Təhlükəsizlik naminə «ağıllı radar»lar

Müasir texnologiyalara əsaslanan bu radarlar sürücüləri ağıllı olmağa vadar edəcək

Yəqin ki, bu gün «ağıllı radar» kəlməsi çoxları üçün təəccüblü gələr. Çünki biz adətən bu kəlməni insanlara şamil etməyə alışmışıq. Amma 21-ci əsrdə texnoloji yeniliklərin bir-birini sürətlə izləməsi leksikonumuza ağıllı kəlməsi ilə bağlı yeni ifadələrin daxil olmasına imkan yaradıb. Məsələn, bu gün texnologi yeniliklər nəticəsində «ağıllı robort»lar, «ağıllı ev»lər, «ağıllı avtomobil»lər və s. icad edilib. Təbii ki, yeni texnologiyalar insanların işini asanlaşdırmaqla yanaşı, bəzi xoşagəlməz hadisələrinin qarşısının alınması baxımdan da əhəmiyyətli sayılır. Misal üçün «ağıllı ev» sistemi sadəcə bir toxunuşla dünyanın istənilən nöqtəsindən evin bir çox işlərini həll edir.

Xatırladaq ki, “ağıllı ev” ən qabaqcıl texnologiyaların avtomatlaşdırılmış sistemi olan M2M (Machine to Machine) vasitəsilə daha rahat və maraqlı yaşayış tərzi üçün çoxlu sayda funksiyaları yerinə yetirməyə imkan verir. Bu layihə mobil telefon vasitəsilə məişət proseslərini avtomatlaşdırmaq və bütün evi məsafədən idarə etməyə şərait yaradır. “Ağıllı Ev” proqramı istifadəçilərin təhlükəsizliyi və rahatlığı üçün mənzildəki elektron və məişət cihazlarını nəzarətdə saxlayır. Bu proqram kommunal xidmətlərin optimallaşdırılması və onların məsrəflərini azaltmağa kömək edir. Hətta, evdən uzaqda olduqda belə, elektrik təminatı, qaz və su, işığı yandırıb və söndürmək, evdə olmayanda qonaqlar üçün qapını açmaq, unutduğunuz elektrik cihazları məsafədən söndürmək (televizordan tutmuş mikrodalğalı sobaya kimi), təhlükəsizlik sistemini işə salmaq və s. mümkündür. İsti havada evə gəlməzdən əvvəl kondisioneri yandırmaq, jalüzləri bağlamaq, yeməyi qızdırmaq da olar. Mobil telefonun bir neçə düyməsini basmaqla uzaqda olduqda belə evdə işıqları söndürmək və ya yandırmaq, pəncərə və ya qapıları açmaq, hansısa elektrik cihazını (televizordan tutmuş mikrodalğalı sobaya kimi) işə salmaq və s. mümkündür. Avtomatlaşdırma elementləri vahid bir platforma əsasında istifadəçinin ehtiyaclarına maksimal intellektual formada cavab verir. “Ağıllı Ev” istənilən halda öz sahibinə gözlənilməz vəziyyət haqqında mobil rabitə vasitəsilə xəbər verəcək və bununla da onun əmlakını qorumuş olacaq. “Ağıllı Ev”i dünyanın istənilən nöqtəsində mobil telefonla idarə etmək mümkündür.

Şərtləri texnologiya diktə edir

«Ağıllı maşın»lar da ən müasir texnologiyalarla təchiz olunub. Bunun nəticəsidir ki, o sahibinə heç bir əziyyət vermir. Yəni, hərəkət zamanı sürətin tənzimlənməsi, ötmə əməliyyatı zamanı vəziyyətin dəyərlədirilməsi (Olar? Olmaz? Hansı sürətlə? və s.), qarşıdan gələn maşının sürətinin təyini, önünə ani olaraq maneə çıxsa ani qərarların verilməsi (Tormoz? Hərəkət istiqamətini dəyişmək? və s.), yol işarələrinin və xətlərin tanınması və s. kimi işləri görən ağıllı bir sistemdir. Belə olan halda daha rahat və daha təhlükəsiz idarə təmin olunur. Əgər sürücü idarəni itirərsə, yanlış ötmə əməliyyatına girərsə, bu sistem avtomatik olaraq həmin vəziyyəti düzəltməyə çalışır və sürücünü baş verə biləcək qəzadan xilas edir.

Bir sıra ölkələrdə isə artan yol qəzalarını önləmək məqsədilə «ağıllı radar»lar əvəzolunmaz vasitə sayılır. Çünki bu radarlar sürücüləri avtomobillərini daha məsuliyyətli idarə etməyə vadar edir.

Radar- radarlayıcı stansiya, radaralama üsulu ilə müxtəlif obyektləri müşahidə etmək üçün qurğudur. Yəni, obyektlərin yerinin aşkarlanması, koordinatlarının və hərəkət göstəricilərinin ölçülməsi kimi funksiyaları yerinə yetirən qurğu və ya sistemə müvafiq olaraq radar stansiyası və ya radar sistemi deyilir. Fəzanın müəyyən edilmiş ərazisində obyektin mövcudluğuna, koordinatlarına və hərəkət göstəricilərinə dair məlumat mənbəyi obyektdən gələn radarlama siqnallarıdır. Radarlama siqnallarının yaranma xüsusiyyətlərinə görə radar müşahidəsini üç yerə bölürlər. Radar müşahidəsinin I növündə radar tərəfindən şüalandırılan radarlama siqnallarının obyektdən əks olunması xassəsindən istifadə edilir. Müşahidənin aparılması üçün obyektin əksetdirici qabiliyyətə malik olması zəruridir. Fəzanın elektromaqnit xüsusiyyətlərindən fərqli olaraq istənilən obyekt az və ya çox dərəcədə bu cur xassələrə malikdir. Bu növ müşahidənin üstünlüyü ondan ibarətdir ki, onun köməyi ilə istənilən obyekt haqqında məlumat almaq mümkündür. Elə buna görə də radarlama texnikasında bu müşahidə növündən geniş istifadə edilir.

