“Siyasətə Elçibəylə yox, orta məktəb
vaxtı gəlmişəm”
Hafta.az-ın yeni layihəsi
“Özünütənqid” adlanır. Rubrikada
ilk müsahibimizi təqdim edirik. Bu layihə
çərçivəsində müxtəlif mövqeli
ictimai-siyasi xadimlər verilən suallar əsasında özlərini
tənqid edəcək. İlk
müsahibimiz Elçibəyin müavini olmuş, hazırda
Böyük Qurtuluş Partiyasının sədri və millət
vəkili olan Fazil Mustafadır. F.Mustafa özünü
belə tənqid etdi:
-
Özünüzü tənqid edirsinizmi?
- Mən hər günün axırında
nəyisə etmək haqda özümlə mübahisə aparıram.
Nəyisə doğru etmədiyim barədə
analiz aparıb, daha effektli edə bilərdim deyə
düşünürəm. Məsələn,
yazı işləmək imkanım vardı onu boşuna
buraxdım, hansısa vacib görüşüm
olmalıydı, yaxud kiməsə baş çəkməliydim
və s. Bunlar mənim həyatımda daima var və onlar olmasa
maraqsız olar. Nəyisə etmədiyim
zaman özümü qınamaq düşüncəsi mənə
hakim olur. Axşam işi
yekunlaşdıranda düşünürəm ki, bu
günü boş, yoxsa faydalı keçirdim?
- Daha
uğurlu mövqeyə çatmaq üçün nə edərdiniz?
- Mən bu məsələyə tənqidi
əlavə etmirəm. Həyata tale kimi
baxıram, doğrusu və yanlışı ilə birlikdə.
Fikirləşirəm ki, bu bir ömür yoludu
və belə olmalıdı. Çünki mən 10-15 il öncəni görə bilməzdim. Amma hesab edirəm ki, yenidən geri qayıtmaq
mümkün olsaydı, mən məmnuniyyətlə rus məktəbində
oxuyardım. Rus dilini mükəmməl
öyrənmək, daha böyük bilgilər əldə etmək
baxımından deyirəm. İngilis dilini
orta məktəb illərindən daha fərqli oxuyardım.
Bu yönləndirmə ilə bağlıydı, heç kim məni yönləndirmədi ki, bu zəruri
olacaq. Bunlar mənim həyatımda ala biləcəyim
biliklərin səviyyəsini aşağı saldı. Bu kontektsdə nəyəsə peşman oluram.
Yoxsa filan addım atsaydım həbs
olunmazdım, filan addım atsaydım əsgərliyə
göndərməzdilər, filan cür etsəydim bu gün
deputat yox, nazir olardım və s. Bu tip duyğulardan çox
uzağam. Bunları heç müzakirəyə
də çıxarmıram. Çünki
bu mənim həyatımdı və həyatın
sıxıntısına da, faciəsinə də,
yaxşısına da sahib çıxmağı
bacarmalısan. Qeyd etdiklərimizə üsyan etmək
taledən qaçmaq kimidi və məndə belə bir hiss
yoxdu. Amma bəlli boşluqlar var ki, onları
zamanında doldurmaq düzgün olardı. Mən bu gün dizimi yerə qoyub ingilis dili öyrənmək
əvəzinə bədii, yaxud fəlsəfə ədəbiyyatına
da daha çox vaxt ayırmalıyam. Vaxtımın
müəyyən bir qismini 20 il əvvəl
etməli olduğum məsələyə həsr etsəm, bu
mənim üçün itki olar.
- Bir
zamanlar ciddi, yalnız məxfi təşkilat kimi tanınan
Yurdun qurucunun siz olduğu bildirilirdi. Bu təşkilatın
xalq cəbhəsini parçalamasında özünüzü
nə qədər günahkar hiss edirsiz?
- Burada günahkar olmaq məsələsi
deyil. Ya siyasətdən getməli idin, ya da
prosesin içində olmalı idin. Və
bir məqam gəlir ki, oradan konkret mövqe ortaya qoymalısan.
Bəlkə cəbhə ondan da əvvəl
dağılmalı idi? Bəlkə cəbhənin
uzantıları onun xarakterini yaşaya bilmədilər? Bəlkə cəbhənin qısamüddətli
olması xalq üçün daha yaxşı olardı?
