Azərbaycanda internet sahibkarlığı

Ekspertlər ölkəmizdə bu sahənin inkişaf mərhələsində olduğunu bildirirlər

Hazırda Azərbaycan dünyanın, o cümlədən Türkiyənin tanınmış şirkətləri ilə internet sahibkarlığı sahəsində təcrübə mübadiləsi aparır. Qeyd edək ki, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin mətbuat xidmətindən «Həftə içi»nə verilən məlumata görə, bu sahədə əməkdaşlığı genişləndirmək məqsədilə internet nəhəngləri Bakıya toplaşıblar. Belə ki, mayın 30-dan iyunun 1-dək davam edəcək Türkiyənin ən böyük startup tədbirlərindən olan “Etohum”un Bakı toplantısında ABŞ-ın “Hazelcast”, Türkiyənin “212 Vençur Kapitalı”, “Sporx” ,“Monitera” şirkətlərinin nümayəndələrinin məruzələri dinləniləcək.

Qeyd edək ki, “Etohum” qurulduğu gündən ötən 6 ildə 300-dən çox mentor və 40-dan çox özəl investorlarla əməkdaşlıq edərək 200-dək layihəyə dəstək verib. Bu layihələr arasında Türkiyənin “Grupanya”, “Balerin”, “Evidea”, “Pembepanjur”, “İndirdik”, “İnfodif”, “Ehil”, “Gamester”, “Userspots”, “Connected2me”, “Dekoreko” kimi qabaqcıl internet şirkətləri də var.

Bəs, görəsən, Azərbaycanda internet sahibkarlığı sahəsində vəziyyət hansı mərhələdədir?

Əvvəlcə ondan başlayaq ki, bazar iqtisadiyyatında böyük təcrübəyə malik olmayan ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda intellektual layihələrin maliyyələşdirilməsinə üstünlük verilməsi önəmli sayılır. Belə ki, intellektual layihələr iqtisadiyyatda elmi nailyyətlərin tətbiqini stimullaşdırır. Bu tendensiya isə iqtisadiyyatın inkişafını daha da sürətləndirir və onun təbii sərvətlərdən asılılığını azaldır. Ölkəmizdə belə intellektual layihələrə start-upları misal göstərmək olar. Çünki start-up layihələrinin əsasında İKT naliyyətləri dayanır. Hansı ölkədə ki, İKT yüksək inkişaf mərhələsinə yetişib, həmin ölkələrdə də start-upların uğurla həyata keçirməsi üçün münbit şərait yaranır.

Xatırladaq ki, "start-up" ingilis dilindən tərcümədə başlamaq, start vermək və ya işə salmaq mənasını verir. Lakin həqiqi mənada start-up sıfırdan başlayan və ilk inkişaf dövrünü yaşayan biznesləri ümumiləşdirən bir termindir. Müasir mərhələdə start-up dedikdə, əsasən, innovasiyalar üzərində qurulan və ilk addımlarını atan bizneslər, o cümlədən oyunlar, proqram əlavələri, internet-layihələr və s. nəzərdə tutulur. Lakin hər internet-saytı və ya digər internetlə bağlı sosial layihələri start-up adlandırmaq düzgün olmaz. Start-up ilk öncə biznesdir və hər bir biznes kimi gəlir gətirən subyekt olmalıdır. Bununla yanaşı start-uplarda "sosial sahibkarlıq" istiqaməti də var. Bu tip start-uplar gəlir güdmür, amma minimal gəlir gətirməklə layihənin fəaliyyətini təmin edərək fəaliyyət göstərirlər. Faktiki olaraq sart-up ilk addımlarını atan biznesdir. Amma ənənəvi biznesdən fərqli olaraq, burada əsasən innovasiyalara və ya internet şəbəkəsi üzərində qurulan xidmətlərə üstünlük verilir. Bu çox unikal bir sahə olub, hətta 2-3 nəfərdən ibarət komanda ilə şirkətə milyonlar gətirə bilər. Məsələn, iOS və Android üçün oyunlar yaradan İmangi Studios şirkətində 3 nəfər çalışır və onlar son məlumatlara görə, bir neçə milyon dollar gəlir gətirən oyunlar buraxıblar.

