“Ümrə ziyarətinə gedən zəvvarları

Azərbaycana gətirmək istəyirik” -

Bu insan olduqca şəndir, mehriban və söhbətcildir. Söhbət İndoneziyanın Azərbaycandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Hüsnan Bəy Fananidən gedir. Çoxdan istəyirdim onunla görüşüb, müsahibə edim. Amma bu yaxınlarda Bakıda keçirilən İndoneziya Mədəniyyəti festivalından sonra istəyimi qətiləşdirməyə qərar verdim. Mədəniyyətdən təhsilə, iqtisadiyyatdan ticarətə, turizmdən hərbi əməkdaşlığadək bütün sahələrdə söhbətləşdik. Çox nikbindir, inkişafa və yüksəlişə inanır, gələcəkdə İndoneziya ilə Azərbaycan arasında əlaqələrin qat-qat genişlənəcəyini deyir və əlbəttə, bunun üçün var qüvvəsi ilə çalışır...

Çox danışmayacağam, səfir Hüsnan Bəy Fanani ilə misralara çevrilən müsahibəmizi özünüz oxuyub, qiymətləndirin:

- Bakıda keçirdiyimiz İndoneziya Mədəniyyəti festivalının məqsədi ölkəmizin milli mədəniyyətini tanıtmaq idi. İndoneziya milli məhsullarının nümunələri sərgilənən tədbirdə iştirak eləmək üçün Bakıya 100-dən çox qonaq da gəlmişdi ki, onların da əksəriyyəti, xüsusilə də turizm sektorunu təmsil edən iş adamları idi. Başqa sahələrdən infrastruktura sərmayə qoyuluşu bölməsinin, ticarət, qida sektoru, mebel və avadanlıq sənayesinin nümayəndələri, palma yağı isteksalçıları və sair gəlmişdi.

- Azərbaycanlı tərəfdaşları ilə görüşüb-danışa bildilərmi?

- Əlbəttə, hətta Business Meeting – yəni işgüzar görüş də keçirildi. Görüş çərçivəsində iki ölkənin təhsil müəssisələri arasında anlaşma da imzalandı. Bundan başqa, İndoneziyanın din sektorunun nümayəndələri də Bakıda idilər və onlar multikulturalizm sahəsində Azərbaycandan olan tərəfdaşları ilə razılaşmaya imza atdılar. Ticarət sahəsində də bir neçə razılıq əldə olunub, yekun danışıqlar gedir.

- Konkret hansı məsələlər üzrə razılaşma imzalanıb?

- Turizm agentliklərinin əməkdaşlığı, kargo yüklərin daşınması, ərzaq məhsullarının satışı, toxuculuq malları və parça ticarəti barədə razılığa gəlinib.

- İndoneziyanın Azərbaycanda birbaşa və ya müştərək istehsal sahələri yaratmaq planları varmı?

- Bu barədə təkliflərimiz ortadadır, artıq Azərbaycan tərəfinin nə qərar verəcəyini gözləyirik. Təkliflərimiz ilk növbədə hava yolları şirkətləri arasında əlaqələrin yaranmasını nəzərdə tutur. Hansı ki, məsələn, Türkiyə, Fransa, Çin və sair ölkələrin hava yolları şirkətləri ilə belə əlaqələr mövcuddur. İndoneziya tərəfi olaraq biz açığıq, hər şey Azərbaycanın qərarından asılıdır.

- Səfir olaraq bu xoş niyyətlər barədə Azərbaycan tərəfi ilə şəxsən danışmısınız?

- Əksəriyyəti barədə şəxsən müzakirələr aparmışam, hətta bəzi planlarımla bağlı cənab prezidentə də müraciət ünvanlamışam. Bayaq dediyim kimi, biz əməkdaşlığa tam qüvvəmizlə açığıq. Təəssüf ki, bəzi hallarda Azərbaycan tərəfi gözləntilərimizi müsbət qarşılamır. Məsələn, İndoneziya Azərbaycan vətəndaşları üçün 30 günlük pulsuz viza verir. Hansı ki, rəsmi Bakının da İndoneziya vətəndaşları üçün belə bir qərar verməsini gözləyirik. Qeyd edim ki, Azərbaycana gəlmək istəyən indoneziyalılar viza məsələsinə görə çox əziyyət çəkirlər.

