Maestro Niyazini necə tanıdıq?

Əzirə Ələkbərova: "Maestro rəsm çəkməyi və idmanla məşğul olmağı çox sevirdi"

Azərbaycanın sənət tarixində iz qoyan musiqi xadimləri çox olub. Onlardan biri də Hacıbəyovlar nəslinin davamçısı dirijor və bəstəkar Niyazidir (20.08.1912 - 02.08.1984). Maestro dünya şöhrəti qazanan sənətkar olaraq bir sıra ölkələrin sərhədlərini aşıb və Azərbaycan milli musiqi nümunələrini professionallıqla təqdim edib.

Niyazini həqiqətən də Azərbaycan musiqisinin inkişafında rol oynayan sənətkarlar sırasına daxil etmək olar.

Biz də maestronun yaradıcılığı ilə yaxından tanış olmaq üçün onun ev muzeyinə baş çəkdik. Bildirək ki, dirijorun mənzil-muzeyinin açılışı 1994-cü il sentyabrın 18-də olub. Həmin mərasimdə Azərbaycan Respublikasının ümummilli lideri Heydər Əliyev də iştirak edib. Niyazi 1958-ci ildən 1984-cü ilə kimi həmin evdə yaşayıb-yaratmışdı. Muzeyin fondunda 4000-dən artıq material saxlanılır ki, onlardan da 1000-dən artığı nümayiş etdirilir.

Ev-muzeyinin otaqları

Muzeyin elmi işçisi Əzirə Ələkbərovanın sözlərinə görə, Niyazinin ev-muzeyi onun yaşadağı illərdə 3 otaqdan ibarət olub. Maestronun ölümündən sonra isə dövlət tərəfindən muzeyə 2 otaq da bağışlandı: "Hazırda muzey 5 otaqdan ibarətdir. 3-ü (qonaq, yataq və iş otağı - S.R.) memorial otaqlardır. Digər 2 otaq isə ekspozisiya və artistik qonaq otağı məqsədilə istifadə olunur". Qonaq otağının divarında maestrounun və görkəmli rəssam Böyükağa Mirzəzadənin 1953-cü ildə onun həyat yoldaşı Həcər Tağızdəyə çəkdiyi portiret asılmışdı. Bundan başqa, otaqda müxtəlif illərdə Niyaziyə bağışlanan və muzey tərəfindən əldə olunan rəngkarlıq əsərləri də nümayiş etdirilir. Otağın bir hissəsində isə dirijorun jurnal stolu və kreslosu da qoyulmuşdu ki, həmin masada Niyazi yaxın dostu Bəxtiyar Vahabzadə ilə nərd oynamağı sevərmiş. Yataq otağında isə maestronun libasları saxlanılan paltar dolabı, müxtəlif ölkələrdən gətirilən əşyalar və Niyaziyə hədiyyə olunmuş Monqolsutan və Çinin milli geyimləri də nümayiş etdirilir. Maestrounun yaradıcılıqla məşğul olduğu otaqda isə onun pianosu, masa stolu, kitabxanası və şəxsi əşyaları saxlanılır. Hətta otaqda Niyazinin içərisində siqareti də olan külqabısı da qorunur. Otağın divarında isə Niyazinin əmisi Üzeyir Hacıbəyovun, atası Zülfüqar Hacıbəyovun və digər görkəmli şəxslərin şəkilləri nümayiş etdirilir. Bildirək ki, muzeyə hədiyyə olunan otaqlardan birində respublikanın musiqi həyatına dair müxtəlif tədbirlərin keçirilməsi nəzər də tutulub. Həmin otağın divarında görkəmli rəssam Toğrul Nərimanbəyovun Niyazini və onun yaradıcılığını əks etdirən rəsm əsəri də nümayiş olunur. Ekspozisiya otağında isə Niyazinin uşaqlığından başlayaraq həyatının son illərinədək həyat və yaradıcılığını əks etdirən fotoşəkillər, not əlyazmaları, afişalar, proqramlar, səhnə kostyumu təqdim edilir.

