Əlamətdar günlərin xatirəsi

– markalar, pullar...

Əlamətdar günlərlə bağlı qiymətli kağızlar, sikkələr, markalar buraxılması əksər ölkələr üçün xarakterikdir. Mərkəzi Bank Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi və Heydər Əliyevin anadan olmasının 95 illiyi münasibətilə yeni yubiley sikkələri buraxacaq. Bu barədə jurnalistlərə Mərkəzi Bankın sədri Elman Rüstəmov bildirib.

Mərkəzi Bankın mətbuat xidmətinin rəhbəri Namiq Əliyev deyir ki, yeni sikkələr bundan əvvəl buraxılmış xatirə sikkələri formatında olacaq: “Xatirə sikkələrinin sayı, forması, əyarı barədə məlumatlar təqdimat mərasimində açıqlanacaq”.

Bu günədək buraxılmış xatirə sikkələri isə bunlardır:

1996-cı ildə ilk dəfə olaraq Milli Bank tərəfindən Böyük Britaniyanın Kral Sikkəxanasında Azərbaycanın görkəmli şair və mütəfəkkiri Məhəmməd Füzulinin həyat və yaradıcılığının (1494-1556) 500 illiyinə həsr olunmuş 100 manat dəyərində, 916.7 əyarlı, 500 ədəd qızıl xatirə sikkəsi buraxılıb. Xatirə sikkələrinin üz tərəfində Məhəmməd Füzulinin siması, arxa hissəsində isə şairin məşhur "Leyli və Məcnun" poemasından bir səhnə əks etdirilib. Eyni zamanda, 50 manat dəyərində, 925 əyarlı, 5000 ədəd gümüş xatirə sikkəsi buraxılıb. Xatirə sikkələrinin üz tərəfində Məhəmməd Füzulinin siması, arxa hissəsində isə şairin məşhur "Leyli və Məcnun" poemasından bir səhnə əks etdirilib.

1999-cu ildə Ukrayna Respublikası Milli Bankının sikkəxanasında “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının 1300 illiyinə həsr olunmuş 100 manat dəyərində, 900 əyarlı 150 ədəd xatirə sikkəsi buraxılıb. Həmçinin, 50 manat dəyərində, 925 əyarlı 1000 ədəd gümüş xatirə sikkəsi buraxılıb.

Mərkəzi Bank mərhum prezident Heydər Əliyevin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanına əsasən, 10 dekabr 2004-cü ildə dövriyyəyə platin əyarlı 100 ədəd xatirə sikkəsi buraxıb. Xatirə sikkələrinin üz tərəfində Heydər Əliyevin portreti, portretin sağ tərəfində “Heydər Əliyev” sözləri, arxa tərəfində isə Azərbaycan Respublikasının xəritəsi və “Azərbaycanın müstəqilliyi daimidir, əbədidir, dönməzdir…” sözləri yazılıb. Xatirə sikkələri İngiltərənin “Royal Mint” Kral Sikkəxanasında yüksək beynəlxalq standartları uyğun hazırlanıb. Sikkənin arxa hissəsində olan xəritənin alt hissəsində xatirə sikkələrinin buraxıldığı il “2004-cü il”, xəritənin ətrafında dairəvi şəkildə üst hissəsində “Azərbaycan Respublikası”, alt hissəsində isə xatirə sikkələrinin nominalı göstərilib. Xatirə sikkələri Azərbaycan ərazisində qanuni ödəniş vasitəsidir.

Həmin il dövriyyəyə 1000 ədəd 916.7 əyarlı qızıl xatirə sikkəsi buraxılıb. Xatirə sikkələrinin üz tərəfində Heydər Əliyevin portreti, portretin sağ tərəfində “Heydər Əliyev” sözləri, arxa tərəfində isə Azərbaycan Respublikasının xəritəsi və “Azərbaycanın müstəqilliyi daimidir, əbədidir, dönməzdir…” sözləri yazılmışdı. Xatirə sikkələri İngiltərənin “Royal Mint” Kral Sikkəxanasında hazırlanıb. Sikkənin arxa hissəsində olan xəritənin alt hissəsində xatirə sikkələrinin buraxıldığı il “2004-cü il”, xəritənin ətrafında dairəvi şəkildə üst hissəsində “Azərbaycan Respublikası”, alt hissəsində isə xatirə sikkələrinin nominalı göstərilib. Xatirə sikkələri Azərbaycan Respublikası ərazisində qanuni ödəniş vasitəsidir.