Mən bu cür düşünərək o
addımları atdım. Cəbhə bir
müddət sonra Elçibəylə simvollaşan bir qurum
oldu. Cəbhə Azərbaycan cəmiyyətinə
təsir edə bilən bir təşkilat kimi qalmadı.
Cəbhənin daha əvvəl dəfn
olunması və yerinə yeni bir yaşıllığın
salınması daha doğru idi. Bir dövr
olur ki, mən sərt, barışmaz reaksiya göstərirdim.
İndi isə hadisələrə
baxışım ideoloji olmaqdan uzaqlaşıb. Vaxtilə mən Xalq Cəbhəsi, Yurd üzvü
olmayan adama etibar etmirdim. Amma bu gün
YAP-ın üzvü, yaxud bizim partiyanın üzvü olsun, hər
kəsə insanlıq dəyərinə görə
yanaşıram. Bugünkü
baxışımı daha doğru hesab edirəm. Bu da
görünür, həyat təcrübəsi, dindən gələn
formulların doğru mənimsənilməsi və Peyğəmbər
sisteminə daha yaxından tanış
olmaqdan irəli gələn qazanclar, Elçibəyin həyatından
qalan bəzi əxlaq davranışları nəticəsidi. Əvvəl qəbul etdiyim siyasi baxışları
indi qəbul etmirəm. Qəbul etsəydim
durğun, inkişaf etməyən adama çevrilərdim.
Bu baxımdan mən o dövrdə
atdığım addımların tənqidi yönünü
yaxına buraxmıram. Amma insani münasibətlərinin
pozulmasını istəməzdim. Konkret
olaraq başqa bir cinahda qalan insanla mənim münasibətimin
pozulmasını istəməzdim. Yəni
siyasət heç də həyatın hamısı demək
deyil. İnsan münasibətlərindən
uca olan heç nə yoxdu. Dünən Elçibəyə,
cəbhəyə xəyanət saydığım bir şey,
bu gün mənim üçün çox mənasızdı.
-
Mövqeyini 180 dərəcə dəyişən adamlara
tolerant yanaşa bilirsinizmi?
- Əksinə mövqeyini dəyişməyənə
münasibətim mənfidi. Burada mən
nəyə baxıram? 15 il öncə
bir partiyadan digərinə keçmək daha çətin
idi. Bu gün ideologiyalarda o ağırlıq
yoxdu. Bu gün siyasət mənim
üçün xidmət sferasıdı. Cəmiyyətə daha geniş, daha güclü xidmət
etmək üçün deputat olmaq lazımdısa, mən
başqa tərəfləri bir kənara qoyub xidmət
sferasına gələ bilirəm. Ədalətli
insan olmaq lazımdı, ideoloji insan yox. Müxalifətdə
olan ədalətsiz insanın iqtidarda olan ədalətli insana
irad tutmağa mənəvi haqqı yoxdu. Çünki
onun imkanları bunda olsa, daha böyük fəsadlar törədəcək.
-
Elçibəyin yanında olmaq siyasi kariyeranızda
maneçilik yaratdımı?
- Mən siyasətə Elçibəylə yox, orta məktəb
vaxtı gəlmişəm. Onda bizim gizli təşkilatlarımız
vardı. Xalq Cəbhəsi dönəmində
isə onun müşaviri və müavini olmuşam. Bu isə daha çox Elçibəyin seçimi
olub. Mənim üçün də o bir həyat
məktəbi olub. Amma müavini olduğum
vaxtda da onun qəbul etmədiyim fikirləri olub, tənqidi
fikirlərimi də demişəm. Elçibəylə
bağlı məsələdə rahatlığım budur
ki, mən vicdanlı davranmışam. Sona
qədər onunla bağlı siyasi ləyaqətli
davranış addımlarının hamısını
atmışam və vəfatından sonra da onun adından
istifadə etməyən 3-4 adamdan biri olmuşam. Siyasi partiya yaradan da onun mirası üzərində
qurmamışam. Mən indi Elçibəyin
mövqeyini və baxışlarını Azərbaycan
üçün real saymıram. Digər
cinahda olan insanlar Elçibəylə bağlı tənqidi söz
deməyə qorxurlar. Amma mən bunu da
rahatlıqla deyə bilirəm. Bu gün o
dövrdən qazandıqlarım da var. Vaxt baxımından o
dövrdə itirdiklərim də olub. Amma
bunlara kompleks bir siyasi təhlilin tərkibi kimi
yanaşdığıma görə burada tənqidi mövqe
göstərmirəm. O dövrə yanlışı və
doğrusu ilə sahib çıxmaq məcburiyyətindəyəm.
