Elektron kitabxana

Azərbaycanda yaradılacaq elektron kitabxana mərkəzi Cənubi Qafqazda ən böyük şəbəkə hesab olunur

Son illər Azərbaycanda müxtəlif sahələr üzrə yeni texnologiyalardan geniş şəkildə istifadə olunur. Bunun nəticəsidir ki, artıq əksər sahələrdə mövcud sistem tam olaraq elektronlaşıb, bəzi sahələrdə isə bu yöndə işlər davam etdirilir. Yeri gəlmişkən vurğulayaq ki, Milli Elmlər Akademiyasının İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu yaxın vaxtlarda oxucuların işini asanlaşdıracaq yeniliyə imza atmağı planlaşdırır. Belə ki, sözügedən qurumun nəzdində Elektron kitabxana fəaliyyətə başlayacaq. Bunun üçün hazırlıq işləri artıq yekunlaşmaq üzrədir.

Xatırladaq ki, ölkə başçısı tərəfindən “Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sahəsinin 2008-2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramı”nın təsdiqi bu sahədə köklü dəyişikliklərin həyata keçirilməsinə səbəb olub. Proqramın reallaşdırılması üzrə Tədbirlər Planının 2.2. «Kitabxanaların kompyuter və informasiya-proqram təminatı, respublika üzrə kompyuterləşdirilmiş kitabxana-informasiya şəbəkəsinin yaradılması və inkişafı" bölməsinə uyğun olaraq kitabxanaların informasiyalaşdırılması, kitabxana-biblioqrafiya proseslərinin avtomatlaşdırılması işi uğurla həyata keçirilir.

Qeyd edək ki, Kitabxana-biblioqrafiya proseslərinin avtomatlaşdırılması işinin daha effektiv həyata keçirilməsində Milli Kitabxana-İnformasiya Mərkəzinin (AZLİBNET) xüsusi xidmətləri vardır. AZLİBNET - qeyri-kommersiya təşkilatı kimi Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin himayəsi və dəstəyi ilə C.Cabbarlı adına Cənclər Kitabxanasının nəzdində yaradılıb. AZLİBNET-in məqsədi Azərbaycan kitabxanalarının birgə Milli Kataloqlaşdırma Sistemini yaratmaqdan ibarətdir. Sistemin başlıca vəzifəsi Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin tabeliyində olan respublika əhəmiyyətli böyük kitabxanalar, habelə şəhər (rayon) MKS-lərinin elektron resurslarının vahid mərkəzdən idarə olunması, təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, elektron resurslarının istifadəçilərə fasiləsiz və operativ olaraq təqdim edilməsi, kataloqlaşdırma zamanı əlavə vaxt, zaman, vəsait itkisinin, habelə biblioqrafik yazıların tərtibində nöqsan və təkrarçılığın aradan qaldırılmasına nail olmaqdır.

AZLİBNET Mərkəzi vasitəsilə respublikada mövcud olan elektron resursların fasiləsiz və uzaq məsafədən idarə edilməsi sistemi yaradılmışdır. Mərkəz ölkənin bütün kitabxanaları ilə (sahəvi, elmi, kütləvi) əlaqələr qurur. Toplu kataloqdan AZLİBNET Mərkəzinin www.azlibnet.az və ya C.Cabbarlı adına Gənclər Kitabxanasının www.ryl.az ünvanlı veb saytları vasitəsilə istifadə etmək olar.

AZLİBNET Mərkəzinin veb-saytında layihədə iştirak edəcək kitabxanaların resurslarına, habelə mərkəzin resurslarından yararlanacaq kitabxanaların veb-saytlarına keçid linki yerləşdirilib. Saytda interaktiv xəritə də verilib ki, onun vasitəsilə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi nəzdində fəaliyyət göstərən şəhər və rayonlar üzrə Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemlərinin Elektron Kataloquna giriş təmin olunur. AZLİBNET Mərkəzinə qoşulan kitabxanaların mütəmadi olaraq yaratdıqları biblioqrafik yazıların vahid mərkəzə göndərilməsi təmin ediləcəkdir. Həmçinin layihənin icrası çərçivəsində məlumat bülletenlərinin,biblioqrafik göstəricilərin, soraq-məlumat biblioqrafiyasının, milli retrokataloq fondunun, milli biblioqrafik uçotu, biblioqrafik yazıların qəbulu və şəbəkə istifadəsinə verilməsi sisteminin yaradılması və müasir tələblər səviyyəsində, davamlı olaraq həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur.

Bəs, görəsən, Elektron kitabxanada nə qədər nəşrin toplanması nəzərdə tutulur? Bu sistemin formalaşması üçün şərait varmı?