Heydər Əliyevin xatirəsinin əbədiləşdirilməsinin davamı olaraq, 10 dekabr 2004-cü ildə dövriyyəyə 2000 ədəd 925 əyarlı gümüş xatirə sikkəsi buraxılıb.

2006-cı ildə həyata keçirilən denominasiya prosesləri ilə əlaqədar yeni dövriyyəyə buraxılacaq qəpiklərin dizaynına uyğun 50 ədəd 999,9 əyarlı qızıl xatirə sikkəsi dəstinin hazırlanması məqəsədilə Avstriyanın “Austrian Mint” sikkəxanası ilə müqavilə bağlanıb. Müqaviləyə əsasən, 2005-ci ildə hər biri 1 qəpik (50 ədəd), 3 qəpik (50 ədəd), 5 qəpik (50 ədəd), 20 qəpik (50 ədəd), 50 qəpik (50 ədəd) olan xüsusi qızıl xatirə dəsti hazırlanıb.

2006-cı ildə daha bir xatirə pulu dövriyyəyə buraxılıb. Almaniyada keçirilmiş futbol üzrə dünya çempionatına həsr olunmuş 50 manat nominallı gümüş xatirə sikkələri Polşanın “Polish Mint” sikkəxanasında istehsal edilərək tədavülə buraxılıb. 200 ədəd 925 əyarlı xatirə sikkəsinin üz tərəfində futbolçuların təsviri və “2006 FIFA World Cup Germany” sözləri, arxa tərəfində isə Azərbaycan Respublikası gerbinin təsviri “Azərbaycan Respublikası” sözləri və sikkənin nominalı təsvir olunub. Gerbin alt tərəfində xatirə sikkəsinin buraxılış ili “2004” əks olunub. Xatirə sikkəsi Azərbaycan Respublikası ərazisində nominal dəyəri üzrə qanuni ödəniş vasitəsidir.

2008-ci ildə Heydər Əliyevin 85 illik yubileyinin ölkə miqyasında qeyd olunması ilə əlaqədar Milli Bank tərəfindən Avstriyanın Austrian Mint şirkətində nominalı 100 manat olan 999,9 əyarlı 5000 min ədəd qızıl xatirə sikkəsi sifariş edilərək dövriyyəyə buraxılıb. Xatirə sikkəsinin üz tərəfində Heydər Əliyevin portreti, arxa tərəfində isə gerb təsvir edilib. Gerbin alt hissəsində xatirə sikkəsinin buraxıldığı il “2008-ci il”, və “Azərbaycan Respublikası” sözləri və xatirə sikkəsinin nominalı göstərilib. Xatirə sikkəsi Azərbaycan Respublikası ərazisində nominal dəyəri üzrə qanuni ödəniş vasitəsidir.

2008-ci ildə mədəniyyət seriyası çərçivəsində Azərbaycanın dahi şairi, mütəfəkkir Nizami Gəncəvinin xatirəsinə həsr olunmuş 100 manat dəyərində 999,9 əyarlı 1000 ədəd qızıl xatirə sikkəsi istehsal olunaraq tədavülə buraxılıb. Xatirə sikkələri Avstriyanın “Austrian Mint” sikkəxanası tərəfindən istehsal edilib.

2008-ci ildə mədəniyyət seriyası çərçivəsində Azərbaycanın dahi opera müğənnisi, vokalist Bülbülün xatirəsinə həsr olunmuş 100 manat dəyərində 999,9 əyarlı 1000 ədəd qızıl xatirə sikkəsi istehsal olunaraq tədavülə buraxılıb. Xatirə sikkələri Avstriyanın “Austrian Mint” sikkəxanası tərəfindən istehsal edilib. Xatirə sikkəsinin üz tərəfində dahi vokalistin portreti, arxa tərəfində isə Azərbaycan miniatyuralarının təsviri əks olunub. Xatirə sikkəsi Azərbaycan Respublikası ərazisində nominal dəyəri üzrə qanuni ödəniş vasitəsidir.

