"Türk ictimaiyyəti artıq daha diqqətlidir"

Şükrü Ələkdağ: "Azərbaycan olmasa, Türkiyə bir çox şeyləri yerinə yetirə bilməz"

Ermənistanla sərhədlərin açılması məsələsi Azərbaycanda olduğu kimi, Türkiyə daxilində də kəskin etirazlarla qarşılandı. Məhz bu təpkilər nəticəsində AKP hökuməti sərhədlərin açılmayacağını bəyanladı.

Qeyd edək ki, qardaş ölkədə bu məsələni daha çox gündəmə gətirən Türkiyənin ana müxalifəti sayılan CHP oldu. Bu məsələlərlə bağlı suallarımızı da Azərbaycanda səfərdə olan CHP millət vəkili Şükrü Ələkdağ cavablandırır:

- Sərhədlərin bağlı qalmasının ölkələr arasındakı münasibətlərə mənfi təsir göstərdiyini bilirik. Sərhədlər açılarsa, insanların qarşılıqlı gediş-gəlişi, ticarət artar, bununla da barışa xidmət edilmiş olar. Lakin təəssüf ki, bizim bu gün qarşı-qarşıya qaldığımız sərhəd problemi bu istiqamətli deyil. Sərhədlərin bağlı qalmasının səbəbi Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğal etməsindən irəli gəlir. Bu sərhədləri indi açsaq, barışa xidmət etməyəcəyik, əksinə, Ermənistanı mükafatlandırmış olarıq. Çünki Ermənistan işğalçı dövlətdir və Azərbaycan torpaqlarından geri çəkilmək istəmir.

İrəvanın işğalda saxladığı torpaqlardan geri çəkilməsi üçün BMT-nin 4 qətnaməsi və digər beynəlxalq təşkilatların da müvafiq qərarları və qətnamələri var. Bütün bu sənədlərdə bir şey xüsusi olaraq vurğulanır. Qarabağ Azərbaycan torpaqlarıdır və Ermənistan bu ərazilərdən çıxmalıdır. Lakin Ermənistan bunların heç birini diqqətə almır. Sərhədləri açmaqla isə biz Ermənistana "işğal siyasətini davam etdir" siqnalını vermiş olarıq. Türkiyə qardaş Azərbaycana bunu heç zaman etməz. Deməli, sərhədlərin bağlı qalması Türkiyənin əlində çox vacib bir alətdir. Əgər qondarma soyqırımla bağlı ortaq tarix komissiyası yaradılarsa, Azərbaycan torpaqlarını boşaldarsa, sərhədlər açıla bilər.

- Sizcə, məsələnin bu həddə çatmasında AKP iqtidarının hansı qüsurları var?

- Onlar davamlı şəkildə bildirdilər ki, Ermənistanla aparılan danışıqlar barədə Azərbaycan daim məlumatlandırılır. Türk mətbuatı və siyasətçiləri, o cümlədən biz də bunu belə bilirdik. Bu vaxta qədər hökumət deyirdi ki, Ermənistanla danışıqlar aparılsa da, Azərbaycanı heç vaxt incitməzlər. Ancaq Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin İstanbul konfransına qatılmamasından sonra türk ictimaiyyəti bu məsələnin belə olmadığını, bunun arxasında başqa işlərin dayandığını anladı. Azərbaycanın bu məsələ ilə bağlı narahatlıq içində olduğunu ancaq bu şəkildə anladıq. Ancaq bundan sonra Türkiyə daha diqqətli olacaq. Çünki biz bu məsələ ilə bağlı türk ictimaiyyətini xəbərdar etmişik. Türkiyədə keçirilən sorğular da göstərir ki, ictimaiyyətin 95 faizi sərhədlərin bağlı qalmasını istəyir.

- Azərbaycanda bu məsələyə göstərilən etirazları necə dəyərləndirirsiniz?

- Mən bu etirazları, təpkiləri anlayışla qarşılayıram. Bunları tam anlamı ilə dəstəkləyirəm. Türk xalqının böyük bir qismi də sizin bu narahatlığınıza çox böyük dəyər verir.

- Ortada bu qədər açıq gerçəkliklər varkən, sizcə, AKP Ermənistanla bu danışıqlara nə üçün getdi?