Gənclərin innnovativ biznes düşüncəsi inkişaf yolunda

Azərbaycanda xüsusilə gənclərin biznesə innovativ yanaşmasını inkişaf etdirmək məqsədilə müxtəlif tipli layihələr, beynəlxalq oyunlar təşkil edilir. Onlardan biri də "Enactus" proqramı üzrə milli yarışların reallaşdırılmasıdır. Yarışın məqsədi sahibkarlıq fəaliyyətinə gəncləri təşviq etmək, onları innovativ layihələrə cəlb etmək, bu istiqamətdə maraqlarını artırmaq, azad sahibkarlığın ideyasını tələbələr arasında təbliğ etmək, tələbələrin təşkilatçılıq, idarəçilik və komandada işləmək bacarıqlarını inkişaf etdirməkdən ibarətdir. Proqramın sosial əhəmiyyəti – insanların həyat və yaşam standartlarının yaxşılaşdırılması, gənclərin məşğulluğuna dəstəyin göstərilməsi və biznesin gücü vasitəsilə insanların həyatının müsbətə doğru dəyişdirilməsidir.

Məlumat üçün bildirək ki, "Bizim Sahibkarlıq Fəaliyyətimiz" (Entrepreneurial Action Us - Enactus) beynəlxalq proqramının əsası 1975-ci ildə ABŞ universitetləri tərəfindən qoyulub. 2012-ci ilə qədər proqramın adı "Tələbələr azad sahibkarlıq fəaliyyətində (Students in free enterprises – SİFE)" olub. 1996-cı ildən etibarən dünyanın bir çox ölkələrində proqram üzrə milli yarışlar keçirilməyə başlanılıb və 2001-ci ilin iyul ayında ilk dəfə Londonda Dünya Kuboku yarışı keçirilib. 2005-ci ildən Azərbaycan "SİFE – Enactus" proqramına qoşulub, 2006-cı ildən isə Dünya Kubokları yarışlarında iştirak etmək hüququnu qazanıb. Dünya üzrə "Enactus" proqramına 50-yə yaxın ölkə, 1600-dən çox ali təhsil müəssisəsi və 50000-dən yuxarı tələbə qoşulub.

"Enactus" proqramı üzrə milli yarışda iştirakçı komandalar liqalara bölünür və qalibiyyət uğrunda mübarizə aparır. İnnovativ yanaşmaya, layihələrin sosial effektinə, ekoloji standartların qorunmasına, biznes etikanın gözlənilməsinə, maliyyə idarəçiliyinə, nitq qabiliyyətinə və digər meyarlara əsasən qalib komanda müəyyən edilir.

«Start-up» layihələri xüsusi önəm daşıyır

Ölkəmizdə internet sahibkarlığı sahəsində vəziyyətlə bağlı fikirlərini qəzetimizlə bölüşən Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti, “Start-up Azərbaycan”ın rəhbəri Osman Gündüz “Həftə içi”nə deyib ki, hazırda bu istiqamətdə ciddi layihələr həyata keçirilir. Onun sözlərinə görƏ, bu sahə ölkə üçün yeni sayılır. Amma Azərbaycan hökuməti innovativ biznesin inkişaf etdirilməsində maraqlı görünür. Bu baxımdan, start-up layihələrinin yaradılması dövlət siyasətində əsas xətlərdən biri sayılır: “Hr istedadlı, biznes bacarığı olan gəncdə biznesə başlamaq, iş qurmaq üçün kifayət qədər kapital olmur. Məhz belə gənc istedadlar üçün start-uplar xüsusilə əhəmiyyətlidir. Yəni start-up inkişaf edirsə, İKT mütləq ondan öndə dayanmalıdır. Bunun üçün ölkəmizdə yüksək texnologiyalar parkı yaradılıb ki, bu park start-uplarla birgə fəaliyyətdə olacaq subyektlərdən biridir. Bu park ölkəyə yeni investisiyaların gətirilməsinə, burada istehsal sahələrinin yaradılmasına və region bazarına çıxarılmasına xidmət edən bir platformaya çevrilməkdədir”.

