“Bizim
silahımız kamera və mikrofondur “
Bərdəyə
atılan “Smerç” raketlərinin törətdiyi
dəhşətlə müqayisəolunacaq heç
nə görməmişəm
44 günlük Vətən Müharibəsi Azərbaycan
tarixinə qızıl hərflərlə yazıldı.
Torpaqlarımızın azadlığı uğrunda
şəhidlik zirvəsinə ucalan əsgərlərimiz,
qazilərimiz böyük qəhrəmanlıq
dastanı yazdılar. Müharibədə informasiya
sahəsində mübarizə aparan
jurnalistlərimiz də günün önəmli
təbliğatçıları olaraq qabaq sırada dayandılar.
“Həftə
içi”nə müsahibə verən qonağımız – İctimai Televiziyanın İnformasiya
Departamentinin böyük
redaktoru, Qarabağ
müharibəsi veteranı, ehtiyatda olan kapitan Şöhrət
Eyvazov müharibə və hərbi jurnalistika ilə bağlı bir
çox məqamlara diqqət çəkib.
Qeyd edək ki, 2002-ci
ildən media sahəsində
çalışan həmsöhbətim 2007-ci ildən Qarabağ bölgəsində hərbi jurnalist kimi fəaliyyət
göstərib.
- Şöhrət bəy, 44 günlük Vətən
Müharibəsi başlayanda bir jurnalist olaraq
hara ezam edildiniz və ilk təəssüratınız
nə oldu?
- Sentyabr 27-də başlayan döyüş əməliyyatlarının ilk günü Tərtər istiqamətində idik. Bura Bakıdan iki media qrupunun gəldiyini biləndə cənub istiqamətinə - Füzuli-Cəbrayıl bölgəsinə getməyi qərara aldıq. İlk təəssüratım xalqımızın Ordumuza verdiyi dəstəyin möhtəşəmliyi oldu. Eləcə də ön xəttə yollanan hərbçilərdə ruh yüksəkliyini, döyüş həvəsini sezməmək mümkün deyildi. İlk gün olmasına baxmayaraq, Horadiz şəhərinə, Cocuq Mərcanlıya qədər gəlib hərbçilərimizə dəstək olmaq istəyən, hətta döyüşlərə qatılmaq istəyən yüzlərlə insanla rastlaşdıq. Yaralanan əsgərin əlini tələsik sarıtdırıb, “Mən döyüş yoldaşalrımı tək qoya bilmərəm”, – israrına şahid olduq.
- Hərbi çəkilişlərə
gedən jurnalist olaraq
nə dərəcədə hazırlıqlı idiniz? “Mən o anı
heç vaxt unutmaram”, - dediyiniz an hansı məqam
idi? Ən çox diqqətinizi çəkən hadisələr
hansılardır?
Bilirsiniz, mən özüm Birinci Qarabağ müharibəsində zabit
kimi iştirak etmişəm, ehtiyatda olan kapitanam. İyirmi ildir
ki, hərbi jurnalistikadayam. 2007-ci ildən İctimai Televizyanın Qarabağ müxbiriyəm. “Ekstemal jurnaslitika” ilə bağlı təlimlərdə mühazirələr
oxumuşam.
2016-cı ilin Aprel döyüşləri
vaxtı cəbhə xəttində çəkilişlər
eləmişik. Yəni,
hərbçi və ya jurnalist kimi
bu və ya digər dərəcədə
təsirli səhnələrdə iştrakçı
və şahid olmuşam. Cinayətkar, terrorçu Ermənistanın
oktyabrın 27 və
28-də Bərdəyə atılan
“Smerç” raketlərinin
törətdiyi dəhşətlə
müqayisə olunacaq
heç nə görməmişəm. Maşınlarda
yanmış insanlar, qızını qucaqlasa da mərmidən xilas ola
bilməyən ata-bala,
yaxınlarını axtaran
qadın və uşaqların nalələri
uzun müddət gözümün qabağından
getməyib.
Hansısa xarici media orqanına
“yaşıl”, bizə
isə “qırmızı”
işıq yandırılmasını
təəssüflə qarşılayırdıq...
