Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti virtual məkanda

Prezident Kitabxanasında istifadəyə verilən yeni elektron resursda kifayət qədər maraqlı məlumatlar öz əksini tapıb

Bu gün Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasının 96-cı ildönümü qeyd olunur. 1917-ci ilin fevralında Rusiyada monarxiya rejimi devrildikdən sonra hakimiyyətə gələn Müvəqqəti hökumət Müəssislər Məclisinə seçkilər keçirdi. Lakin Müvəqqəti Hökumət uzun müddət hakimiyyətdə qala bilmədi. 1917-ci ilin oktyabrında hakimiyyət çevrilişi baş verdi. Ona görə də Cənubi Qafqazdan Müəssislər Məclisinə seçilən deputatlar Rusiyaya gedə bilmədilər.

Onlar 1918-ci il fevralın 14-də Tiflisdə Cənubi Qafqazın ali hakimiyyət orqanı olan Zaqafqaziya Seymini-Zaqafqaziya parlamentini yaratdılar. Seymdə Müsəlman Fraksiyasının Müəssislər Məclisinə seçkilər zamanı Azərbaycanın, habelə bütün Cənubi Qafqazın bir milyondan çox türk-müsəlman seçicisinin səsini qazanmış 44 deputat təmsil edirdi. Müsəlman fraksiyası və ya müsəlman şurası, əslində, Zaqafqaziya müsəlman parlamenti funksiyasını yerinə yetirirdi.

Dövlət dumalarında olduğu kimi, Zaqafqaziya Seyminin də ən ardıcıl üzvləri Azərbaycan nümayəndələri idilər. Məhz onların tələbi ilə 1918-ci il aprelin 9-da Zaqafqaziya Seymi Zaqafqaziyanın müstəqilliyini elan etdi və Birləşmiş Zaqafqaziya Cümhuriyyəti yaradıldı. Lakin kəskin milli mənafe ziddiyyətləri Zaqafqaziya Seyminin və Zaqafqaziya Cümhuriyyətinin konkret addımlar atmasına imkan vermədi. Nəticədə 1918-ci il mayın 25-də gürcü nümayəndələr Seymdən çıxdılar və mayın 26-da Gürcüstanın müstəqilliyini elan etdilər. 1918-ci il mayın 27-də Müsəlman Fraksiyasının, yəni Zaqafqaziya müsəlman şurasının üzvləri də ayrıca iclas keçirdilər və Azərbaycanın müstəqilliyini elan etmək qərarına gəldilər. Mayın 28-də Həsən bəy Ağayevin sədrliyi ilə Azərbaycan Milli Şurasının tarixi iclası keçirildi. İclasda iştirak edən tarixi şəxsiyyətlər Azərbaycanın İstiqlal Bəyannaməsini qəbul etdilər.

Maraqlıdır, görəsən, bu gün Azərbaycanda İKT sahəsinin inkişaf etdiyi bir dövrdə Xalq Cümhuriyyəti ilə bağlı yetərli dərəcədə internet resursu mövcuddurmu?

Apardığımız araşhdırmalar göstərir ki, Azərbaycanda bununla bağlı ən zəngin məlumat mənbəyi Prezident Kitabxanasının təqdim etdiyi “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti” adlı elektron resursu sayıla bilər. Çünki http://axc.preslib.az saytına nəzər saldıqda bu resursun müsəlman Şərqində ilk dünyəvi və demokratik dövlət olan, dövlətçilik tariximizə parlaq səhifələr yazan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (AXC) tarixi irsini öyrənənlər üçün dəyərli bir mənbə olduğu aydın görünür.

Cümhuriyyətlə bağlı məlumatlar 3 dildə

Onu da vurğulayaq ki, sayt təkcə azərbaycandilli deyil, həm də rus və ingilis dilli oxucular üçün nəzərdə tutulub. Prezident Kitabxanasında “Virtual Azərbaycan tarixi” layihəsi çərçivəsində reallaşdırılan bu layihə çərçivəsində ziyarətçilər müxtəlif maraqlı məlumatlar əldə edə bilərlər. Belə ki, elektron resurs “Yaranması və fəaliyyəti”, “Sənədlər”, “Resurslar”, “E-kitablar” adlı 4 əsas və 20 yarım bölmədən ibarətdir. Birinci bölmədə istifadəçilər Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti haqqında ümumi məlumat əldə edəcək, Milli Şuranın, parlamentin və hökumətin tərkibi və fəaliyyətləri barədə yığcam materiallarla tanış ola biləcəklər.

“Rəmzlər və atributlar” yarımbölməsində istifadəçilər AXC-nin dövlət rəmzləri və atributları (bayraq, gerb, himn, orden və medallar, pul vahidləri, dövlət dili və ordu) haqqında zəruri məlumatlar əldə edəcəklər.