Osman Gündüz deyir ki, start-uplara dəstək göstərəcək digər alət İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin İnformasiya Texnologiyaları Fondudur. Fondun qrant, kredit verilməsi və investisiya qoyuluşu mövcuddur və bu alətlər İKT-nin inkişafına yönəlib. Amma onun sözlərinə görə, Azərbaycan iqtisadiyyatı, cəmiyyəti, gəncləri və biznes mühiti üçün bu qədər faydalı olan start-uplar hələ də ölkəmizdə arzuolunan səviyyədə inkişaf etməyib. Bunun isə bir neçə səbəbi var: ”Birincisi, ölkədə internet istifadəçilərinin məhdud kontingentə malik olmasıdır ki, artıq bu problem aradan qalxmaqdadır. Bununla yanaşı, dövlət elektron hökumət yaratsa da, onun təşviqi bir qədər zəif həyata keçirilir. Əhalinin veb-xidmətlərə daha da yaxınlaşması, internet əlçatanlığı start-upların səmərəlilik əmsalını birəbeş artırır. Digər tərəfdən keyfiyyətli proqram həlləri, kompüter oyunları yaratmaq və ya internet layihələri həyata keçirmək üçün güclü proqramlaşdırma bilikləri olmalıdır. Belələri ölkəmizdə olsa da, onların əksəriyyətində biznes bilikləri yoxdur. Başqalarında isə biznes yaratmaq qabiliyyəti olduğu halda, güclü proqramlaşdırma biliyi olmur. Ona görə də, start-up komandaları özündə həm intellektual, həm texniki, həm də biznes bilikləri olan mütəxəssisləri birləşdirməlidir».

«Start-up Azərbaycan» layihəsinin məqsədlərinə də toxunan mütəxəssis vurğulayıb ki, əsas məqsədi ölkədə İKT sektorunda investisiya mühitini yaxşılaşdırmaq, ən yaxşı internet və İT layihələrini üzə çıxarmaq, innovativ ideyaların uğurlu biznes sahəsinə çevrilməsinə yardım etməkdir: «İnnovativ ideya dedikdə, əsasən, informasiya texnologiyalarından effektiv istifadə edilməklə, hər hansı məhsul və ya xidmətin təqdim edilməsinə yönələn fəaliyyət nəzərdə tutulur. Təqdim edilən layihələrin son məqsədi real biznesin qurulmasına, xidmətlərin, sosial servislərin təqdim edilməsinə yönəlməli və müştəri cəlb edilməsinə istiqamətləndirilməlidir. Mümkündür ki, hansısa mövcud biznes-ideyalar üzrə layihələr təklif olunsun, bu halda təklif olunan layihə daha səmərəli innovasiyalar üzərində qurulmalıdır. «Start-up Azərbaycan» çərçivəsində yarışmalarda iştirak edən start-upların ekspert qiymətləndirilməsi təşkil olunur. «Start-up Azərbaycan» yalnız yarışmadan ibarət deyil. Layihə çərçivəsində start-upçular üçün təlimlər təşkil olunur, investorlarla görüşlər keçirilir. Start-uplara komanda formalaşdırmağa köməklik göstərilir. İnternet-biznesə başlamaq istəyənlər üçün layihə çərçivəsində keçirilən təlimlərdə uğurlu bizneslə bağlı bilik və təcrübə əldə etmək imkanları yaradılır».

Sevinc

Bu yazı Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyi əsasında hazırlanıb.

Həftə içi.- 2014.- 31 may-2 iyun.- S.6.