Aztəminatlıların «E-hökumət»ə

çıxışını necə genişləndirməli?

Ekspertlər bu məsələdə vətəndaşların İKT biliklərinin artırılmasını vacib sayırlar

«Ölkəmizdə “Elektron hökumət”in hədəflərindən biri korrupsiya ilə mübarizə aparmaq, bürokratik əngəllərdən qurtulmaq, bütün insanların bu xidmətlərdən yararlanmasını təmin etməkdir".

“Həftə içi”nin məlumatına görə, bu fikirləri mətbuata açıqlamasında rabitə və yüksək texnologiyalar naziri Əli Abbasov deyib. Nazir aztəminatlı insanların “Elektron hökumət”ə imkanlı təbəqədən daha çox ehtiyacı olduğunu deyib. Onun sözlərinə görə, bunun üçün ilk növbədə bütün vətəndaşların, əsasən də aztəminatlı insanların bu xidmətlərdən yararlanmasını təmin etməklə gözlənilən nəticələrə nail olmaq mümkündür: "Ölkədə 2020-ci ilədək bütün bu xidmətlərin internet vasitəsilə hamı üçün əlçatan olması hədəflənir. Azərbaycanda “Elektron hökumət” proqramı iki istiqamətdə həyata keçirilir. Birincisi, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin (RYTN) “Elektron hökumət” portalı vasitəsilə dövlət orqanlarının öz saytlarında yaratdıqları elektron xidmətlərin vahid pəncərə üsulu ilə təqdim olunmasıdır. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin təsdiq etdiyi 417 xidmətdən artıq 300-dən çoxu elektron formada təqdim edilir və qalan xidmətlərin də tam təqdim olunması əsas məqsədlərimizdəndir".

Əli Abbasov qeyd edib ki, ikinci məsələ bu xidmətlərin vətəndaş və iş adamlarına, o cümlədən ucqar kənd yerlərində əlçatan olmasını təmin etməkdir. Bu isə infrastruktur məsələsidir. Onun sözlərinə görə, indi ölkəmizdə fiber-optik şəbəkənin qurulması üzrə “Genişzolaqlı İnternetin İnkişafı” layihəsi əsasında işlər davam etdirilir və layihə 2017-ci ildə başa çatacaq: “2017-ci ilin sonunadək Azərbaycan əhalisinin 85 faizi, o cümlədən bütün ev təsərrüfatları, işgüzar subyektlər yüksəksürətli, genişzolaqlı internetlə təmin olunacaq. Kənd yerlərində son istifadəçiyə verilən internetin sürəti 30, şəhər yerlərində isə 100 meqabit/saniyəyə çatdırılacaq".

Yeri gəlmişkən, 2014-cü ilin aprel ayı ərzində "www.e-gov.az" portalı tərəfindən təqdim edilən və vətəndaşlar tərəfindən ən çox istifadə edilən e-xidmətlər məlum olub. Belə ki, bu xidmətlərə Daxili İşlər Nazirliyinin təqdim etdiyi yol hərəkəti qaydalarının pozuntusu ilə əlaqədar tətbiq edilən cərimələr və cərimə balları barədə məlumatlar, Təhsil Nazirliyinin təqdim etdiyi diplom haqqında məlumatlar, Vergilər Nazirliyinin təqdim etdiyi VÖEN-ə görə ödəyicinin axtarılması, Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsinin təqdim etdiyi daşınmaz əmlakın ipotekasının dövlət qeydiyyatı və ya ləğvi üçün müraciətin və sənədlərin qəbulu,

Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin təqdim etdiyi telefon nömrəsi üzrə axtarış, vətəndaşın fərdi məlumatları barədə arayış, mobil cihazların qeydiyyatdan keçirilməsi, cari ay ərzində aparılmış şəhərlərarası və beynəlxalq danışıqlar üzrə məlumat, portal üzərindən verilmiş arayışların yoxlanılması, Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun təqdim etdiyi sığortaolunanın onlayn uçota alınması, sığortaedənin uçot nömrəsinin öyrənilməsi və sığortaolunanın illər üzrə ödənişləri və pensiya kapitalı, pensiya kalkulyatoru, Ədliyyə Nazirliyinin təqdim etdiyi Azərbaycan adları barədə məlumatın verilməsi kimi xidmətlər daxildir.

«Elektron hökumət»ə əlçatanlıq naminə

Xatırladaq ki, "www.e-gov.az" portalı Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2008-ci il 11 avqust tarixli "Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2010-2012-ci illər üçün Dövlət Proqramının (Elektron Azərbaycan)" təsdiq edilməsi haqqında Sərəncamı və "Dövlət orqanlarının elektron xidmətlər göstərməsinin təşkili sahəsində bəzi tədbirlər haqqında" 23 may 2011-ci il tarixli Fərmanının qəbulundan sonra hazırlanaraq istifadəyə verilib və əsas məqsədi vətəndaş və dövlət qurumları arasında münasibətləri rahatlaşdırmaqdır.

Statistikaya əsasən, 2012-ci ilin dekabrından 2014-cü ilin aprel ayının sonuna qədər portala ümumilikdə 623078 daxilolma qeydə alınıb. Portala müraciət edənlərin ümumi sayı isə 341 776 nəfər olub.Aprel ayının ilk ongünlüyündə "www.e-gov.az" portalının təqdim etdiyi elektron xidmətlərə olan müraciətlərin sayı 1 milyona çatıb. Portalın xidmətlərindən elektron imza ilə istifadə etmək mümkündür.