- Ən qüsurlu çıxışınız
hansıdı?
- Bu günə kimi verdiyim heç bir müsahibənin
arxasından qaçmamışam. Hətta səhv
də verilib. Bəzən olub irad
bildirmişəm ki, dediyim mətndə olmayan bir fikri
başlığa çıxarmısan. Siyasətin
şıltaqlıqlarına dözməyi bacarmalısan.
Xüsusi peşmançılıq
keçirdiyim yazı, açıqlama, status və s.
olmayıb. Keçmişə
qayıtsaydım, hərbi xidmətə gedəndə etdiyim sərt
açıqlamaları etməzdim. Bu
gün əsgərliyə getməyi daha soyuqqanlı
qarşılayardım. Bəzən adamlara
qarşı sərt, hüdudsuz mübarizə
aparmışam, indi heç buna əhəmiyyət verməzdim.
- Şəxsi xarakterinizdə olmasını istəmədiyiniz
yönlər hansılardı?
- Xarakterdə çatışmayan
çox şeylər var. Amma mən bunu dəyişməyi
doğru saymıram. Məsələn, futbol
oynayanda gənclər sonda deyir ki, üstümüzə o qədər
qışqırırsan özümüzü itiririk. Amma mən ona görə
çığırıram ki, mənəvi haqq bilirəm.
Ən azından qələbə qazanmaq
üçün bütün fədakarlığımı
ortaya qoyuram. Amma onlar qələbəyə
laqeyd yanaşır. Sadəcə 1 saat
oynayıb vaxtını keçirmək istəyir. Mən bunu sevə bilmərəm. Oyun vaxtı bəzən sərt davranıram,
söyüş olmasa da, sərt sözlər də işlədirəm
ki, zəkan yoxdu, ağlın yoxdu topu belə atmalısan.
Cavab qaytarmasalar belə sonda deyirlər ki, oynaya
biləcəyimiz budu, niyə çığırırsan?
Mən bu xarakteri sevmirəm. Cavanlığımda da belə idi. İndi də futbol oynayıram və hələ də
eyni cür reaksiya verirəm. Siyasətdə
daha soyuqqanlı davranıram, amma elə olur ki, söz
götürmürəm. İstər spiker
olsun, istər başqası olsun, mən öz şəxsiyyətimə
toxuna biləcək məqamda nə deputat mandatı, nə
başqa statusu düşünmədən lazımi addım
ataram. Amma əvvəlkindən fərqli
olaraq daha çox kompromisə meyilliyəm.
Bundan başqa, ola bilsin anama
münasibətdə bəlkə daha az qayğıkeşəm.
Dostları arayıb-axtarmaqda
soyuqqanlılığım var. Kiminsə sevincində, kədərində
daha aktiv rol almalıyam. Qayğı
göstərən insanlara eyni cavabı vermirəm. Mən məişət zəminində fədakarlığı
çox sevmirəm. Kiminsə yasında
3-4 saat oturmaq təmənnası olanda, mən yarım saat
qalıram.
- Ən səhv seçiminiz hansı olub?
- Mən filoloq, ədbiyyatçı olmalı idim.
İki il haqsız konkursa
düşdüm. Bəlkə də mən ədəbiyyatçı
olacaq, şeir yazacaqdım, şair olacaqdım. Bəlkə də şeirlərim çap olunacaq və
ədəbiyyat sahəsində şair kimi böyük bir
populyarlıq qazanacaqdım. Amma təsadüfən
hüquqşünas oldum. Hüquqşünaslığa
münasibətim müsbət deyil. Heç
vaxt polis olmağı, prokurorluqda işləməyi, məmur
olmağı arzulamadım. Hüququ
qurtadıqdan sonra birdən-birə siyasətin içində
gəlib Prezident Aparatında şöbə müdiri oldum.
