“Bədbəxtlik budur ki...”

Raqif Nazimoğlu: “Ədəbi tənqidi ədəbi tərifə çevirmək ədəbiyyata xəyanətdir”

Azərbaycanın tanınmış publisist- şairlərindən olan Raqif Nazimoğlunun çağdaş ədəbiyyatımızda özünəməxsus yeri var. Qələmə, sözə həmişə hörmətlə yanaşan, sözün hikmətini müqəddəs bilən şairin yaradıcılığında beynəlmiləlçilik, haqq-ədalət, ziyalı sözünə, vətəndaş mövqeyinə hörmət daha qabarıq görünür. Bütün bunlar onun tutullarında da özünü göstərir. O, “Qızıl qələm”, “Azərbaycan Bayrağı”, ”Əsrin nüfuzlu ziyalısı”, “Araz Ali Ədəbi” mükafatlarının sahibidir. ”İtı qələm” Ədəbi Birliyinin sədri olan Raqif Nazimoğlu həm də Azərbaycan Yazıçılar Birliyi və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür.

Beləliklə, “Həftə içi”nin budəfəki qonağı bir çox ədəbi mükafatların daşıyıcısı, publisist- şair Raqif Nazimoğludur. O, söhbətə hələ uşaq yaşlarından poeziya vurğunu olduğundan başlayıb:

- Rəhmətlik Şahnabat nənəm mənə oxşamalar, bayatılar və laylalar deyəndə poeziyanı dərk edərdim. Mənim o bayatılara, laylalara qarşı uşaqlıqdan istəyim, məhəbbətim artırdı. Çünki nənəmin yanıqlı və həlim avazında ilahi bir qüvvə var idi. O qüvvə məni həmişə özünə çəkərək başqa bir aləmə aparırdı. Yaradıcılığımda dünya mövzusu daha çox üstünlük təşkil edir. Çünki dünyanı dərk edən hər bir şəxs onu özünə ikinci ana sayır. Biz hamımız dünyanın ağuşundayıqsa, deməli, dünya bizim ikinci anamızdır. Bu gördüyümüz nə varsa, dünyanın içindədir. Canlı-cansız, eləcə də biz özümüz və nə varsa, dünyanın içindədir. Amma hər bir kəsin də öz dünyası var, sözü-söhbəti və əməlləri ilə. Biz ona “gəlimli-gedimli”, “acılı-şirinli” dünya deyirik. Bəzən də çarəsiz qalıb bu dünyadan asi düşürük. Bədbəxtlik onda olur ki, insan öz dünyasından asi düşür. İnsan öz dünyasını yaşayış tərzinə, ona olan münasibətlərə görə, cəmiyyətdə özünə layiq olan yeri tutmamasına görə dünyanı lənətləyir. Əslində, dünyanın heç bir günahı yoxdur, dünya hər bir şəxsin içindədir. Dünyanın sirri, sehri də elə bundadır. Nə qədər çalışsaq da, oxusaq da, elmi axtarışlar aparsaq da, dünyanın sirlərini açmaq qeyri-mümkündür. Elə bu səbəbdən də dünya mövzusu yaradıcılığımda geniş yer alıb.

- Nədir o bağlı sirr?

- Dünyanın füsunkar gözəlliyi də var. İnsanı özünə çəkməsi, cəlb eləməsi, elə dünyanın sirlərindən biridir. Dünyanın ən qəribə və açılmayan sirlərindən biri odur ki, nədənsə, hamı son anda yenə bu dünyada qalmaq, yaşamaq istəyir. Demək, dünya gözəldir.

- Poeziyanızdakı çılğınlıq xarakterinizlə çox oxşardır. Bunu necə xarakterizə etmək olar?

- Poeziyada olan hər hansı bir çılğınlıq insanın öz qəlbindən, içindən axıb-gəlir. Deməli, insan təbiətən çılğındır və onun poeziyası da çılğındır. Çılğın olmayan insanın heç vaxt poeziyası çılğın ola bilməz. Kənardan gələn heç vaxt poeziya ola bilməz. Çünki poeziya içdən gəlir.

- İndiki gənclərin də yaradıcılığı içəridən gəlirmi?

- Çağdaş Azərbaycan poeziyasında istedadlı gənclərimiz çoxdur. Təəssüf ki, onların arasında heç bir istedadı olmayan, poeziyanın nə olduğunu dərk etməyən gənclər də var. Elə gənclər də var ki, şeir yazmaq arzusuna düşür, hətta belələri efirlərə, mətbu orqanlara da yol tapır. Əslində, istedadlı gənclər, ədəbiyyatşünaslar istedadsızlara qarşı mübarizə aparmalıdırlar ki, müqəddəs saydığımız və Tanrıdan aşağı dayanan söz hörmətdən və qiymətdən düşməsin. Bu gün mən Hikmət Məlikzadə, Heydər Ələddinoğlu kimi gənc şairlərimizə böyük imid bəsləyir və onlara sabahın gözü ilə baxıram.

