Məşğulluğun təminatında aktiv məşğulluq

tədbirləri mühüm önəm kəsb edir

Azərbaycanda davamlı sosial-iqtisadi inkişafın təmin edilməsi, ölkənin beynəlxalq rəqabətdən daha effektli faydalanması, həmçinin əhalinin rifahının yaxşılaşması və həyat səviyyəsinin daha da yüksəldilməsi sosialyönümlü milli iqtisadiyyatın dünya təsərrüfat sisteminə uğurlu inteqrasiyasının sürətləndirilməsi ilə yanaşı, insan kapitalının inkişafından, əmək ehtiyatlarının keyfiyyətinin yüksəldilməsindən, vətəndaşların müasir bilik və bacarıqlara yiyələnməsinin təmin edilməsindən çox asılıdır.

Ona görə də özəl sektorun inkişafı vasitəsilə məşğulluğun əldə edilməsi ilə yanaşı, işaxtaran vətəndaşların peşə bacarıqlarının əmək bazarının tələblərinə uyğunlaşdırılması üçün müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi vacibdir. Qeyd edək ki, 2013-cü ildə yoxsulluğun səviyyəsinin 2003-cü ildəki 44,7 faizdən 5,3 faizə düşməsində, işsizliyin 5 faiz təşkil etməsində son 10 ildə 900 mini daimi olmaqla 1 milyon 200 min iş yerinin açılması, məşğulluqda isə özəl sektorun payının 68 faizdən 74 faizə yüksəlməsi, sahibkarlıq subyektlərinin sayının 2,5 dəfə artması mühüm rol oynayıb. Ancaq uzun illərdir yeni iş yerlərinin açılmasına, zavod və fabriklərin işə salınmasına, yeni emal və istehsal sahələrinin fəaliyyətə başlamasına baxmayaraq, işsiz və işaxtaran vətəndaşların peşə-ixtisas təhsilinin və vərdişlərinin müasir əmək bazarının tələblərinə cavab verməməsi, hər il otra məktəbi bitirən təqribən 150 min nəfərə yaxın gəncin təxminən 87 mininin təhsilini davam etdirmək və peşə əldə etmək imkanından məhrum olduğu üçün əmək bazarında özünə yer axtarması işsizlik və yoxsulluq problemlərini dərinləşdirməkdədir. Üstəlik, regionların sosial-iqtisadi inkişafı dövlət proqramına uyğun olaraq bir sıra yeni ixtisasların açılmasına ehtiyac duyulur, regionların və rayonların ehtiyaclarına uyğun ixtisaslar üzrə hazırlanacaq mütəxəssislərə tələbat çoxalır. Ona görə də bazar iqtisadiyyatı şəraitində texnologiyaların sürətlə dəyişməsi peşə və ixtisasların artırılmasını, əmək bazarında rəqabətədavamlı və müasir tələblərə cavab verən müvafiq peşə və ixtisaslara yiyələnməni, işsizliyin və yoxsulluğun azaldılması üçün sosial müdafiəyə ehtiyacı olan vətəndaşların münasib işlərlə təmin olunmasını tələb edir. Bu baxımdan gənclərin potensial imkanlarından tam istifadə üçün lazımi şəraitin yaradılması, gənclərin səmərəli məşğulluğunun təmin edilməsi, müasir dövrün tələblərinə cavab verən çevik gənc kadr potensialının formalaşdırılması, əmək bazarına daxil olan gənc işçi qüvvəsinin rəqabət qabiliyyətliliyinin və peşə-ixtisas təhsili sistemi ilə əmək bazarı arasında uyğunluğun təmin olunması insan kapitalının inkişafı istiqamətində aparılan dövlət siyasəti üzrə müəyyənləşdirilən məqsədlər sırasındadır. Bu məqsədlərə nail olmaq üçün Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin Dövlət Məşğulluq Xidməti (DMX) aktiv məşğulluq tədbirləri həyata keçirir. Həmin tədbirlər nəticəsində təkcə bu ilin yanvar-mart aylarında 6191 nəfər münasib işlərlə təmin edilib, 268 nəfər haqqı ödənilən ictimai işlərə cəlb edilib. DMX tərəfindən işsiz və işaxtaran vətəndaşların sosial müdafiəsi, onların münasib iş yerləri ilə təmin olunması istiqamətində yeni vasitə kimi tətbiq olunan Səyyar Əmək Birjalarında 879 nəfəri müvəqqəti işlərlə təmin edib. 1422 nəfərə işsiz statusu verilib, 1603 nəfərə isə işsizlik mavinəti təyin olunub. Qeyd edək ki, sözügedən birjalarda vətəndaşlar müxtəlif müəssisələrldə boş iş yeri ilə tanış olmaq, atkiv məşğulluq tədbirləri barədə yerindəcə məsləhət almaq və peşə kurslarına cəlb olunmaq imkanı qazanırlar. Üstəlik, bu birjalar əhalinin məşğulluğunun gücləndirilməsində, xüsusilə də sosial müdafiəyə ehtiyacı olan gənclərin, təqaüdçülərin, əlillərin, natamam iş günü və natamam iş həftəsi əsasında işləyənlərin boş vaxtları ərzində əlavə qazanc əldə etmələri üçün müvəqqəti xarakterli, o cümlədən birdəfəlik, qısa müddətli, mövsümü işlərlə təmin olunmasında mühüm rol oynayır. Bu birjalarda əlillərə, azyaşlı uşaqları tərbiyə edən tənha analara, gənclərə, qaçqınlara, məcburi köçkünlərə və sosial müdafiəyə xüsusi ehtiyacı olan digər şəxslərə üstünlük verilməsi, həmin vətəndaşlara əhalidən və ayrı-ayrı iş adamlarından müxtəlif növ işlərin görülməsinə dair qəbul olunmuş sifarişlərin təklif edilməsi də təqdirəlayiqdir.

