“Mən o şansı qaçırdım”

Barat Fərhadov: “Mən Fikrət Əmirov, Rəşid Behbudov, Niyazi kimi korifey sənətçilərin təklifini qəbul edib, onlarla birlikdə çalışmalıydım”

Azərbaycan muğam sənətinin qocaman nümayəndələrinin sayı barmaqla sayıla biləcək qədər azdır. Həmişə xalq tərəfindən sevilən, el məclislərində yaxından iştirak edən belə xanəndələrin əsas amalı muğam sənətinin inkişafına gerçəkdən xidmət göstərmək olub. Bu ustadlar şan-şöhrət deyil, muğamlarımızı təbliğ edərək yaşatmaq, onu gənc nəslə öyrətmək və gələcəyə ötürmək barədə daha fikirləşiblər. Yaşı 85-i haqlayan Barat Fərhadov da barmaqla sayıla biləcək belə xanəndələrdən biridir. O, həm də özü kimi istedadlı xanəndələr yetişdirməyi qarşısına məqsəd qoymuşdu. Həyatını bu sənətə bağlayıb, ömrünü muğam sənətinin inkişafına həsr edib Barat müəllim.

Beləliklə “Həftə içi”nin də budəfəki qonağı tanınmış ustad xanəndə Barat Fərhadovdur:

- 1950-ci ildən bu sənətdəyəm. Mənim doğulub boya-başa çatdığım Ağdamın Əfətli kəndi xanəndələr kəndi kimi tanınır. Məşhur xanəndə Əkbər Behbudov da bu kənddən çıxıb, gözəl səsi olduğuna görə ona “İkinci Şuşinski” deyərdilər. Eləcə də Aydın Nıftalıoğlu, İlduzə Bağırova, Araz Əliyev, İsrafil Əsədov kimi tanınmış xanəndələr bizim kəndin yetirmələri olublar. Ən gözəl ifaçılar Ağdamda, Qarabağda yetişiblər. Amma o vaxt istedadlı gənclər çox olsa da, onları bir araya yığan yox idi. Ağdam rayonunda Üzeyir Hacıbəyov adına orta Musiqi Məktəbinin direktoru Xosrov Fərəcov məktəbin nəzdində “Şur” ansamblını yaratdı. Bu ansambla solist kimi mənimlə birlikdə Aydın Nıftalıoğlu, Sədi Məmmədov Azay Mirəliyev, İsrafil Məmmədov, Hafiz Sədrzadə kimi tanınmış xanəndələr dəvət olundular. SSRİ dövründə ittifaq miqyaslı elə bir dövlət tədbirləri olmazdı ki, biz orada iştirak etməyək. Bütün festivalların qalibi həmişə biz olardıq. 1962-ci ildə Opera və Balet Teatrının binasında səhv etmirəmsə, Azərbaycan Kommunist Partiyasının XXVIII qurultayına həsr olunmuş tədbir keçirilirdi. Həmin tədbirdə “Şur” ansamblının müşayiətilə “Heyratı” muğamını ifa etdim. Bütün zal ayağa qalxdı. Onda çox gənc, boy-buxunlu oğlan idim. Tədbirdə maestro Niyazi, bəstəkar Fikrət Əmirov, Rəşid Behbudov kimi korifey sənətçilər də iştirak edirdilər. Adlarını çəkdiyim sənətçilər məni yanlarına çağırıb dedilər ki, gözəl səsin var, Tanrı səslə yanaşı sənə boy-buxun da verib, biz Məcnun rolunu aparmaq üçün neçə ildir xanəndə axtarırıq. Artıq belə bir xanəndə səsi ilə hüzurumuzdadır. Bu gündən Opera və Balet Teatrında qalıb bizimlə birlikdə Məcnun rolunu məşq edəcəksən. Hətta dedilər ki, mənə Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının yanında birotaqlı mənzil də veriləcək. Sanki xoşbəxtlik quşu çiyinlərimə qonmuşdu. Amma mən bu təklifi müsbət dəyərləndirə bilmədim, Bakıda qalıb Opeta və Balet Teatrında işləməkdən imtina etdim.

- Niyə? Başqa planlarınız vardı, yoxsa?

- Yox, elə bir planım yox idi. Sadəcə, gənc olduğuma görə gələcəyimi düşünmədim. O vaxt gənc və subay idim. Hər gün məni Qarabağ və ətraf rayonların əhalisi toylara dəvət edərdilər. Azərbaycan mədəniyyət işçisi Rafiq Rüstəmov, tanınmış tarzən Cəlal Əliyev canlı şahiddirlər, toylarda pulu başımdan tökürdülər. Artıq tanınırdım, xətir-hörmət sahibi idim. Elə buna görə də Bakıda qalıb Opeta və Balet Teatrında işləməkdən imtina etdim. Hətta Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsindən Ağdamın birinci katibi Hümmət Mustafayevə tapşırıq verdilər ki, Barat Fərhadovun təcili Bakıya gəlməsini təmin etsin. Katib çox sadə və mülayim adam idi, məni yanına çağırıb dedi ki, belə bir şansı əldən vermə. Dedi adamlar var ki, bütün günü qapılar arxasında qalır, həmin sənətçilərə zəng elətdirir, amma sən belə bir işdən boyun qaşırırsan. Fikrət Əmirov, Əfrasiyab Bədəlbəyli, Niyazi kimi adamlar Bakıdan zəng vurub xahiş edirlər ki, səni Bakıya göndərək. Amma katibin bu dəlil-dəlaləti də məni inadımdan döndərmədi, mən yenə də imtina etdim.