Dünyada radarlardan ilk dəfə 1936 -1938-ci illərdə Böyük Britaniyada, ABŞ - da və keçmiş SSRİ -də istifadə olunub. Son illər yollara nəzarətin artırılması məqsədilə Azərbaycanda da bu praktika geniş tətbiq edilir. Statistikaya görə, indiyədək respublika əhəmiyyətli yollarda təxminən 4000-ə yaxın radar quraşdırılıb.

Uzaq məsafədən nəzarət

Mövzu ilə bağlı fikirlərini “Həftə içi”nə bölüşən Baş Dövlət Yol Polis İdarəsinin ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin rəisi Kamran Əliyev bildirib ki, Azərbaycanda tətbiq olunan yeni texnologiyalar sürücülərin avtomobili sürətlə sürmək istəyini məhdudlaşdıracaq. Onun sözlərinə görə, hazırda Azərbaycanda ən müasir «ağıllı radar»lar qurulur. Həmin radar uzaq məsafədən də avtomobilin orta sürətini müəyyən edəcək. Tutaq ki, bir yolla daimi gedən sürücülər stasionar radarların harada olduğunu bilir, yolun bir hissəsini yüksək sürətlə gedir, radara çatanda isə sürəti azaldırlar. Nəticədə radara düşmür və sonra yüksək sürətə davam edirlər: “Amma yeni quraşdırılacaq qurğular radardan-radara olan məsafənin orta sürətini çıxaracaq. Belə radarlar artıq Bakı-Quba yolunda, Bakının bəzi prospektlərində quraşdırılıb. Həmin radarlar tək sürəti yox, digər qayda pozuntularını da qeydə alır”.

DYP rəsmisi qeyd edib ki, yeni radarlarda nömrə oxuyan xüsusi proqram var. Əgər avtomobil axtarışdadırsa, məhkəmə tərəfindən həbs qoyulubsa, həmin qurğu vasitəsilə müəyyən ediləcək. Kamran Əliyev güman edir ki, Azərbaycan yollarında “ağıllı radarlar”ın və videokameraların quraşdırılması prosesi tam başa çatandan sonra yüksək sürət səbəbindən baş verən yol nəqliyyat hadisələrinin sayı azalacaq.

Azərbaycan Multimedia Mərkəzinin rəhbəri Osman Gündüz də “Həftə içi”nə açıqlamasında «ağıllı radar»ların əhəmiyyətinə toxunaraq deyib ki, bu qurğunu aldatmaq qeyri-mümkündür. Onun sözlərinə görə, əslində bu gün texnologi yeniliklərin biri-birini izləməsi yeni yanaşmaların ortaya çıxmasına imkan yaradıb: “Yəqin ki, 20 il bundan Azərbaycanda heç bir sürücü təsəvvürünə gətirməzdi ki, onların avtomobili necə idarə etməsinə hansısa kiçik qurğu nəzarət edəcək. Hətta bu qurğunun müşahidələri əsasında onlara cərimə balları yazılacaq, elektron protokollar tərtib ediləcək. Təbii ki, Azərbaycan dünyanın bir parçasıdır və dünyada gedən sürətli inkişafdan ölkəmiz geri qala bilməz. «Ağıllı radar» da elə bir sistemdir ki, burada tək sürəti yox, digər qayda pozuntularını da qeydə almaq mümkündür».

Xatırladaq ki, Bakı Şəhər Baş Polis İdarəsinin Baş Dövlət Yol Polisi İdarəsinin ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin rəisi, polis polkovnik-leytenantı Vaqif Əsədov mətbuata açıqlamasında paytaxt ərazisində «ağıllı radar»ların 2 prospektdə quraşdırıldığını deyib: «Düzdür, paytaxt ərazisində surət həddini ölçən kifayət qədər radar var. Amma buna baxmayaraq, bəzi sürücülər həmin radarlara az qalmış surət həddini aşağı salır, radarı keçdikdən sonra avtomobili yenidən yolda müəyyən edilən surətdən artıq sürətlə idarə edirlər. Lakin həmin sürücülər “ağıllı radarları” aldada bilməyəcəklər. Artıq Tbilisi və Nobel prospektlərində belə radarlar quraşdırılıb. “Ağıllı radarlar” asfalt örtüyünə çəkilən naqil vasitəsi ilə avtomobilin iki radar arasında məsafəni hansı müddətə getdiyini müəyyənləşdirərək orta surət çıxarır. Yaxın günlərdə “ağıllı radarlar”paytaxtın digər küçə və prospektlərində də quraşdırılacaq».

Sevinc

Bu yazı Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyi əsasında hazırlanıb.

Həftə içi.- 2014.- 6 iyun.- S.6.