Elə həmin
yerdə soydaşlarımzın
“Son ana qədər ordumuzlayıq, evimiz dağılsa da, azad edilmiş ərazilərdəki Müqəddəs
Bayrağımızın kölgəsində
yaşayacağıq” sözlərini
də unuda bilmirəm. 44 gün
boyunca diqqətimi çəkən məsələ
xalqımızın bütün
müddət ərzində
orduya inamının və sevgisinin hər gün artması idi.
- Erməni vəhşiliyini görən
bir jurnalist olaraq heç düşündünüzmü ki, heyf ki,
silahım yoxdur?
- Xeyr, bilirdim ki, Azərbaycan Ordusu bu şərəfsiz
terrorçuların cavabını
artıqlaması ilə
verir. Məsələn, Bərdə terrorundan,
demək olar ki, həmən sonra düşmənin Bərdəni raket atəşinə məruz
qoyan raket komplekslərinin ordumuz tərəfindən darmadağın
edilməsinin görüntüləri
yayıldı. Bir də
ki, bizim silahımız kamera və mikrofondur. Çalışdıq ki, informasiya
cəbhəsində bacardığımızı
eləyək.
- Müharibədə hərbi
jurnaistika ilə bağlı hansı boşluqları müşahidə
etdiniz?
- 44 günlük savaşda Müdafə Nazirliyi yalnız öz xüsusi qruplarını azad edilmiş ərazilərə ezam edirdi. Yerli media, hətta xarici
media orqanlarından xeyli
sonra həmin ərazilərə buraxılırdı.
Baxmayaraq
ki, məsuliyyət və təcrübə baxımından geridə qalmayan onlarca əməkdaşımız var
idi.
Ermənistan mediasının dezinformasiyaların
qarşısını almaq
üçün daha sistemli addımlar atılmaqda bəzən gecikmələr olurdu
Bəzi media nümayəndələri xüsusi
treninq və kurslar keçmədən,
hətta hərbi xidmətlə bağlı
elementar anlayışları
bilmədən cəbhə
xəttinə buraxılmışdılar. Buna görə də canlı efirdə düşmən mərmisinin
düşdüyü yerin
ümumi görünüşünün
göstərilməsi və
yaxud nəyin yaxınlığına düşdüyünün
deyilməsi kimi informasiya təhlükəsizliyini
pozan məlumatlar verildi.
Ermənistan mediasının dezinformasiyaların
qarşısını almaq
üçün daha sistemli addımlar atılmaqda bəzən gecikmələr olurdu.
- Bəzən bu müharibədə “Xarici
jurnalistlər daha operativ idi” sözlərini,
yəqin ki, siz də eşitdiniz?
Bunu nə ilə izah edərdiniz,
bizim jurnalistlər nədə geridə qalırıdı?
- Bu haqda fikirlərimi yuxarıda ümumi şəkildə bildirdim.
Bir daha vurğulayıram ki, Müdafiə Nazırliyinin
bəzən hansısa
xarici media orqanına
“yaşıl”, bizə
isə “qırmızı”
işıq yandırmasını
təəssüflə qarşılayırdıq.
Baxmayaraq ki, həmin xarici jurnalistlərin azad
edilmiş ərazilərdə
doğru olmayan kadrları olurdu. Ola bilsin
ki, cəbhə xəttində çox
media nümayəndəsi var
idi, lakin onların arasından azsaylı peşəkar qruplar seçmək mümkün, hətta zəruri idi.
- Deməli, jurnalistin irəli getməsinə icazə verilmirdi və bu da
o deməkdir k, qızğın
döyüş səhnələrini
çəkə bilməmisiniz.
Buna görə təəssüf edirsiniz?
- Əlbəttə, təəssüf
edirəm. Əsasən, ordumuzun qarşı
tərəfə artilleriya
atışlarını, yaşayış
məntəqlərimizin atəş
altında saxlanılmasını,
Ermənistanın mülki
əhaliyə qarşı
terrorunun ağır nəticələrini, ordu-xalq
birliyini və təbii ki, icazə veriləndə azad edilmiş əraziləri çəkə
bilirdik. Buna görə də məğlub olan Ermənistanın əlində
döyüş çəkilişləri
daha çoxdur.
- Müharibədə
jurnalistin bir mülki şəxs kimi təhlükəsizliyinin
qorunması özünün
öhdəsinə düşürdü. O zaman Azərbaycan hərbi jurnalisti necə davranmalı, özünü
necə qorumalı idi?