Qeyd edək ki, işaxtaran və işsiz vətəndaşların əmək bazarında münasib işlərlə təmin edilməsi daha çox onların müasir tələblərə cavab verən peşələr və ixtisaslar üzrə hazırlıq işinin təşkilindən asılı olduğu üçün həmin vətəndaşların sosial adaptasiyasında mühüm rol oynayan fəal məşğulluq tədbirləri arasında peşə hazırlığı, ixtisasın artırılması və yenidən hazırlığı özünəməxsus yer tutur. Bu baxımdan məşğulluq xidməti orqanlarında 55 müxtəlif peşə və ixtisas üzrə hazırlıq kurslarının, Bakıda və Göyçay rayonundakı Regional Peşə Tədrisi Mərkəzlərində 70-dən çox müxtəlif peşə üzrə peşə hazırlığı kurslarının təşkili aktiv məşğulluq tədbirlərinin əhəmiyyətini artırır. Bəzi rayonların məşğulluq mərkəzləri müəssisə, idarə və təşkilatlardan mövcud vakansiyalar barədə məlumatları toplamaqla hər ay mini əmək yarmarkaları təşkil edir və bu yarmarkalarda boş iş yerləri təklif edilməklə yanaşı, işaxtaran və işsiz vətəndaşlar mövcud əmək bazarının tələblərinə uyğun peşə hazırlığı kurslarına və haqqı ödənilən ictimai işlərə cəlb edilirlər. Ona görə də DMX tərəfindən həyata keçirilən peşəyönümlü tədbirlər, məsələn, təkcə bu ilin yanvar-mart ayrlarında 651 nəfər işaxtaran vətəndaşın əmək bazarının tələblərinə uyğun peşələr üzrə peşə hazırlığı kurslarına cəlb edilməsi, əksəriyyəti yuxarı sinif şagirdləri olan 26 min 604 nəfərə peşəyönümlü məsləhətlərin verilməsi gənclərin düzgün peşə-ixtisas seçimi aparmalarına, əmək fəaliyyətinə başlamalarına yaxından köməklik edib.

Gənc işçi qüvvəsinin əmək bazarına çıxışının daha dolğun şəkildə dəstəklənməsini təmin etmək üçün tələbə və məzunların əmək bazarına inteqrasiyası istiqamətində təhsil müəssisələrində təşkil olunan aktiv məşğulluq tədbirləri də təqdirəlayiqdir. Təkcə 2007-2013-cü illərdə Bakı, Gəncə, Sumqayıt, Lənkəran və Mingəçevir şəhərlərində, həmçinin Abşeron rayonunda fəaliyyət göstərən ali təhsil müəssisələrində «Karyerada ilk addım» devizi altında keçirilən tədbirlərdə 2188 müəssisə 14 min 936 boş (vakant) iş yeri ilə iştirak edib, 2013 nəfər məzun və tələbə münasib işlə təmin olunub. 2014-cü ildə bir sıra ali təhsil ocaqlarında keçirilməsi nəzərdə tutulan belə tədbirlər gələcək karyeralarının inkişafı üçün gənclərin malik olduqları qabiliyyət və bacarıqlarını cəmiyyətə təqdim edə bilmələrinə, gənclərin əmək bazarına çıxışının dəstəklənməsinə və səmərəli məşğulluğunun təminatına köməklik göstərəcək. Çünki həmin tədbirlər tələbə və məzunlarla işəgötürənlər arasında ilkin əlaqələrin qurulmasına, onlarda müasir əmək bazarı, yəni öz ixtisaslarına uyğun vakansiyalar barədə məlumatları əldə etməsinə, öz bacarıq səviyyələrini işəgötürənlərə təqdim etmək və onlarla ünsiyyət qurmaq sahəsində müəyyən təcrübələrin yaranmasına kömək edir. Bu tədbirlər zamanı tələbə və məzunlara işaxtarma şəbəkəsinin müəyyənləşdirilməsi, özünü işəgötürənə təqdim etmək, işə daxil olmaq üçün müsahibəyə hazırlaşmaq, CV hazırlamaq və sair barədə məsləhətlərin verilməsi də aktiv məşğulluq tədbirlərinin əhəmiyyətini artırır.