- Bu qərar sonrakı həyatınıza necə təsir etdi?

- Sonradan anladım ki, yanlış qərar vermişəm. Normal halda mən Fikrət Əmirov, Rəşid Behbudov, Niyazi kimi korifey sənətçilərin təklifini qəbul etməli, Opera və Balet Teatrında qalıb onlarla birlikdə çalışmalıydım. Düzdür, sonrakı illərdə xanəndəlik sənətimi davam etdirdim. Amma Opera və Balet Teatrında qalıb işləmək, Məcnun rolunu oynamaq təklifi başqa bir şans idi, mən o şansı qaçırdım. Lakin sənətimə xilaf çıxmadım, 1962-ci ilin avqust ayında Moskvada “Qurultaylar Sarayı”nda keçirilən kənd təsərrüfatı nailiyyətləri sərgisində çıxışlarımla yadda qalmışam. Həmin il “Heyratı” zərb muğamını, “Mirzə Hüseyn” seygahını, “Qarabağ şikəstəsi” kimi bir sıra ifalarım Qızıl Fonda daxil edildi.

- Heç yaddaqalan xatirələriniz varmı?

- O qədər... Günlərin birində tarzən Cəlal Əliyevlə məni Yevlax şəhərinə toya dəvət etmişdilər. Məclisdə iştirak edənlər bizə muğam oxumağı sifariş verirdilər. Rəqs edib oynayan yox idi. Fasiləsiz ifalardan Cəlal müəllim tarda müşayiət etməkdən artıq yorulmuşdu. Axırda təngə gəlib tarı sazəndarlar oturan stolun üstünə qoydu, gedib mağarın girişində adamlar gələn tərəfdə oturdu. Bu məqamda gənc oğlan gözəl bir xanımla mağara daxil olaraq bizə yaxınlaşdılar, 50 manatı stolun üstünə qoyub xahiş etdilər ki, “Rast” muğamını ifa edim. Mən Cəlalı səslədim. O isə cavabında “nə deyirsən, ə?” - deyib sanki etiraz edirdi. Dedim “Rast” muğamını sifariş veriblər, gəl tarda müşayiət elə. Cəlal müəllim ucadan “ölsən də gəlmərəm” deyəndə “Rast”ı sifariş verən gənclərin ikisi də yaxınlaşıb elə belə də dedilər: “Barat müəllim, bizim vaxtımız yoxdur, gedirik. Toyların birində bu muğamı bizim üçün ifa edərsən”.

- Deyəsən, yetirmələriniz arasında tanınmışlar da var...

- O qədər! Bu gün də yetirmələrim az deyil. Təkcə Qədir Rüstəmov 4 il mənim tələbəm olub. Mirpaşa Şükürov bu il keçirilən “Muğam” müsabiqəsinin qalibi oldu, o, həm də prezident təqaüdçüsüdür. Dövlət ona mənzil də bağışladı. Bu, məni çox sevindirdi. Mirpaşa həqiqətən də gələcəyin böyük xanəndələrindən birinə çevriləcək. Digər bir tələbəm - Əli Hacılı Bakı Muğam Mərkəzində keçirilən müsabiqədə birinci dərəcəli diplom alıb. Başqa bir tələbəm - Gündüz Nəcəfova da müsabiqədə 1-ci dərəcəli diploma layiq görülüb...

- Sizcə, sənətə və sənətkara, qocaman muğam ifaçılarına dövlət qayğısı lazımi səviyyədədirmi?

- Dövlət səviyyəsində muğam sənətinin inkişafında və təbliğində xeyli işlər görülür. Amma sənətkarlara münasibət fərqlidir. Şəxsən mənə dövlət tərəfindən indiyədək heç bir qayğı göstərilməyib. Hazırda 152 manat pensiya alıram. Biləcəri qəsəbəsində dəmiryol işçilərinin yataqxanasında birotaqlı mənzildə qalırıq. Xan Şuşinski adına Ağdam Uşaq Muğam Məktəbinin direktoru mənə imkanı daxilində köməklik edir. Məni yaşadan da elə Rafiq müəllimdir, çünki mən sənətdən ayrıla bilmirəm.

Qələndər Xaçınçaylı

Həftə içi.- 2014.- 8 yanvar.- S.7.