2008-ci ildə Avstriyanın “Austrian Mint” sikkəxanası tərəfindən istehsal edilən dahi bəstəkar, musiqişünas Üzeyir Hacıbəyovun xatirəsinə həsr olunmuş 100 manat dəyərində 999,9 əyarlı 1000 ədəd qızıl xatirə sikkəsi istehsal olunaraq tədavülə buraxılıb. Xatirə sikkəsinin üz tərəfində dahi bəstəkarın portreti, arxa tərəfində isə Azərbaycan miniatyuralarının təsviri əks olunub. Xatirə sikkəsi Azərbaycan Respublikası ərazisində nominal dəyəri üzrə qanuni ödəniş vasitəsidir.

2009-cu ildə buraxılan xatirə pulları isə qədim tarixə, zəngin mədəniyyətə və Azərbaycan dövlətçiliyinin inkişafında mühüm rola malik olan Naxçıvan Muxtar Respublikasının yaradılmasının 85 illik yubileyinə həsr edilib. Avstriyanın “Austrian Mint” sikkəxanasında hazırlanan 999,9 əyarlı 500 ədəd sikkə Azərbaycan Respublikası ərazisində nominal dəyəri üzrə qanuni ödəniş vasitəsidir. Həmçinin, 1000 ədəd 999 əyarlı sikkə tədavülə buraxılıb.

Milli Mətbuatın 135 illiyinə həsr edilən 1000 ədəd 999 əyarlı xatirə sikkəsi buraxılıb.

2011-ci ildə tədavülə buraxılan 999 əyarlı 2000 ədəd xatirə sikkəsi isə Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpa edilməsinin iyirminci ildönümünə həsr olunub (1991-2011). Xatirə sikkəsinin üz tərəfində müstəqillik rəmzi olan məqbərə, arxa tərəfində isə gerb təsvir edilib.

2012-ci ildə tədavülə buraxılan 999 əyarlı 1000 ədəd xatirə sikkəsi Azərbaycan Mərkəzi Bankının 20 illik yubileyinə həsr olunub. Xatirə sikkəsinin üz tərəfində 20 ili əks etdirən stilistik görünüş, arxa tərəfində isə Azərbaycan Respublikasının gerbi təsvir edilib.

Poçt markalarına gəlincə, bildirək ki, Azərbaycanın ilk poçt markaları 1919-cu il oktyabrın 20-dən başlayaraq dövriyyəyə buraxılıb. İlk poçt markası Azərbaycan əsgərinə həsr olunub.

Poçt ödənişi nişanı kimi birinci poçt markası 1840-cı ildə Böyük Britaniyada poçt dövriyyəsinə buraxılıb. Tezliklə bu hadisənin ardınca analoji poçt markaları başqa ölkələrdə, o cümlədən 1857-ci ildə Rusiyada da buraxılmağa başladı. O dövrdə Azərbaycan Rusiya İmperiyasının tərkibində olduğu üçün Azərbaycanda istifadə olunan birinci markalar Rusiyanın poçt markaları olub. 1918-ci ildə Azərbaycan Demokratik Respublikası elan edildikdən sonra Azərbaycan hökuməti tərəfindən poçt markalarının buraxılması haqqında qərar qəbul edilib. 1920-ci ildən 1923-cü ilədək olan dövr ərzində Azərbaycanın ərazisində sovet Azərbaycanının, Zaqafqaziya Federasiyasının, 1991-ci ilədək isə keçmiş SSRİ-nin markalarından istifadə olunub.

1992-ci ildən Azərbaycanın poçt markaları tarixində yeni səhifə açılıb. Həmin il iyulun 14-də Azərmarka” yaradılıb və 1992-ci ildən bu günə kimi orijinal süjetli poçt markaları hazırlanaraq çap edilir.