- Əbədi tənqidlə bağlı fikirləriniz maraqlı olardı. Ümumiyyətlə, bu gün ədəbi tənqid varmı?

- Ədəbi tənqid poeziyanın nəinki güzgüsü, hətta onun dəmirçisidir. Əgər ədəbi tənqid yoxdursa, deməli, seçim də yoxdur. Ədəbi tənqid poeziyanın qiymətləndiricisidir. Yəni hər hansı ədəbi əsərə qiyməti ədəbi tənqidçilər verir. Çox təəssüf ki, bu gün tənqidçilərimiz çox azdır. Eyni zamanda, həqiqi tənqidçi poeziyada heç kəsə güzəşt etməməlidir. Ədəbi tənqidi ədəbi tərifə çevirmək ədəbiyyata xəyanətdir. Elə bu xəyanətin nəticəsidir ki, son 40 ildə ədəbi mühit öz formasını müəyyənləşdirə bilmir. Belinski deyirdi ki, tənqid ədəbiyyatın düşmənidir. Lakin unutmayaq ki, tənqidsiz ədəbiyyat ədəbiyyatın özünə qarşı düşmənlər yetişdirir.

- Dünya ədəbiyyatında Azərbaycanın yeri görünürmü?

- Əslində, dünya ədəbiyyatı elə Azərbaycan ədəbiyyatının özüdür. Sovet ənənəsi Qərb ədəbiyyatına hansısa səbəbdən üstünlük verdiyi üçün, ötən əsrin 60-cı ilərindən başlayaraq dünya ədəbiyyatı məhz Qərb ədəbi təfəkkürünün əhatəsinə keçdi. Ayrı-ayrılıqda diqqət yetirsək, dünya yazıçı və şairləri Azərbaycanın yazıçı və şairlərindən heç də üstün ədəbi keyfiyyətləri ilə fərqlənmirlər.Təkcə Xaqani, Nəsimi, Nizami və Füzuli yaradıcılığı bütün dünya ədəbiyyatının aynasıdır. Təəssüf ki, düz, 100 ildir ədəbi təbliğat düzgün aparılmır. Bu səbəbdən, Azərbaycan ədəbiyyatını dünya ədəbiyyatının bir zərrəsi kimi görürük. Müqayisə baxımından Səməd Vurğun (“Muğam”), Mirzə İbrahimov (“Böyük dayaq”), Bayram Bayramov(“Mən ki gözəl deyildim”), Bəxtiyar Vahabzadə (“Gülüstan”), Anar (“Ağ qoç-qara qoç”) əsərləri, Viktor Hüqonun (“Səfillər”), Drayzerin (“Kerri bacı”), Mayn Rid (“Başsız atlı”) və digərlərinin dünyaşöhrətli əsərləri ilə eyni ədəbi tərəziyə çıxarsaq, üstünlük Azərbaycan ədəbiyyatının tərəfində olacaq. Bunu əsaslandırmaq üçün əlimizdə kifayət qədər ədəbi tənqidi materiallar var. Sadəcə, Azərbaycan ədəbiyyatı uzun zaman təbliğat maşınından kənarda qalıb, ictimai baxışları yalnız Qərb dünya yanaşmasına yönəldirlər.Təkcə son 30 ildə Seyran Səxavət və Elxan Elatlının müdhiş ədəbi düşüncələri, yaradıcılıq manevrləri dünya ədəbiyyat sərkərdələrinə ədəbi çıxış yolu ola bilər.

- Son illərdə lirik şeirlərə də müraciət edirsiniz. Dünya mövzusundan lirikaya keçid hansı zərurətdən irəli gəlir?

- İçində lirik duyğular olmayan qələm adamı ağır mövzulardan hesab olunan dünya mövzusuna müraciət etsə belə, orada səmimiyyət özünü arxa planda göstərə bilər. Mənim dünya mövzusuna, sevgi hisslərinə keçid etməyim şair-vətəndaş duyğularımla bağlıdır. Diqqət yetirsəniz görərsiniz ki, hətta lirik duyğularımın özündə belə, bir dünya obrazı var. Həm də janr baxımından müxtəliflik çoxları kimi, mənim də ədəbi qayəmi özündə əks etdirir.

- “İti qələm” Ədəbi Birliyinin sədri kimi fəaliyyətiniz nədən ibarətdir?

- 400 nəfəri öz sıralarında birləşdirən Ədəbi Birliyin əsas məqsədi Azərbaycanın ədəbi inkişaf meyillərini sürətləndirmək, poeziyamızın mərhələli inkişaf səmərəliliyini müəyyən etməkdir. Sevindirici haldır ki, bu istiqamətdə qismən də olsa uğurlu addımlar ata bilirik.

Qələndər Xaçınçaylı

Həftə içi.- 2014.- 30 yanvar.- S.7.