Son illərdə ölkəmizdə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının yüksək sürətli inkişafı əmək potensialının keyfiyyətcə yüksəldilməsi və işçi qüvvəsinin rəqabət qabiliyyətinin əmək bazarının tələbləri səviyyətinə çatdırılması üçün İKT-nin potensial imkanlarından istifadə edilməsi zərurətini meydana çıxarıb. Ona görə də mövcud işçi qüvvəsinin daim inkişaf edən əmək bazarının tələblərinə uyğunlaşdırılması və məşğulluğun təminatına diqqətin artırılması üçün peşə hazırlığı işlərinin gücləndirilməsi ilə yanaşı, gənclər, xüsusilə də bölgələrdə yaşayan aztəminatlı ailələrdən olan gənclər, məcburi köçkün ailələrindən olanlar, əlillik təyin olunmuş şəxslər və qadınlar üçün ödənişsiz kompyuter kurslarının təşkil edilməsi və onların bu sahədə biliklərə yiyələnməsi həmin vətəndaşların kompyuter texnologiyalarından istifadə imkanlarının artırılması ilə nəticələnə və bu da gənclərin işsizlik və yoxsulluq problemlərinin həllinə, onların məşğulluğunun artırılmasına öz töhfəsini verə bilər. Bölgələrdə, xüsusilə də kəndlərdə yaşayan gənclərin məşğulluq probleminin həllinə yardım, peşə təhsili mütəxəssislərinin formalaşması, həmçinin gənclərin sosial-iqtisadi inkişafına dəstək üçün müxtəlif təlimlərin keçirilməsi, həmin təlimlərdə gənclərə işsizlik probleminin həlli, peşə bacarıqlarının artırılması, karyera planlaşdırılması, motivasiya, özünə inam, hədəfin seçimi və CV yazılışı ilə bağlı geniş məlumatların verilməsi də məşğulluğun təminatında mühüm rol oynaya bilər.

«İSCO 88/08-ə uyğun təkmilləşdirilmiş peşə standartlarının və əlaqədar təlim standartlarının hazırlanması» tapşırığı üzrə hazırlanmış 200 peşə standartlı milli əmək potensialının keyfiyyətcə yüksəldilməsində, əmək məhsuldarlığının artırılmasında və əmək bazarının genişlənməsində, həmçinin peşəkar kadrların yetişdirilməsində mühüm əhəmiyyətə malikdir. Ona görə də peşə standartlarının mahiyyəti, iqtisadi inkişaf şəraitində əmək bazarında tələb olunan peşələrin müəyyənləşdirilməsi və vətəndaşların peşə səriştələrinin yüksəlməsi üçün Bakıda və bölgələrdə də kütləvi şəkildə maarifləndirilmə işlərinin aparılması aktiv məşğulluq tədbirlərinin əhəmiyyətini daha da artıra bilər.

Xatırladaq ki, bu ilin mayın 1-də İsmayıllı rayonunda işsiz və işaxataran vətəndaşlarının məşğulluğunun müasir dünya təcbürəsindən irəli gələn səmərəli iş üsulları əsasında təmin olunmasına xidmət edən Pilot Məşğulluq Mərkəzi açılıb. Bu mərkəzdə ərazinin əmək bazarı barədə məlumat bazası yaradılıb, vakant iş yerləri barədə məlumat-informasiya köşkü quraşdırılıb, peşəyönümlü məsləhət və psixoloji adaptasiya xidmətlərinin göstərilməsi, işaxtaranlara iş axtarışı texnologiyasının aşılanması üçün lazımi kabinələr yaradılıb. Orada müvəqqəti xarakterli iş axtaran şəxslər üçün əmək birjası, həmçinin iş axtarışı ilə bağlı öz təcrübə və informasiyasını könüllü şəkildə bölüşən vətəndaşlar üçün «İş klubu» fəaliyyət göstərəcək. İş üçün müraciət edən vətəndaşlara köməklik göstərilməsi imkanlarını artıran belə Pilot Məşğulluq Mərkəzlərinin digər rayonlarda və bölgələrdə yaradılması da aktiv məşğulluq tədbirlərinin əhəmiyyətini artıracaq.

İnanırıq ki, gələcəkdə qeyri-neft sektorunun dinamik artımı, davamlı dövlət dəstəyi şəraitində özəl sektorun tərəqqisi və regionların tarazlaşdırılmış inkişafı gənclərin, xüsusilə də aztəminatlı ailələrin aktiv sosial müdafiə tədbirlərinə cəlb olunması ilə nəticələnəcək, daimi və yeni iş yerlərinin açılması ölkədə yoxsulluğun və işsizliyin səviyyəsini azaldaraq minimuma endirəcək.

Təbriz Vəfalı

Azərbaycan Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondu ilə birgə müsabiqəyə təqdim etmək üçün

Həftə içi.- 2014.- 27 may.- S.7.