- Biz tərəf nə deyir, vizanı götürmək barədə istək varmı?

- Cənab prezidentlə, eləcə də mədəniyyət və turizm naziri ilə görüşdə demişdilər ki, bu ilin sonunadək vizayla bağlı qərar verəcəklər. Amma son məlumata görə bu məsələyə 2017-ci ilin əvvəllərində baxılacaq. Ona görə də bizə gözləmək qalır. əslində gözləmək vaxt itkisidir, bu işi bacardığımız qədər tezləşdirməliyik. Çünki ticarət əlaqələri sürətlə genişləndirilməlidir.

- Nə vaxtsa mümkündürmü ki, biz zəngin və böyük iqtisadiyyatı olan İndoneziyanı Azərbaycanda iş quran 4-5 ən aktiv ölkənin sırasında görək? Gözəl mebelləriniz, keyfiyyətli toxuculuq məhsullarınız var, dünyada bənzərsiz palma yağı istehsal edirsiniz, bazara çıxardığınız qəhvəyə isə söz ola bilməz. Deməli, Azərbaycan bazarına daxil olmaq üçün potensialınız çox böyükdür...

- Əslində indinin özündə də İndoneziyadan Azərbaycana müəyyən həcmdə mebel və avadanlıq, qiymətli ağac məhsulları, parket, hətta xam palma yağı ixrac olunur. Sadəcə, bütün bu məhsulların həcmi çox aşağıdır və çalışıb ticarəti artırmalıyıq. Hətta bazarda alternativ sahələr də tapmalıyıq.

- Məsələn...

- Azərbaycan idman yarışları keçirilən ölkədir, İndoneziya isə beynəlxalq idman tədbirlərində geyilən geyimlərin istehsalçısı. Yəni idmançıların geyindiyi paltarlar, ayaqqabılar və sair İndoneziya məhsuludur. UEFA çempionatlarında, İspaniya Liqasında, Braziliya oyunlarında oynanılan topları İndoneziya istehsal edir. Ölkəmiz yüksəkkeyfiyyətli cinsi ilə də məşhurdur və deyim ki, artıq iş adamlarından biri bu geyimlərin alınıb Azərbaycana gətirilməsi üçün razılaşma imzalayıb.

- Amma razılaşaq ki, ölkələrimiz arasında birbaşa hava yolunun olmaması əlaqələrin inkişafı qarşısında maneədir...

- Çalışırıq ki, Azərbaycan və İndoneziyanın hava yolları şirkətləri arasında birbaşa əlaqə qurulsun, amma hələlik, müsbət nəticəsi yoxdur. Hazırda gediş-gəliş İndoneziyadan Qətərin paytaxtı Doxa və ya İstanbul vasitəsilə reallaşır. Ona görə də indoneziyalı turistlərin əksəriyyəti məhz Türkiyəyə səfər edir. Düşünürəm ki, birbaşa hava yolu açılsa bura gələnlərin sayı qat-qat artacaq. Məsələn, mədəniyyət festivalına gələn 150 nəfərdən 70-i tur-agentliklərin nümayəndələri idi. Onların məqsədi Ümrə ziyarətinə gedən indoneziyalıların bu müqəddəs səfərdən sonra Azərbaycana gəlişini təşkil eləmək idi.

- Necə bilirsiniz, indoneziyalı turistlərin çox yox, bir faizini Azərbaycana cəlb eləmək mümkündür?

