İnformasiya texnologiyaları

sahəsində kadr hazırlığı

Ekspertlər hesab edirlər ki, bu istiqamətdə peşəkar mütəxəssis

sayını artırmaq üçün qısamüddətli kurslara ehtiyac var

İstənilən ölkənin təhsil strategiyasında peşəkar, innovativ kadrların yetişdirilməsi əsas ali dəyərlərdən hesab edilir. Müasir elm inkişaf etdikcə yeni sahələrin ortaya çıxması əmək bazarında bu sahələr üzrə kadrlara tələbat yaradır. Qeyd edək ki, hazırda dünyanın aparıcı ölkələrində informasiya cəmiyyəti prinsiplərinin davamlı və dayanıqlı şəkildə müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsi məqsədilə yüksək elmi-texniki biliklərə malik kadrların yetişdirilməsi, gənclərin intellektual səviyyəsinin artırılması, məntiqi təfəkkürünün inkişafı stiqamətində kompleks tədbirlər həyata keçirilir. İKT sektorunun sürətli inkişafı, eyni zamanda, informasiya texnologiyaları və innovasiya sektorunda kadr hazırlığı siyasətinin təkmilləşdirilməsi məsələlərini zəruriləşdirib.

2012-ci ilə qədər Azərbaycanda informasiya texnologiyaları (İT) mütəxəssisləri qeyri-profilli universitetlərdə hazırlanıb. Yəni bu sahə üzrə konkret ali təhsil müəssisəsi olmayıb. Amma ötən il fervalın 1-də ölkə prezidentinin sərəncamı ilə Azərbaycanda İnformasiya Texnologiyaları Universiteti yaradılıb və 2013/2014-cü tədris ilindən başlayaraq bakalavr səviyyəsində dövlət sifarişi əsasında informasiya təhlükəsizliyi, kompüter elmləri, kompüter mühəndisliyi, informasiya texnologiyaları və sistemləri mühəndisliyi ixtisasları üzrə kadr hazırlığına başlanıb. Bu ali məktəbdə birinci il intensiv şəkildə ingilis dili tədris edilir, sonrakı 4 ildə isə seçilmiş ixtisaslar üzrə ingilis dilində təhsil aparılacaq. Bu təhsil müəssisəsini seçən və 600-dən yuxarı bal toplamış hər bir abituriyentə Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin (RİTN) tərəfindən 1 noutbuk, nazirliyin birlik və müəssisələrində təcrübə keçmək imkanı, universitetin məzunlarının RİTN-in birlik və müəssisələrində, özəl şirkətlərdə işlə təmin olunması, universitetin məzunlarına xaricdə magistr pilləsində təhsil almaq üçün nazirlik tərəfindən dəstək verilməsi, müxtəlif həvəsləndirici mükafatlar (əlavə təqaüdlər, yay məktəblərində iştirak və s.) əldə edir.

Bəs görəsən, hazırda bu sahədə Azərbaycanda vəziyyət hansı səviyyədədir? Ölkəmizdə kifayət qədər İT mütəxəssisi varmı?

Məsələyə münasibət açıqlayan AMEA-nın İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun şöbə müdiri, professor, texnika elmləri doktoru Məsumə Məmmədova deyib ki, təmsil etdiyi qurumda İT ixtisasları üzrə peşəkar mütəxəssis hazırlığı məsələlərinə xüsusi önəm verilir. Onun sözlərinə görə, gənc nəslin yeni cəmiyyətin tələblərinə uyğun olaraq formalaşması, yeni biliklərin əldə edilməsi istiqamətində məqsədyönlü işlər aparılır: «İnstitutda İT dünyasının aparıcı qüvvələrindən hesab olunan gənc proqramçılar ordusunun yetişdirilməsi məsələlərinə xüsusi diqqət yetirilir. Proqramlaşdırma, proqramlaşdırma dilləri ilə bağlı tədrisin aparılması, ölkədə proqram istehsalı, milli İKT məhsullarının hazırlanması, proqram mühəndislərinin yetişdirilməsi, ümumiyyətlə proqram sənayesinin inkişaf etdirilməsi sahəsində kompleks işlərin həyata keçirilməsi, bu işlərə dəstək verilməsi institutun başlıca hədəflərindəndir. Bu məqsədlə İT-nin Tədris-İnnovasiya Mərkəzinin nəzdində bu sahənin inkişafı məqsədlərinə xidmət edən Gənc Proqramçılar Məktəbi yaradılıb. Alim və yüksək ixtisaslı proqramçıların rəhbərliyi ilə proqramlaşdırma üzrə yeni biliklərin tədrisi, mütəxəssislərlə real interaktiv ünsiyyətin qurulması, o cümlədən, Azərbaycanın beynəlxalq müsabiqələrdə layiqli təmsil olunması üçün peşəkar proqramçıların yetişdirilməsi Gənc Proqramçılar Məktəbinin əsas hədəflərindəndir. Burada gələcəyin proqramçılarına kompyuter və informatika elmlərinin predmeti, kompyuter texnologiyaları, onların inkişaf mərhələləri və perspektivləri, kompyuter şəbəkələri, alqoritmləşdirmə haqqında dərslər keçirilir. Əsas məqsəd İT kursların, Yay kompyuter düşərgələrinin təşkili, məktəbli və tələbələrin proqramlaşdırma üzrə müxtəlif müsabiqə və beynəlxalq olimpiadalara hazırlığı, İT üzrə müxtəlif layihələrdə iştirak, bu sahədə müvafiq qurumlarla əməkdaşlıq əlaqələrinin yaradılmasıdır».