Poçt markaları, Azərbaycan Respublikasının “Poçt haqqında” qanununa, Nazirlər Kabinetinin qərarına və Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin “Poçt ödənişi nişanlarının buraxılması haqqında Əsasnamə”yə uyğun olaraq buraxılır. Bu sənədlərin əsasında hər il növbəti ildə buraxılacaq poçt markalarının tematik planı işlənib hazırlanır. Poçt markaları poçt ödənişi nişanları olmaqla bərabər, eyni zamanda, ölkə haqqında müəyyən məlumat daşıyıcılarıdır. Bu amilə əsasən, tematik plan tərtib edilərkən tarix, arxitektura, görkəmli şəxsiyyətlər, flora və fauna, ölkənin tarixində əlamətdar hadisələr və başqa məlumatlara geniş yer verilir. Buraxılış tematikasında Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətlərinin mövzusu xüsusi yer tutur. Bu siyahıda Azərbaycanın görkəmli siyasi və dövlət xadimi, ümummilli lider Heydər Əliyevə həsr olunmuş poçt markalarını xüsusi qeyd etmək lazımdır. Bu mövzuda 12 marka və 9 poçt bloku buraxılıb.

Hazırda ölkəmizdə poçt markalarının çapını və yayımını Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyi “Azərmarka” MMC təşkil edir.

Poçt markaları vasitəsilə 20 Yanvar və Xocalı faciələri, həmçinin Qarabağın şəhərləri, onun flora və faunası haqqında dünyanın geniş kütlələrinə məlumatlar çatdırılır. Azərbaycan Respublikasının BMT-nin və Avropa Şurasının tərkibinə daxil olması, diplomatik münasibətlərin yaranması və sair üzrə beynəlxalq həyatdakı fəaliyyət mövzusu, buraxılış tematikasında mühüm yer tutur.

Poçt markalarında Azərbaycanın müstəqilliyi mövzusu geniş qeyd edilir. Azərbaycanın birinci poçt markasından başlayaraq, bu günədək müstəqilliyə həsr olunmuş 10-dan çox poçt markası buraxılıb. Bununla yanaşı, dövlət atributlarına, ölkəmizin iqtisadi inkişafına, milli bayramlarına, görkəmli siyasi-ictimai xadimlərinə, beynəlxalq əhəmiyyətli mühüm tədbirlərə, Qarabağa aid poçt markaları çap olunaraq dövriyyəyə buraxılıb. Eyni zamanda, həmin markaların beynəlxalq aləmdə də yayımı təşkil edilib.

Flora və fauna mövzusu geniş və müxtəlifdir, belə ki, bu mövzuda Şəki yasaqlığına və Azərbaycan meyvələrinə həsr edilmiş poçt markalarını qeyd etmək lazımdır. İran, Qazaxıstan, Meksika, Rusiya, Belarus və Ukrayna ilə bir neçə birgə markalar buraxılıb.

1919-cu ildən bu günədək Azərbaycan Respublikasında dövriyyəyə buraxılmış bütün markaların, “Birinci gün” zərflərinin, markalanmış zərflərin və poçt kartlarının, xüsusi ştempellərin nümunələrini özündə əks etdirən 8 kataloq nəşr edilib.

Bu dövrdə “Heydər Əliyev və Azərbaycan rabitəsi”, “Azərbaycan rabitəsi müstəqillik dövründə 1991-2001” adlı kitablar və “İçərişəhər” haqqında, “Azərbaycan dövlət müstəqilliyinin 20 illiyi” ilə əlaqədar, “Azərbaycan gömrük muzeyinin xəzinəsi”, “Eurovision Bakı-2012” mahnı müsabiqəsinə, “Qarabağ poçt markalarında” mövzusuna və “Birinci Avropa Oyunları”na həsr edilmiş markalardan ibarət kitablar hazırlanaraq çap olunub. Həmçinin IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarına həsr olunmuş poçt markaları da dövriyyəyə buraxılıb.

1992-ci ildən filateliya sahəsi ölkəmizdə daha uğurla inkişaf etməyə başlayıb. Beləliklə, həmin dövrdən müxtəlif mövzulara aid 1140 poçt markası, 14 növ markalanmış, yüzlərlə növ markalanmamış poçt zərfləri hazırlanaraq satışa çıxarılıb.

Bundan əlavə, beynəlxalq təşkilatlar və dünyanın 12 ölkəsi ilə birgə 17 poçt markası da dövriyyəyə buraxılıb.

Naibə Qurbanova

Həftə içi.-2018.- 11 aprel.- S.5.