Elektron kitabxanada

5100 adda nəşr toplanacaq

Milli Elmlər Akademiyasının İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun sektor müdiri Nigar İsmayılova deyib ki, Azərbaycanda bir sıra təşkilatlarda – ali məktəblərdə, dövlət qurumlarında, özəl tədris mərkəzlərində və s.elektron kitabxanalar fəaliyyət göstərir. Onun sözlərinə görə, burada həm təşkilatların xüsusi rezpozitoriləri vasitəsilə, həm də müxtəlif elektron resurs bazalarının imkanlarından istifadə etməklə oxuculara xidmət təklif olunur: «AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunda yeni yaradılacaq elektron kitabxanada da 5000-ə yaxın fizik kitabı, təxminən 100 adda dövrü jurnallar yerləşdiriləcək. Gələcəkdə isə sistemə 10 min ədəbiyyatın yerləşdirilməsi nəzərdə tutulub».

Mütəxəssis qeyd edib ki, elektron kitabxana mərkəzinin yaradılması Azərbaycanda bu sahədə olan boşluqları aradan qaldıracaq. Onun fikrincə, sözügedən mərkəzdə elektron kitabxananın fəaliyyət göstərməsi üçün lazım olan hər bir resurs var: “Burada hər cür şərait mövcuddur. Həm informasiya təminatı baxımından, həm texniki təminat baxımından hüquqi normalar baxımından nəzərə alınır. Və bizim artıq kataloqumuz var, resurlarımız var. Elektron resurslar üçün institutun Data Mərkəzi vasitəsilə kifayət qədər böyük imkanlar yaradılıb. Bunların daha da artırılması və zənginləşdirilməsi gözlənilir”.

Kitabxana-biblioqrafiya proseslərinin avtomatlaşdırılması işinin daha effektiv həyata keçirilməsində Milli Kitabxana-İnformasiya Mərkəzinin xüsusi xidmətlərinə də toxunan Nigar İsmayılova vurğulayıb ki, gələcəkdə bu sistemin effektiv həyata keçirilməsində, o cümlədən istifadəçilərə xidmət baxımından Milli Kitabxana-İnformasiya Mərkəzində informasiya resurslarının toplanması, onların təsnifləndirilməsi, istifadəçilərə çatdırılması, informasiya axtarışı, müxtəlif xarakterli hesabatların hazırlanması, və s. kimi xidmətlərin göstərilməsi planlaşdırılır.

Qeyd edək ki, Azərbaycanda yaradılacaq elektron kitabxana mərkəzi Cənubi Qafqazda ən böyüyü hesab olunur.

«Külli miqdarda vəsaitə ehtiyac yoxdur»

M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanasının direktoru Kərim Tahirov isə bildirib ki, əslində e-kitabxana resurslarını yaratmaq üçün geniş texniki imkanlara, külli miqdarda vəsaitə ehtiyac yoxdur. O, bu sahədə yaranan problemlərin əsas səbəbini ümumi prosesin gec başlaması ilə əlaqələndirir: “Biz 2012-2013-cü illərdə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi ilə birgə layihə həyata keçirdik. Həmin layihəyə uyğun olaraq kitabxanada bütün proseslərin avtomatlaşdırılması baş tutdu. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin regionlardakı kitabxanalarını vahid sistemə qoşacağıq. Rayon kitabxanaları bu sistem vasitəsilə istədiyi kitabı götürüb oxuculara təqdim edəcəklər. Bu ildən etibarən işə başlanacaq. Düşünmürəm ki, Azərbaycanda elektron kitabxana sistemini yaratmaq üçün külli miqdarda vəsait lazımdır. Sadəcə, ixtisaslı kadrlara ehtiyac var. Hesab edirəm, Bakı Dövlət Universitetinin “Kitabxanaçılıq-İnformasiya” fakültəsi də kadr hazırlığını bu istiqamətə yönəltməlidir».

Kərim Tahirov deyib ki, hazırda ixtisaslı kitabxanaçı kadrların əksəriyyəti bu işləri bilmirlər: «Fakültəni bitirən tələbələr gəlib bizim kitabxanada təcrübə keçir, öyrənirlər. İki-üç ildən sonra onlar püxtələşir və bu işləri həmin kadrların köməkliyi ilə həyata keçiririk. Kimsə deyirsə ki, biz elektron kitabxana məsələsində qonşu ölkələrdən geri qalırıq, belə deyil. Sadəcə, biz bu işlərə gec başlamışıq. Azərbaycanda “Kitabxana.az” və “Kitab.az” saytları var. Amma onların bazaları qənaətbəxş deyil. Vahid baza olmalıdır və bu işi biz görməliyik. Özəl təşkilatların elektron kitabxana yaradıb kitab satmaqla ondan gəlir mənbəyi kimi istifadə etməsi bizim təcrübəmizdə yoxdur. Daha doğrusu, bizim oxucularımız buna hələlik psixoloji hazır deyillər”.

Sevinc

Bu yazı Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyi əsasında hazırlanıb.

Həftə içi.- 2014.- 28 mart.- S.7.