- Onlar düşündülər ki, Ermənistanla anlaşsalar, İrəvan iddialarından əl çəkəcək. Ancaq hamımız bilirik ki, Ermənistan qəti olaraq iddialarından vaz keçmək niyyətində deyil, ikiüzlü oynayır. Bir neçə gün öncə Ermənistan prezidenti Sarkisyanın açıqlamalarını da hamımız izlədik. O, açıq şəkildə bildirdi ki, onlar üçün ən vacibi Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsidir. Onlar öz görüşlərini gizlətmirlər. Lakin fikrimizcə, bundan sonra göstərilən etirazlardan sonra reallığı daha yaxşı görəcəklər.

- Sərhədlərin açılması ideyası Türkiyənin özünün daxilində yaranıb, yoxsa kənardan gətirilib?

- Sərhədlərin açılması ilə bağlı Türkiyəyə xaricdən təzyiqlərin olduğunu bilirik. Bu, həm Avropa Birliyi çərçivəsində, həm də bəzi böyük Qərb dövlətləri səviyyəsində baş verir. Ancaq söhbət Türkiyənin bu təzyiqləri necə dəyərləndirəcəyi, onlara uyub-uymayacağıdır. Türk ictimaiyyəti bu məsələdə mövqeyini ortaya qoydu.

- Türkiyə daxilində bəzi qüvvələr vurğulayır ki, sərhədlər açılsa, bu, ölkənin şərq vilayətlərinin iqtisadi baxımdan inkişafına gətirib-çıxaracaq. Siz necə fikirləşirsiniz?

- Bunlar əsas etibarilə keçərli fikirlər deyil. Sərhəd bölgələrində müəyyən irəliləyişlər ola bilər. Ancaq bunun müqabilində Türkiyənin itirə biləcəyi çox şeylər var. Ankara Bakının dostluğunu itirə bilər. Azərbaycan Türkiyənin strategiyasında son dərəcə önəmli bir dövlətdir. Bundan əlavə, Azərbaycan Qafqazın ən böyük və zəngin ölkəsidir. Siz olmasanız, Türkiyə bir çox şeyləri yerinə yetirə bilməz. Qardaşlıqdan başqa, qarşılıqlı maraqlar var. Biz deyirik ki, Şərqlə Qərb arasında enerji dəhliziyik. Azərbaycan olmadan Türkiyə nə cür enerji dəhlizinə çevriləcək? "Nabukko"dan danışılır. Azərbaycan olmadan bunu reallaşdırmaq mümkündür? Təbii ki, yox. Qardaşlığımızdan, dostluğumuzdan, tarixi bağlılığımızdan həm türklər, həm də azərbaycanlılar qürur duyurlar. Ancaq bu qarşılıqlı maraqlardan dolayı, Türkiyənin Orta Asiyaya açılan qapısı Azərbaycandır. Qafqazlarda bir barış əldə olunacaqsa, yenə də bu məsələdə əsas söz sahibinə Azərbaycan çevriləcək. Bunları nəzərə almaya bilmərik.

- Sizcə, bundan sonra Qarabağ münaqişəsi həll edilməmiş sərhədlərin açılması təhlükəsi qalır?

- Hələlik Türkiyə prezidentinin, xarici işlər nazirinin bu məsələdə qəti bir açıqlama vermələrini gözləyirik. Hələlik bunlar yoxdur. Ancaq türk ictimaiyyəti bu məsələdə artıq son dərəcədə diqqətli və şüurludur.

- Rusiyanın bu məsələdəki mövqeyini necə qiymətləndirirsiniz?

- Rusiyanın ən başlıca istəklərindən biri onun Qafqazdakı son qalası sayılan Ermənistan üzərindəki nəzarətini davam etdirməkdir. Bu istiqamətdən yanaşılsa, Rusiya sərhədlərin açılmasını istəmir. Çünki sərhədlər açılacağı təqdirdə Ermənistan Türkiyə üzərindən dünya ilə iqtisadi inteqrasiyaya baş vuracaq. Onun iqtisadiyyatı güclənəcək. Bununla da Ermənistan Rusiyanın nəzarətindən yavaş-yavaş çıxacaq. Rusiya Qarabağ problemini həll etməz. Çünki bu problem həll olunmadıqca, Ermənistanı itirməyəcək. Sərhədlərin açılması məsələsində də o qədər təpki göstərməz. Yəni Rusiya bu mövzularda mütləq ikili oynayacaq. Qarabağ məsələsini çözməyəcək. Sərhədlərin açılmasına da açıq şəkildə yox deməyəcək. Türkiyə Ermənistanla bu məsələyə yaxınlaşdığı anda Azərbaycan buna etiraz göstərəcək və Rusiyaya yaxınlaşacaq. Hesab budur.

Azad Əliyev

Həftə içi.- 2009.- 16 aprel.- S. 1-2.