlər hamıya aid deyil, məsələn, Türkiyədə çox sayda öz işinin ustası olan insanlar var.

- “TRT1”də yayınlanan «Bir zamanlar Osmanlı» serialını Azərbaycanda sevməyən tapılmazdı. Amma bildiyiniz kimi, onun yayınını dayandırdılar. Səbəb də gətirdilər ki, reytinqi aşağı olub. Sizə elə gəlmirmi ki, ən azından tarixi mahiyyətinə görə bunu etməməliydilər?

- “Bir zamanlar Osmanlı” serialı Türkiyənin ən güclü ssenarilərindən biri əsasında çəkilirdi. Amma təəssüf ki, paralel olaraq “Möhtəşəm yüz il” yayınlandığından gözlənilən reytinqi toplaya bilmədi. Bu serialın rejissor köməkçisi olan dostum Erkin Cihan Karuserci mənə demişdi ki, filmin yayınının dayandırılacağı barədə çoxdan məlumat vardı. Hətta alternativ tarixi serial ssenarisi axtardıqlarını da söyləmişdi.

- Sizcə hər hansı serial 15-20 seriyadan sonra yayından çıxarılırsa, bu həmin filmdə oynayan aktyorların qüruruna toxunmurmu? Məsələn, «Bir zamanlar Osmanlı»da türk kinosunun anası sayılan Türkan Şoray vardı, ən azından ona hörmət edilməliydi...

- Təbii ki, belə bir vəziyyət aktyorlara mənfi təsir göstərir, onları ruhdan salır. Xüsusilə də rol nə qədər vacibdirsə, onu oynayan aktyora bir qədər ağır təsir göstərir. Təbii ki, bəzi istisnalar da var. Türkan Şoray türk televiziya tarixinin ən güclü oyunçularındandır. Düşünürəm o, bu prosesdə qətiyyən mənfi təsirə məruz qalmayacaq. Çünki xalqımız onun qiymətini çox yaxşı bilir. O, özünü isbatlamağa ehtiyacı olmayan böyük aktrisadır. Allah onu başımızdan əksik etməsin.

- Seriallarımızın daha baxımlı olması, insanlarımızı maarifləndirməsi və dünyagörüşünü artırması üçün nələr etməliyik?

- Məncə bir az müstəqil olmalıyıq. Bir-birinə bənzəyənləri deyil, fərqli mövzulara toxunmalıyıq. Dünya miqyasında şöhrət tapan filmlər kimi ssenarilər yazılmalı və ekranlaşdırılmalıdır. Burada əlbəttə ki, maliyyə bazası vacib amildir, amma ssenarini büdcəyə bağlamaq olmaz. Rene Klayrın bir sözünü xatırlatmaq istərdim: “Yaxşı ssenaridən pis film çəkilə bilər. Amma pis ssenaridən yaxşı film çəkmək qəti mümkün deyil».

- Azərbaycan kino xadimlərindən, ssenaristlərindən kimləri tanıyırsınız? Azərbaycandan dəvət alsanız əməkdaşlıq edərsiniz?

- Adının böyüklüyü qarşısında baş əydiyim, böyük üstad Rüstəm İbrahimbəyovun pərəstişkarıyam. Əminəm ki, bir gün onunla mütləq tanış olmaq imkanı əldə edəcəyəm. Azərbaycandan dəvət alsam, təbii ki, şərtlər uyğun olarsa, əməkdaşlıq edərəm və bundan çox məmnun olaram. Layihələrimdə Azərbaycan imzasını daşımaq mənə fəxr verər.

Vüsal Tağıbəyli

Həftə içi.- 2013.- 24 yanvar.- S.4.