“Bu, ədalətsizlikdir, ədəbiyyata

hörmətsizlikdir”

Nəzmiyə Hicran: “Bu gün təqaüd və yalançı adlar alanlar,

əminəm ki, 20 ildən sonra ədəbiyyatda qalmayacaqlar”

Düşmən tapdağı altında qalan Kəlbəcərin hər daşı, hər qayası, gülü-çiçəyi bir poeziyadı. Qayalar arasında çırpınan şəlalələrin şırıltısı, çayların zümzüməsi və soyuq bulaqların pıçıltısı həzin nəğmədi Kəlbəcərin. Bu yurdda doğulub, boya-başa çatan insanlar da şeir dili ilə danışır. Sinəsi yaralı, daşları şəhid qanına bələnmiş Kəlbəcər Azərbaycan poeziyasına neçə-neçə dahilər bəxş edib: Dədə Şəmşir, Sücaət, Bəhmən Vətənoğlu, Dəmirçi Abbas, Qəmkeş Allahverdi, Yaqub, Məmməd Aslan, Adil Cəmil...

Nəzmiyə Hicran isə Kəlbəcərin Azərbaycan poeziyasına bəxş etdiyi gənclərdəndir. Gənc olmasına baxmayaraq, onun imzası Azərbaycanda çoxlarına tanışdır. Xüsusilə də gənc nəsil yazarlar arasında öz istedadı, özünəməxsus dəst-xətti ilə seçilir. Elə ona görə də şeirləri oxucular tərəfindən sevilə-sevilə oxunur. Yurd niskili, Kəlbəcər ağrıları onun təkcə yaradıcılığında yox, baxışlarında da aydınca sezilir.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB), Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin, Orta Asiya Qafqaz Söz Azadlığı Şəbəkəsinin üzvü, “Qızıl qələm” mükafatı laureatı, gənc şairə Nəzmiyə Hicran “Ədəbi düşüncə” rubrikasında “Həftə içi”nin suallarını cavablandırır:

- “Hicran” təxəllüsü yəqin torpaq, el-oba niskilinin ifadəsidir, eləmi?

- Ata nənən məni çox istədiyindən “Hicran” deyə çağırardı. Nənəm dünyasını dəyişəndən sonra xatirə olaraq bu təxəllüsünü götürdüm. Mən uşaqlıqdan şeir, poeziya həvəskarı olmuşam. Hələ orta məktəbdə oxuyanda məndən böyük bacılarım Sücaətin, Bəhmən Vətənoğlunun əlyazmalarını alıb qalın dəftərə köçürərdilər. Mən də həmin şeirləri sevə-sevə oxuyardım. Düzü, Sücaət kimi şairlərin şeirləri o qədər təsirli və gözəl idi ki, onların əlyazmalarını ordan-burdan tapıb oxuyardılar. O cür simaların yaradıcılığını oxuduqca məndə şeirə, ədəbiyyata böyük həvəs yaranırdı. Həm də söz gərək insanın içindən gəlsin. Doğulduğum Vəng kəndində, Kəlbəcər-Bakı yolunun qırağında köndələn bir çəmənlikdə tikilmiş evimiz vardı. Eyvandan baxanda Çiçəklidağ görünürdü. Dağın qoynundakı yaşıl ormanlar, bir-birindən gözəl ətirli çiçəklər sanki məni özünə çəkirdi, içimdə bir hiss, duyğu baş qaldırırdı. Zaman-zaman o hisslər və duyğular sözə, misraya çevrilirdi. Elə ilk şeirim də “Dağlar” oldu. 8-ci sinifdə oxuyanda Kəlbəcərin “Yenilik” qəzetində həmin şeir çap olundu. 1993-cü il Kəlbəcər işğal olunduqdan sonra Bakı şəhərinə pənah gətirdik. O illəri xatırlamaq istəmirəm. Ona görə ki, 1993-95-ci illər acı xatirələrlə xatirəmdə qalıb. Doğma elimdən perik düşüb yurdsuz-yuvasız qalmışdıq. Bu gün də vətən, torpaq, yurd ağrısı ilə yaşayıram. Ata yurdu bu gün də məni özünə çəkir. İnsan yaşa dolduqca qəribçilik onu daha çox sıxır, daha da kövrək olur. Hərdən utanıram “kəlbəcərliyəm” deyəndə. Amma o nisgil, o ağrılar kövrək notlarla misralarıma hopur.