Maestronun məşğuliyyətləri

Ə.Ələkbərovanın sözlərinə görə, Niyazi şəkil çəkməyi çox xoşlayırmış: "Dirijor musiqi ilə yanaşı, rəsm çəkməyi də çox sevirdi. Hətta fotoaparatı ilə şəhərin ümumi görünüşünü əks etdirən rəsmləri də lentə alırdı. Bundan başqa, maestro çəkdiyi rəsmləri də özü çıxarırdı. Hazırda onun çəkdiyi rəsmlər və şəkilçıxaran avadanlığı da muzeydə qorunur. Eyni zamanda Niyazi idmanla da məşğul olurdu. Bu da dirijorun sevimli məşğuliyyətlərindən biri idi".

Həyat və yaradıcılığı

Niyazi 1912-ci il avqustun 20-də Tbilisidə ziyali ailəsində dünyaya gəlib. Uşaqlıq illərindən Ü.Hacıbəyov, M.Maqomayev, Ə.Haqverdiyev, C.Məmmədquluzadə, N.Vəzirov, H.Cavid, S.Axundov, A.Şaiq, S.Qənizadə, H.Ərəblinski, C.Zeynalov, A.Şərifzadə, M.Əliyev, S.Ruhulla kimi Azərbaycan incəsənətinin yaradıcıları arasında böyüyüb. Kiçik yaşlarından musiqi ilə məşğul olmasına baxmayaraq hərbçi olmaq arzusu ilə yaşayıb. İlk musiqi təhsilini Y.A.Şefferlinq adına məktəbdə skripka sinifində oxumaqla alıb. Sonradan atası Zülfüqar Hacıbəyov və əmisi Ü.Hacıbəyovun tövsiyəsi ilə təhsilini Moskvada Mixail Fabianoviç Qnessinin bəstəkarlıq sinfində davam etdirib. Q.Ropov, P.Ryazanov, L.Rudolfun bəstəkarlıq məşğələlərində iştirak edən Niyazi dirijorluq fəaliyyətinə 1934-35-ci illərdə başlayır. Bu sahədə xüsusi təhsli olmayan gənc bəstəkar ilk illər Neftçilər İttifaqı Dram Teatrının, Radio Komitəsinin orkestrində işləyir. 1935-37-ci illərdə isə Azərbaycan Dövlət Estrada Orkestrinin rəhbəri olur. Keçmiş SSRİ məkanında məşhurluğu isə 26 yaşında əldə edir. 1938-ci ildə Moskvada keçirilən "Azərbaycan incəsənəti günləri" dekadasında çıxış edir. Bu çıxışdan sonra Niyazi "Şərəf nişanı" ordeni ilə təltiflənir. Daha çox dirijor pultu arxasında dursa da, bəstəkarlıq fəaliyyətini də unutmur. 1935-ci ildə ilk dəfə olaraq Azərbaycan xalq musiqisinin klassik nümunələrini - "Rast" və "Şur"u nota köçürür. Dirijorluq fəaliyyəti Niyaziyə elə gənc yaşlarından şöhrət gətirir. 1946-cı ildə gənc dirijorların baxış müsabiqəsinin laureatı adını qazanır. 1949-cu ildə ən məşhur əsərini - "Rast" simfonik muğamını yazır. Böyük sənətkarın fəxri adları sırasında "Azərbaycan Respublikasının xalq artisti", "SSRİ xalq artisti", Ü.Hacıbəyov adına Azərbaycan dövlət mükafatı, SSRİ dövlət mükafatı, "Çitra" baletinə görə Cəvahirləl Nehru adına beynəlxalq mükafat yer alıb.

Bildirək ki, hazırda muzey əməkdaşları muzey fondunu zənginləşdirmək məqsədilə material yığımı işini davam etdirir və Niyazi irsini qoruyub-saxlamaq üçün əllərindən gələni edirlər.

Rəsulqızı Səma.

Həftə içi.- 2009.- 10 iyul.- S. 7.