Xüsusi monitorinq keçirilib

Məsumə Məmmədova vurğulayıb ki, sözügedən qurum ilk dəfə olaraq 2009-cu ildə İT sahəsində mütəxəssislərin peşəkarlıq səviyyəsini öyrənmək məqsədilə xüsusi monitorinq keçirib. Onun sözlərinə görə, araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, bu sahədə kifayət qədər peşəkar kadrlara ehtiyac var: « Həqiqətən də, bu gün Azərbaycanda yüksək ixtisaslı kadr hazırlayan və ya onların ixtisas artırmasını təmin edən müəssisələr, təlim kursları və s. çox azdır. Beynəlxalq səviyyəli sertifikatlaşdırılmış təhsil haqqı isə kifayət qədər yüksəkdir. Bu baxımdan, əksər təcrübəsiz gənc mütəxəssislər daha təcrübəli mütəxəssislər yanında praktiki bacarıqlarını artırmağa üstünlük verirlər. İT ixtisası üzrə peşəkarlıq səviyyəsinin artırılmasında nəzəri çəkən məqamlardan biri digər peşə sahələrindən olan nümayəndələrin İT sferasına axını ilə bağlıdır. Belə ki, İT sahəsində çalışan mütəxəssislərin diplomlarına görə hansı ixtisas sahibi olduqlarını təhlil edərkən müəyyən edilib ki, onlardan 26 faizii İT ixtisası ilə tamamilə bağlılığı olmayan ixtisas sahələrinin nümayəndələridir. Onların da arasında fizik, bioloq, həkim, hüquqşünas, jurnalist, iqtisadçı, memar, kimyaçı, rus dili və ədəbiyyatı müəlliminə rast gəlmək olar. Təbii ki, bu vəziyyət, bir tərəfdən, İT sahəsinin respublika iqtisadiyyatında rolunu və nüfuzunu nümayiş etdirir, İT kadrlarına tələbat olduğunu göstərir, digər tərəfdən isə, bütün bunlar xeyli əlavə vəsait tələb edir».

Ekspert hesab edir ki, İT üzrə kadr bazarında rəqabətqabiliyyətli mütəxəssis olmaq üçün tamamlanmış ali təhsillə yanaşı, yüksək peşəkarlığa və ciddi sertifikata malik olmalıdırlar. Onun sözlərinə görə, buna yeni kompaniyaların yaranması və mövcud olanların inkişafı, istifadə olunan texnologiyaların və sistemlərin daha da inkişaf etdirilməsi və yenilərinin istismarı da təsir göstərir: “ İT üzrə kadrlara, adətən, özəl kompaniyalar tərəfindən yüksək tələblər yürüdülür və belə kompaniyalar işçilərə kifayət qədər yüksək əmək haqqı, karyera, təhsil almaq, social güzəştlər, müxtəlif layihələr təklif edirlər. Xarici firmalar yüksək peşəkarlığa malik İT mütəxəssislərini diqqətdən kənarda qoymur, onları yerli kompaniyalara nisbətən bir neçə dəfə yüksək əmək haqqı, xarici ezamiyyətlər, təhsil xidmətləri və s. ilə işə cəlb edirlər».

İkinci təhsil arzusunda olanların

çoxu İT mütəxəssisi olmaq istəyir

Texnika elmlər doktoru həmçinin deyib ki, Azərbaycanda ikinci təhsil almaq üçün Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasına müraciət edən və yenidən test imtahanlarından keçən abituriyentlərin sayında İT-yə üstünlük verənlər çoxluq təşkil edir: «Bu gün Azərbaycanda İT sahəsinin gələcək inkişafı dünya miqyasında rəqabətqabiliyyətli mütəxəssislərin yetişməsindən çox asılıdır və mütəxəssislərimiz də bu həqiqəti başa düşərək mütəmadi olaraq öz inkişaf səviyyələrini artırmaqda maraqlıdırlar. Buna dövlət tərəfindən də xüsusi dəstək göstərilir. Lakin

Bəzi etiraf etmək lazımdır ki, hazırda İT ixtisaslarının tədris olunduğu əksər tədris müəssisələrinin zamanla ayaqlaşa bilmir. Məsələn, tədris proqramları köhnədir, təhsil müəssisəsində müasir standartlara cavab verən texniki baza yoxdur və s. Hazırda demək olar ki, nisbətən Bakı Dövlət və Qafqaz Universitetlərində bu standartlar müəyyən qədər qorunur. Amma bu tədris müəssisələrinin də tam standartlara cavab verdiyini söyləmək olmaz. İKT elə bir sahədir ki, burada davamlı inkişaf getməlidir. Bu inkişafdan təhsil geri qalırsa, peşəkar kadrların hazırlığı məsələsi sual altına düşür».

Mənsumə Məmmədova onu da bildirib ki, ölkədə İT sahəsində fəaliyyət göstərən mütəxəssislərin peşəkarlığının artırılması məqsədilə bu istiqamətdə ixtisaslaşmış institutların nəzdində kadrların qısamüddətə hazırlanmasını, ixtisaslarının artırılmasını və yenidən hazırlığını həyata keçirən innovativ elmi-tədris mərkəzləri yaradılmalıdır: «Sözsüz ki, belə mərkəzlər İT sənayesi və İT təhsili arasında “körpü” rolunu oynaya bilər. Bundan başqa biz yeni yaradılan İnformasiya Texnologiyaları İnstitutundan da böyük nəticələr gözləyirik. Amma bu təhsil müəssisəsinin yetirmələri ancaq 4 il sonra əmək bazarında olacaqlar. Ona görə də mövcud kard potensialının genişləndirilməsi üçün müxtəlif qısamıddətli kursların təşkili mütləqdir».

Sevinc

Bu yazı Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyi əsasında hazırlanıb.

Həftə içi.- 2014.- 28 yanvar.- S.6.