- Deyəsən, şeirləriniz çox erkən yaşlarınızda çap olunub...

- Bəli, dediyim ki, 8-ci sinifdə oxuyandan. Şeirlərim “Ədəbiyyat”, “525-ci qəzet”lərində, “Azərbaycan” və “Ulduz” jurnallarında çap olunur. Haqqımda bir sıra şair və tənqidçilər elmi məqalələr də yazıblar. “Günəş könlümün hərarətilə”, ”Haray deyir ana torpaq”, kitabım işıq üzü görüb və “Yurd nisgili” kitabımı isə çapa hazırlayıram. Poeziya ruhun iradəsidir. O nə təhsil, nə elm, nə də ki alimliklə, biliklə ölçülmür. Çünki poeziya insanın ruhundan, canından gəlir. Poeziya Tanrı pıçıltılarıdır.

- Kəlbəcərdən olan şairlər əsasən, qoşma və gəraylı üstündə yazıb-yaradıblar. Siz hansı janra daha çox üstünlük verirsiniz?

- Kəlbəcər aşıqlar oylağı olub. Qoşma insan ruhuna daha çox yaxındır, həm də şirindir. Bizdə də yaradıcılıq elə o aşıqlardan gəlib. Amma sərbəst mövzulara da yer ayırıram. Tanınmış tənqidçi Vaqif Yusifli yaradıcılığımla tanış olandan sonra ”Siz artıq Kəlbəcər şairlərinin yaradıcılıq ənənəsindən çıxıb yeni bir yaradıcılığa qədəm qoyan bir şairəsiniz. Yəni köhnəliklə müasirliyi birləşdirən bir körpüsünüz” dedi.

- Modern ədəbiyyata münasibətiniz necədir?

- Modern müasirlik deməkdir. Zaman daimi hərəkətdə, inkişafdadır. Həyat köhnəliyi sevmir. Digər sahələrdə olduğu kimi, ədəbiyyat da inkişaf edir, daimi yeniliyə can atır. Özümüzə dünyanın gözü ilə baxmalıyıq, amma hələ də dünya gözündə özümüzü görə bilmirik. Təəssüflər ki, modern şeirlərə üstünlük verib əndazədən çox çıxırlar. Bayağı və çılpaq ifadələrlə ədəbiyyatı, şeriyyəti soldurmaq, gözdən salmaq olmaz. Mən məşhurluq naminə mentalitetimizə zidd olan çılpaq ifadələr işlədən yazarları heç cür qəbul edə bilmirəm. Hətta bu cür gənclərə üstəlik prezident təqaüdü də veriləndə əsəbiləşirəm. Bu, ədalətsizlikdir, ədəbiyyata hörmətsizlikdir. Belə adamları görəndə qələmi sındırıb atmaq istəyirəm, şeiri atmaq istəyirəm. Çünki özümü əzilmiş, sıxılmış kimi hiss edirəm. Hər bir yazar özünü oxucu gözü ilə görməlidir. Məşhurlaşmaq heç də ədəbiyyatda qalmaq demək deyil. Zaman özü bir xəlbirdir, süzgəcindən keçirəcək. Bu gün təqaüd və yalançı adları alanlar, müsabiqələrdə qalib çıxanlar əminəm ki, 20 ildən sonra ədəbiyyatda qalmayacaqlar. Sücaət alim deyildi, mükafatı, heç qalaq-qalaq kitabları da yox idi. Amma o, əsl şair idi, onun şeirləri dillər əzbəriydi. Onu nəinki kəlbəcərlilər, bütün Azərbaycan sevirdi. Bax, ədəbiyyat budur, ədəbiyyat yedəyi sevmir. Tanışlarla uzağa getmək olmaz, sözün qədrini söz sərrafı bilər.