Bəs, görəsən, Azərbaycanda xüsusilə aztəminatlı ailələrin «Elektron hökumət»ə əlçatanlığını təmin etmək üçün hansı addımlar atılmalıdır? Hazırda tətbiq olunan elektron xidmətlər vətəndaş-məmur münasibətlərinin aradan qaldırılmasında effektli rol oynaya bilirmi?

Konstitusiya Araşdırmaları Fondunun rəhbəri Əlməmməd Nuriyevin “Həftə içi”nə açıqlamasında deyib ki, son illər Azərbaycan «E-hökumət»in formalaşmasında bir sıra uğurlu addımlar atıb. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan brendi sayılan «ASAN Xidmət» bu istiqamətdə qazanılan ən böyük uğurlardan hesab oluna bilər: «Ümumiyyətlə, dünyada elektron sistemə keçid ilk dəfə Amerikada hələ ötən əsrdə tətbiq edilib. Hazırda Birləşmiş Ştatlarda və Avropada elektron yolla hər cür xidmətləri əldə etmək, hətta seçkilərdə səs vermək olar. Lakin dünyada elektron xidmətlərə keçidin digər modelləri də mövcuddur. Təbii ki, Azərbaycanda müasir informasiya texnologiyaları inkişaf etdikcə, elektronlaşma sürətlənir. Hətta gələcəkdə dövlət qurumları ilə əlaqələrin «ASAN xidmət» mərkəzlərindən deyil, internet üzərindən quran vətəndaşların sayı da artacaq. Bu da ölkədə korrupsiyanın səviyyəsinin azalmasına kömək edəcək. Hazırda isə vəziyyət onu göstərir ki, Azərbaycanda tətbiq olunan elektron xidmətlər vətəndaş və hökumət arasında təması aradan qaldırır və korrupsiya ilə mübarizədə önəmli rol oynayır. Bu isə öz növbəsində məmurların məsulliyyətini daha da artırır».

Maarifləndirmə işlərinin aparılmasına ehtiyac var

Ekspert vurğulayıb ki, ölkəmizdə tətbiq olunan elektron xidmətlərin effektliyini artırmaq üçün xüsusilə ucqar rayonlarda yaşayan əhali arasında maarifləndirmə işlərinin aparılması vacibdir. Əlməmməd Nuriyevin sözlərinə görə, hazırda «ASAN Xidmət»in səyyar avtobusları bütün bölgələri gəzir və əhali çox asanlıqla istədiyi xidmətdən yararlana bilir. Amma bəzi insanlar hələ də «ASAN Xidmət»dən istifadə etmək imkanına malik deyil və bunun səbəbi onların bu xidmət barədə tam məlumatlarının olmamasıdır: “Digər tərəfdən bu gün «elektron hökumət» portalında təxminən 300-dən çox xidmət təklif edilsə də, vətəndaşların çoxu bu xidmətlərdən istifadə edə bilmir. Səbəb isə sadədir, yəni insanların İKT bacarıqları olmadığından onlar e-xidmətlərdən yararlana bilmirlər. Sözsüz ki, bu xidmətlərin xüsusilə aztəminatlı ailələrə əlçatanlığını təmin etmək üçün insanlar arasında maarifləndirmə işi aparılmalıdır. Belə ki, aztəminatlı ailələr kompüter kurslarına cəlb olunmalı və e-xidmətin əhəmiyyəti onlara aşılanmalıdır».

Təkliflər paketi «Asan Xidmət”ə göndərilib

Mövzu ilə bağlı fikirlərini bölüşən Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüz də “Həftə içi”nin əməkdaşı ilə söhbətində bildirib ki, aidiyyəti qurumlar «E-hökumət»in effektivliyi artırmaq istəyirsə, o zaman bu layihənin geniş təşviqi aparılmalıdır. Onun sözlərinə görə, bir müddət əvvəl Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar Dövlət Agentliyi yanında Elektron xidmətlərin təşviqi üzrə İctimai Şura bu məsələdə effektivliyin artırılması üçün təkliflər hazırlayıb: «Təkliflər əsasən ölkədə elektron hökumət quruculuğu prosesinin sürətlənməsinə və sosial əhəmiyyətli xidmətlərin daha aktiv formada elektron formaya keçirilməsinə, bu sahədə idarəetmə proseslərinin daha çevik və effektiv qurulmasına yönəlib.Təkliflərdə, yalnız elektron formada təqdim olunan xidmətlərin deyil, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələr tərəfindən real olaraq təqdim olunan bütün xidmətlərin inventarizasiyasını aparılması və vahid reyestrin hazırlanmasının vacibliyi qeyd olunub”.

Osman Gündüz bildirib ki, hər bir mərkəzi icra orqanları üzrə elektron xidmətlər bölməsində kütləvi və sosial əhəmiyyət kəsb edən xidmətlərin siyahısının da yerləşdirməsi təkliflərdə öz əksini tapıb. Hər bir xidmət üzrə elektron formaya keçidlə bağlı konkret müəyyən olunmasının vacibliyi qeyd olunub. Onun sözlərinə görə, sənəd artıq Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinə təqdim edilib: “Güman edirəm ki, bu təkliflərin reallaşması Azərbaycanda «E-hökumət» portalının bütün vətəndaşlar üçün əlçatan olmasına şərait yaradacaq».

Sevinc

Bu yazı Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyi əsasında hazırlanıb.

Həftə içi.- 2014.- 30 may.- S.6.