Bu seçim çox vaxt öz əlində
olmur. Mən həmişə
düşünürəm ki, hansı sahədə olsan
formada olmalısan ki, sənə daim ehtiyac olsun. Futbolçusansa, ehtiyatda olanda oynayan oyunçudan
daha çox məşq etməlisən. Düşünməlisən
ki, komanda uduzduğu halda son 10 dəqiqədə sən qol
vurub komandanı məğlubiyyətdən qurtaracaqsan. Siyasət də elədi. Mən
deputat olmağı seçməmişəm. 90-cı illərdə tələbə olduğum
vaxt iki dəfə deputat seçildim, məni
deputatlığa qoymadılar. Seçim
üzərində çox düşünmək lazım
deyil. Həyat bəlkə də gözləmədiyimdən
də gözəl bir seçim verəcək. Həyatda da belədi. Heç
vaxt planlaşdırmamışam ki, oğlum filan yerdə
oxumalı, qızım filan həyatı seçməlidi.
Bunu proqnozlaşdırmaq olmur.
-
Hazırda şeir yazırsınızmı?
- Xeyr.
- Amma
şeir yazmaq qabiliyyətiniz var da yəqin?
- Onu bilmirəm, qabiliyyətim var, ya yox.
- Qabiliyyətiniz
yoxdursa, niyə şair olmaq istəyirsiz?
- Mənim şeirlərim vaxtilə maraqla
qarşılanan olub. Malı-malı
qatmağı xoşlamıram. Siyasətin
içində şeirlə məşğul olmağa
yabançı baxıram. Siyasi fəaliyyətdə
duyğusallıqdan kənar durmağa
çalışıram.
-
Özünüzə bağışlamadığınız
ən böyük səhv nədir?
- Özümə bağışlamadığım ən
böyük səhv ayrı-ayrı insanların qəlbini
qırmaqdı. Hansısa bir dostuma, mənə
müraciət edən insana, hansısa bir qadına deyilməsi
lazım olmayan bir sözü deməklə böyük bir
faciə olmayıb, amma onun qəlbində qırıntı o
zamandan qala bilər. Mən onların əzabını
indi də çəkirəm. Ən
böyük şey könül qırmaqdı.
- Bunun səbəbi
nədir?
- Aqressiv olmağım. Və həyat təcrübəmin
olmaması. Mən bu gün birbaşa
heç kimə söz demərəm. Dolayı
yolla aydınlaşdıraram ki, səhv hərəkət edib.
-
Dostlarınızdan xarakterinə görə qüsurlu hesab
etdiyiniz olubmu?
- Paxıllıq duyğusu və ictimai
davranışı ilə həyat tərzi üst-üstə
düşməyən adamlardan uzaq durmağa
çalışmışam. Bir dostum olub, onun
məclisdə içki içib kefləndiyini görəndən
sonra ondan uzaqlaşmışam. Mən bunu
həzm etməmişəm. İbadət
edirəm, amma içən dostlarım da çoxdu. Mənim üçün içki içən yox,
həyatlarında əlxaq baxımında bəlli bir həddi
aşıb-aşmamaları önəmlidi. Ailəsinə qayğı göstərməyən
adama sevgi ilə yanaşa bilmirəm. Fikirləşirəm
ki, adam ictimai xadim, böyük insan ola bilər,
amma ailəsinə olan davranışı məni iyrəndirir.
Bu tip adamlar yaxşı insan ola bilməz. Yaxud ailəsini çətin vəziyyətdə
qoyub, özü üçün ikili yaşam seçən
adamı qəbul edə bilmərəm. Bu
şeylərdə dostluqdan uzaqlaşa bilərəm.
-
Hansı dərsi zəif oxumusuz?
- Texniki fənnləri zəif oxumuşam. Amma oxumuşam ki, qiymət alım. Müəllimlər də digər fənlərdən
yaxşı oxuduğuma görə nəzərə
alıblar. Fizika, riyaziyyat, həndəsə
kimi fənlərdə təsəvvürlərim çox
geniş deyil.