- Son illər qadın yazarlarımız çoxalıb. Buna münasibətiniz maraqlı olardı...

- Qadın yazarlardan uzaq qaçıram, ədəbiyyatda ədəbiyyatla qalmaq lazımdır. Bəzən elə bir şairənin möhtəşəm, qalın üzlü kitabı əlimə keçir. Amma 200 səhifəlik kitabda xoşagələn bir şeirə rast gələ bimirsən. Bəzən elə qalın şeirlər kitabını görürəm ki, adam sanki boğulur. Bəlkə də bu kitabın müəllifi həyatda yaxşı bir insandır. Amma o düşünməlidir ki, sözü söz yığnağına çevirib, onu gözdən salmaq olmaz. Belələri heç haqlı iradı da qəbul etmir.

- İndiyədək tənqidçi hədəfinə tuş gəlmisinizmi?

- Səmimi deyirəm, haqlı tənqidə sevinmək lazımdır. Çünki haqlı tənqid əsl ədəbiyyatdır, o da tənqidi sevir. Mən şox istərdim ki, poeziyamı tərifdən çox haqlı tənqid etsinlər, oradakı qüsurları açıb ortaya qoysunlar ki, bir də yaradıcılığımda ona yol verməyim. 2010-cu ildə AYB-də “Natavan” klubunda “Haraylar ana torpaq” kitabımın təqdimat mərasimində iştirak edən tanınmış simalardan yaradıcılığımla bağlı ancaq xoş sözlər eşitdim, bu məni çox təəccübləndirdi. Doğrudanmı, mənim yaradıcılığımda bir nöqsan yoxdur? Mən istərdim ki, tərifdən çox qüsurlarımdan danışsınlar. Həmişə özümə tənqidi yanaşmışam. Özümdən razı qalmamışam. Düşünürəm ki, hələ ədəbiyyat aləmində yadda qalacaq nəsə etməmişəm. Çünki içim o qədər təlatümlüdür ki, qələmimdən sızan yazılarda bir sakitlik duyuram.

- Azərbaycan Yazıçılar Birliyi gənc yazarlara təqaüd verir. Siz də təqaüd alırsınızmı?

- Təqaüd üçün şeir yazmıram. AYB-nin üzvü kimi rəhbərlik qələmimdən xəbərdardır, onlar məni görürlər. Amma yenə də deyirəm, adlarını və imzalarını eşitmədiyim adamlar təqaüd alanda və onların yaradıcılığı ilə maraqlananda təəssüflənirəm və bəzilərinin yerinə, hətta xəcalət də çəkirəm. Təqaüdü verən də, onu alan da ilk öncə yaradıcılığı gözdən keçirməlidir. Ona görə də bu cür təqaüdə özümü məsləhət bilmirəm. Ədəbiyyatımız çadırdan tikilmiş qaçqın düşərgəsinə bənzəyir. Hamı nəsə axtarır, amma ortalıqda ədəbiyyat yoxdur. 70-ci illərin ədəbiyyatı ilə 90-cı illərin ədəbiyyatını müqayisə ersək, orta heç nə tapa bilmərik.

- Sizcə, buna səbəb nədir?

- Ona görə ki, hamı şöhrət, pul-para, arxa-dayaq dalınca qaçır. Mükafat almaq üçün də arxan, dayağın olmalıdır. Efirlərə çıxmaq üçün tanış axtarmalısan. Efirlər bərbad gündədir. Bir səviyyəli yazıçını görmürəm efirlərə dəvət etsinlər. “Get hopan, get tullan” kimi şeirlər müəllifi gündəmdədir, millətimiz oxucularımız müasirləşib, amma zövqdən uzaq düşüblər.

Qələndər Xaçınçaylı

Həftə içi.- 2014.- 14 mart.- S.7.