AXC-nin ərazisi və əhalisi haqqında məlumatlar da birinci bölmədə öz əksini tapıb. Bölmədə AXC hökumətinin mövcud olduğu 23 ay ərzindəki diplomatik fəaliyyətinə dair qısa məlumat verilib. Xalq Cümhuriyyəti xadimləri haqqında bioqrafik məlumatlar da ayrıca yarımbölmədə təqdim edilir. Bu bölmədə Xalq Cümhuriyyəti yaradıcılarından olan 76 tarixi şəxsiyyətin həyat və fəaliyyətini əks etdirən məlumatlar toplanıb. Yəni, bu şəxsiyyətlər haqqında məlumat almaq istəyənlər yalnız bir elektron resursa daxil olmaqla istədikləri informasiyanı əldə edə bilərlər.

Xalq Cümhuriyyətinin yaranması ərəfəsində və mövcud olduğu dövrdə baş vermiş mühüm hadisələr “Xronologiya” yarımbölməsində əks etdirilib. Bu bölmədə ziyarətçilər Xalq Cümhuriyyətinin yaranması ərəfəsində baş verən tarixi hadisələr barədə ardıcıllıqla məlumat ala bilərlər. Elektron resursun “Sənədlər” bölməsində “İstiqlal bəyannaməsi”nin mətni, parlamentin yaradılması və AXC-nin süqutu haqqında qərarlar öz əksini tapıb. Həmin bölmədə Cümhuriyyət dövrünün inzibati-ərazi bölgüsünü özündə əks etdirən xəritələr toplanıb.

“Fotoarxiv” keçmişə işıq salır

“Fotoarxiv” yarımbölməsində Cümhuriyyət dövrünə aid bəzi sənədlərin fotoları və bir sıra nadir fotoşəkillər öz əksini tapıb. Bu bölmədə, həmçinin Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Xalq Cümhuriyyəti ilə bağlı sərəncamları, Respublika Günü münasibətilə keçirilən təntənəli yığıncaqlarda və rəsmi qəbullarda dövlətimizin başçısının nitqlərinin tam mətnləri toplanıb.

Elektron resursun diplomatik əlaqələr bölməsində isə 1918-1920-ci illərdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin hansı ölkələrlə diplomatik əlaqələr qurduğu öz əksini tapıb. Məlumatlarda qeyd olunub ki, AXC-nin Ermənistan, Gürcüstan, Türkiyə, Dağlılar Respublikası və Türküstanda diplomatik nümayəndəliyi, İranda səfirliyi,Kuban və Don hökumətləri yanında səlahiyyətli nümayəndəsi, Paris Sülh Konfransında səlahiyyətli nümayəndə heyəti fəaliyyət göstərib. Hətta initernet resursunda o zaman Azərbaycanla diplomatik əlaqələri olan ölkələrin Bakıda yerləşən ofislərinin ünvanları da ayrı-ayrılıqda qeyd olunub. Bundan başqa sözügedən internet saytın “Resurslar” bölməsində Prezident Kitabxanasının fondlarında saxlanılan dövri mətbuat nəşrlərindən seçilmiş 83 məqalənin tam mətni, 500-dən çox kitab, avtoreferat və məqalənin biblioqrafik təsviri verilib. Elektron resursun tədqiqatçilar üçün xüsusilə əhəmiyyətli olan “E-kitablar” bölməsində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə Milli Arxiv İdarəsinin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrünə aid nəşr etdirdiyi arxiv sənədlərindən ibarət topluların, Cümhuriyyətin qurucularının memuar xarakterli kitablarından, ayrı-ayrı tədqiqat əsərlərindən, ensiklopediyalardan ibarət Azərbaycan, ingilis və rus dillərində Prezident Kitabxanasının əməkdaşları tərəfindən hazırlanmış 86 kitabın elektron versiyası oxucuların istifadəsinə verilib.

Onu da qeyd edək http://axc.preslib.az ünvanında yerləşdirilən “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti” elektron resursunun mütəmadi olaraq yenilənməsi nəzərdə tutulub.

Mövzu ilə bağlı fikirlərini bölüşən Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüz “Həftə içi”nə açıqlamasında deyib ki, yeni istifadəyə verilən elektron resurs istifadəçilər üçün mükəmməl məlumat bazası sayılır. Onun sözlərinə görə, əslində virtual məkanda bu cür elektron resurların sayı artırılmalıdır: «Hesab edirəm ki, bu resurs internet istifadəçiləri, Azərbaycanın tarixi barədə məlumat əldə etmək istəyən üçün vacib mənbədir. Çünki hazırda bizdə belə resursların sayı yetərli deyil. Təbii ki, Azərbaycan hazırda İKT sahəsində müəyyən uğurlar əldə edib. Belə bir şəraitdə biz həm də tariximizlə bağlı məlumatları internetdə yerləşdirməliyik. Bu həm də Azərbaycan tarixinin öyrənilməsi baxımından vacibdir».

Sevinc

Bu yazı Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyi əsasında hazırlanıb.

Həftə içi.- 2014.- 28-29 may.- S.6.