- Xarici
dil bilgiləriniz necədi?
- Orta məktəbdə alman dilini öyrənmişəm.
Yaxşı da danışırdım. Rus dilini orta səviyyədə öyrənmişəm,
sonra hərbi xidmətdə olmuşam. Sonra
rusca ədəbiyyat oxuyub ədəbi dili öyrənmişəm.
Danışıq dilində həmişə
problemim olub. İndi isə ingilis dili ilə
hər gün məşğul oluram. Müəyyən
biliklər əldə etmişəm, sərbəst
danışa bilirəm.
- Yemək
bişirmək bacarığınız necədi?
- Bacarığım var, amma bişirməyi
xoşlamıram. Yeməyə vaxt sərf etməyi
xoşlamıram, ona görə də yeməyi çox
sürətlə yeyirəm. Yeməyə
sərf edilən vaxtı itki sayıram. Kiminləsə
görüşəndə çalışıram çay
süfrəsi arxasında olsun. Yemək
süfrəsi arxasında maraqlı olmur. Çünki
mən 10 dəqiqəyə yeyib qurtarıram. Evdə də nə bişirsələr yeyirəm.
Buna görə də evdə məndən həmişə
razıdırlar. Yataqxanada
qaldığım üçün öz yeməyimi
özüm bişirmişəm. Əlacsız
qalanda özüm bişirirəm, amma yoldaşım evdədirsə,
başımı kəssən gedib yemək bişirmərəm.
- Geyim və
aksessuarlarla bağlı zövqünüz necədi?
- Heç bir seçimim yoxdu. Bu saatı
12 ildir taxıram. Qızıl saatım da
var, xeyli saat da hədiyyə ediblər. Amma
onların heç birini taxa bilmirəm. Çox
mühafizəkaram. Bir daraq məndə 10 il
qala bilir. Bir kostyumu yoldaşım
götürüb başqasına verməyincə, qarderobumda
saxlayıram. Xüsusi zövqüm yoxdu.
Baxıram ona-buna, uyğunlaşdırıb
alıram. Geyimə xüsusi önəm
vermirəm. Səliqəli, təmiz geyinməyi
sevirəm, amma xüsusi bir markalı paltar geyinmək
zövqüm yoxdu. Maşınım “Hundai
Santafe”di, özüm sürürəm, sürücüm
yoxdu. Altı ildir bu maşını
sürürəm, ən sadə maşınlardan biridi. Tez-tez deyirlər maşını dəyiş, maddi
gücüm də çatar. Amma deyirəm
nə vaxt məni yolda qoysa, dəyişərəm.
- Əks cinslə münasibətlərdə ünsiyyət
qurmaqda kompleksiniz varmı?
- Təbii ki, kompleksim var. Uşaq bağçasına
gedəndən bəri cəmiyyətdə məşhur
olmuşam. Altı-yeddi yaşlarımda
Naxçıvan televiziyasında ayda bir dəfə
çıxış edirdim. Çoxlu
şeir bilirdim. Birinci, ikinci sinifdə
oxuyanda məktəbdə bütün tədbirlərdə mənə
söz verilirdi. Çox tanınmış adam idim. Bu məşhurluğun
problemi məndə erkən başlayıb. Məsafə saxlamağı çox sevən adamam.
Hansı niyyətlə, hansı münasibəti
qurmaqdan çox şey asılıdı. Xanım
jurnalist, yaxud başqa sahənin əməkdaşı ilə
səmimi münasibət qura bilərəm. Niyyətimdə bir pislik yoxdusa, kompleks də
olmamalıdı. İnsanların nəyisə
doğru anlamaması baxımından məsafə
saxlayırsan. Məsələn, liftdə
bir qadınla qalxanda çalışıram ki, ünsiyyət
qurmayım. Özü salam verməyincə,
salam vermərəm. Bu kompleksi yaşayıram.
Amma tanıdığım insanlarla istər qadın, istər
kişi olsun, sərbəst münasibət
qura bilirəm.
Murad
Əhməd
Həftə
içi.- 2014.- 13 fevral.- S.4.