- Daha çoxu gələ bilər. Baxın, İndoneziyanın 270 milyon nəfər əhalisi var ki, hər gün iki min nəfəri Ümrə ziyarəti üçün Səudiyyə Ərəbistanına uçur. Gündəlik iki min nəfər isə ildə 7 milyondan çox turist deməkdir. Bu qədər insanı Ümrə ziyarətindən sonra Bakıya gətirmək mümkün olsa bütün Azərbaycan dolacaq. Çünki indoneziyalı zəvvarlar adətən ziyarətdən sonra Türkiyə, İordaniya və sair kimi ölkələrə gedərək, gəzib, istirahət edirlər. Azərbaycan yaxındır və burada sabitlik, tam təhlükəsizlik mövcuddur. Belə olan halda onlar nəyə görə Azərbaycana gəlməməlidirlər? Hazırda çalışıram ki, həmin turistlər gəlib Xəzər dənizinin mirvarisi, Nəbi peyğəmbərin, Nizami kimi dahilərin qədim yurdu olan Azərbaycanı görsünlər. Hətta Ümrə ziyarətinə gedən indoneziyalılardan gündə iki yüz nəfəri Azərbaycana gəlsə belə, hiss edəcəksiniz ki, onlar digər ölkələrdən gələn turistlərdən daha çoxdur.

- Onlar da ölkələrinə dönəndən sonra burada gördükləri barədə danışacaqlar və başqalarında da Azərbaycanı görmək həvəsi oyanacaq...

- Bəli elədir. Amma istəyirəm ki, azərbaycanlı turistlər də İndoneziyaya səfər edərək, onun rəngarəng gözəlliklərini görsünlər.

- Bunun üçün ölkələrimizin qarşılıqlı tanıdılması vacibdir. Məsələn, hər il İndoneziya və Azərbaycanın bütün sahələrini əhatə edən şirkətlərin nümayəndələrinin iştirakı ilə Bakıda və Cakartada biznesforum keçirilsə, tur-agentlik təmsilçilərinin qarşılıqlı səfərlərinin təşkil edilsə əla nəticə verər. Bu yönümdə nəsə etmək fikriniz var?

- Nəinki fikrim var, artıq etməyə başlamışam. Bəzi tur-agentliklərin təmsilçilərini Azərbaycana gətirərək müxtəlif bölgələri gəzdirmişik. Hətta bir sıra yerli tur-agentliklərlə əməkdaşlığa dair müqavilə də imzalanıb.

- Təxmini deyə bilərsinizmi, son bir ildə ölkələrimiz arasında gediş-gəliş nə qədərdir?

- Gediş-gəliş adətən İndoneziyadan Azərbaycana gələnlərin hesabına artmaqdadır. Bu il təxminən 800 indoneziyalı Azərbaycana gəlib. Buradan İndoneziyaya isə təxminən 70-100 nəfər arasında turist gedib.

- Bayaq qeyd elədiniz ki, təhsil sahəsində saziş bağlanıb. Sirr deyilsə, nəyi nəzərdə tutur saziş?

- Tələbə və müəllimlərin qarşılıqlı mübadiləsini, birgə elmi axtarışların aparılmasını və hər iki ölkədə milli mərkəzlərin yaranmasını.

- Azərbaycanda indoneziyalı tələbələr təhsil alır?

- Təəssüf ki, buradakı universitetlərdə çox az - 3-4 indoneziyalı gənc təhsil alır, İndoneziyada isə azərbaycanlı tələbələrin sayı bir az çoxdur. Çalışırıq onların sayını artıraq. Amma bu işdə Azərbaycanın İndoneziyadakı səfirliyi də fəallıq göstərməlidir. Mən var qüvvəmlə çalışıram ki, indoneziyalılar gəlib Azərbaycanı görsünlər, tanış olsunlar. Ümumiyyətlə, səfir olaraq üç başlıca məqsədim var: ölkələrimiz arasında turizmi, ticarəti və qarşılıqlı sərmayə qoyuluşunu artırmaq.

- Ticarətdən söz düşmüşkən, deyə bilərsinizmi, son bir ildə iqtisadi əlaqələrimizin həcmi nə qədər olub?