- Cəbhə bölgəsinə
ezamiyyətlərinin qəfil
olması nəticəsində
bölgəyə gələn
media nümayəndələri, yumşaq desək, “hərbi rejim” haqqında azməlumatlı
idilər. Doğrudur, onların əksəriyyəti
tez adaptasiya oluna bildi. Yaralanma riskini nəzərə almadıqlarına görə,
ilkin tibbi yardım biliklərindən
xəbərsiz idilər.
Mərmi təhlükəsi və
digər riskli hallarda davranış qaydalarını da bilmirdilər. Riskli bölgədə fəaliyyət göstərən
jurnalistlərin həyat
sığortası yox
idi. Düzdür, döyüşün ilk günlərindən media nümayəndələrimzin
xüsusi gödəkcə
və dəbilqələrlə
təminatı həyata
keçirilirdi. Beynəlxalq hüquqa
məhəl qoymayan erməni terrorçuları
“PRESS” xəbərdarlığına baxmayaraq, yerli və xarici media nümayəndələrini bilərəkdən
atəş altında
saxlamağa çalışırdı
və saxladı da.
Bundan nəticə
çıxarmalı, müvafiq
kurslar təşkil edilməli, yerli və xarici təcrübə öyrədilməlidir.
- Deyə bilərikmi ki, bizdə də hərbi jurnalistikanın formalaşmasına start verildi,
yaxud formalaşdı?
- Məncə, belə deyə bilərik: bu sahədə reallıqlar ortaya çıxdı. Bu reallıqlardan dərs alıb, hərbi jurnalistikanın formalaşmasına
təkan verməliyik.
Yəqin
ki, yeni yaradılan Medianın İnkişafı Agentliyi
aktuallığı nəzərə
alıb, bu məsələni diqqətdə
saxlayacaqdır.
- Hərbi döyüş
yolu keçən jurnalist kimi, bu müharibənin növbəti mərhələsində
aparacağımız mübarizənin
gələcəyi ilə
bağlı hansı düşüncələriniz var?
- Deyirlər ki, sülh istəyirsənsə,
müharibəyə hazır
olmalısan. Ermənistan
tərəfinin müharibə
ritorikası, əslində,
münaqişə ocağının
nə vaxtsa alovlana biləcəyinin mövcudluğudur.
Ermənistanın özünə gəlməsinə,
ən azından, xeyli vaxt lazım
olacağı qənaətindəyəm.
Bununla belə, nə qədər ki, “erməni xəstəliyi”, “erməni
faşızmi” ideologiyasından
ayrılmayacaqlar, Ermənistan
həm Qafqaz, həm də bütün dünya üçün təhlükə
mənbəyi olaraq qalacaq.
Havadarlarının köməkliyi ilə
28 il müddətində
torpaqlarımızı işğal
edən Ermənistanın
44 gündə bu əraziləri təhvil verməyə məcbur olduğunu unutmamalıyıq.
Müharibədə qoyub-qaçdığı texnikalar, sursatlar, 10 mindən çox fərari sayı ilə erməni ilanının zəhər
dişi sınıb.
Sadəcə, ehtiyatlı və
diqqətli olmalı, ərazi bütövlüyümüzün
bərpasının təhlükə
altında qalmasına
imkan verməməliyik.
- Ordumuz qələbə çaldı,
amma 44 günlük müharibənin ağır
fəsadları qalır
və aradan qaldırılmalıdır. Azad
olunmuş ərazilərimizdən
təəssüratlarınız necədir?
- Cəbrayılda, Ağdamda,
Füzulidə, Zəngilanda
və Qubadlıda bir neçə yaşayış məntəqəsini
çıxmaq şərti
ilə hər şeyi darmadağın ediblər. Bilirdilər ki, müvəqqətidirlər.
Birinci dəfə görəndə
insanın qəlbini dərin hüzn bürüyür. Sonra tezliklə
buraların abadlaşacağını
düşünüb təskinlik
tapırsan.
Qarabağ üzüyünün brilyant
qaşı olan Hadruta və mədəniyyət beşiyimiz
Şuşaya səfər
isə insanın ruhuna dinclik verir. Necə
xoşdur təkrarlamaq:
“Qarabaq Azərbaycandır!”
və “Əziz Şuşa, biz qayıtdıq...”.
Tahirə Qafarlı
Həftə içi.- 2021.-
4-5 fevral.- S.6.