- Ticarət əlaqələrimizdə artım nəzərə çarpır. Bilirsiniz ki, İndoneziya Azərbaycandan neft alır və bu səbəbdən də ticarət əlaqələri ildə 3 milyard dollara yüksəlib. Azərbaycan isə bizdən olduqca az məhsul idxal edir – təxminən 32 milyon dollar həcmində. Amma son vaxtlar neftin qiymətində baş verən enmə və insanların alıcılıq qabiliyyətinin zəifləməsi ticarətə müəyyən təsirini göstərir. Məsələn, əvvəllər İndoneziyadan Azərbaycana mebel ixrac olunardı, amma artıq bu məhsulun satışı dayandırılıb.

- Yəqin baha satırsınız...

- Əksinə, bizdə yüksək keyfiyyətə rəğmən çox ucuzluqdur. Amma Azərbaycan tacirləri İndoneziya məhsullarını ikinci ölkədən, məsələn, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərindən, Türkiyədən və sair aldıqları üçün ilkin qiymət ikiqat artır. Ona görə də təklif edirəm ki, məhsulları özümüzdən ucuz qiymətə alsınlar.

- İndoneziya böyük hərbi qüdrətə malikdir, nəhəng dəniz donanmanız var və sair. Maraqlıdır, müharibə vəziyyətində olan Azərbaycana hərbi və müdafiə sənayesi sahəsində hansı töhfələri verə bilərsiniz? Ümumiyyətlə, bu sahədə əməkdaşlıq səviyyəsi necədir?

- Doğrudan da İndoneziya ordusu möhtəşəm qüdrətə sahibdir. Hətta Amerika, Rusiya və digər ölkələrin orduları İndoneziya silahlı qüvvələri qarşısında uduzub desəm, yanılmaram. Məhz İndoneziya ordusu 1970-ci illərdə Vyetnam, Laos və Kambocada daxili hərbi toqquşmaların dayandırılmasında, sabitliyin bərpasında böyük rol oynayıb. Bu baxımdan Azərbaycan ordusuna kömək göstərməyə hazırıq. Azərbaycan hərbçiləri İndoneziya ordusunun təlimlərində iştirak edə, onun təcrübəsindən yararlana, ikitərəfli məlumat mübadiləsi aparıla bilər. Əslində niyə də olmasın, iki dost ölkəmizin əhalisi müsəlmanlardır. Azərbaycan hərbçiləri Amerika və ya İsraildə təlim keçməkdənsə, buyursunlar, İndoneziya onlara istənilən köməyi etməyə hazırdır.

- Sizdə də bir vaxtlar Timor problemi vardı - yoluna qoydunuz. Bir az fərqli mahiyyət daşısa da, Qarabağ münaqişəsinin həllində nələri təklif edərdiniz?

- Uzun müddət Portuqaliyanın müstəmləkəsi olmuş Timor İndoneziya üçün bədənə batan iynə idi. Onlar özləri bizimlə birlikdə olmaq istəmişdilər, amma sonra müstəqillik yolunu seçdilər və biz heç nə demədik. Özü də onlar xristiandırlar. Indoneziyalılarla timorluları bir-birinə heç nə bağlamır. Qarabağ münaqişəsinin tarixi və mahiyyəti isə tamam başqadır. Qarabağ Azərbaycanın əzəli torpağıdır və mütləq geri qaytarmaq lazımdır.

- Son olaraq deyərdiniz: yaxın aylarda İndoneziyadan Azərbaycana və ya əksinə yüksək rütbəli dövlət adamları səfər edəcək?

- İnşallah, gələn ilin əvvəllərində prezident İlham Əliyevin İndoneziyaya rəsmi səfəri gözlənilir. Bu il çox belə qarşılıqlı səfərlər həyata keçirilib. Güman edək ki, gələn il də gediş-gəlişli olacaq. Prezident İlham Əliyev Cakartaya səfər edərsə, ola bilər İndoneziyanın dövlət başçısı da cavab səfəri ilə Bakıya gəlsin.

Vüsal Tağıbəyli

Həftə içi.- 2016.- 2 dekabr.- S.2.