"Qayıdış proqramı" artıq hazırdır

Əli Həsənov: "Hansı dövlət, hansı təşkilat cəhd göstərirsə ki Qarabağ unudulsun, çox böyük səhv edir"

"20 ildən artıqdır Azərbaycanda qaçqın vəziyyətində yaşayan soydaşlarımız çətinliyə dözürlər. Məcburi köçkünlər isə 16 ildən çoxdur ağır durumda yaşayırlar. Onlar hər şeylərini - evlərini, yaxınlarını itiriblər. Amma gələcəyə olan inamlarını, ümidlərini itirmirlər. Bilirlər ki, işğal olunan ərazilər azad ediləcək, Qarabağ problemi həllini tapacaq. Çünki onlar prezidentə inanırlar".

Bunu baş nazirin müavini, Qaçqın və Məcburi Köçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komitəsinin rəhbəri Əli Həsənov iyunun 18-də Ümumdünya Qaçqınlar gününə həsr olunmuş tədbirdəki çıxışında dedi. Komitə sədri qeyd etdi ki, son vaxtlar bəzi beynəlxalq təşkilatlar, hətta bəzi ölkələr Azərbaycanda qaçqın və məcburi köçkün probleminin unudulmasına səy göstərir: "Amma bunlar əbəs cəhdlərdir. Hansı dövlət, hansı təşkilat cəhd edirsə ki bu problem unudulsun, çox böyük səhv edir. Azərbaycan prezidenti bu vəzifəyə başlayandan qarşısına qoyduğu bütün problemlərin həllinə nail olub. Hələ ki həllini tapmayan yeganə problem Dağlıq Qarabağ münaqişəsi və məcburi köçkünlərin doğma yurd-yuvasına qaytarılması məsələsidir. Azərbaycan prezidenti və hökuməti bu münaqişənin beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində həllinə dəstək verdiyini dəfələrlə elan edib. Azərbaycan bu məsələdə heç bir güzəştə getməyəcək və biz dövlətimizin ərazi bütövlüyünü təmin edəcəyik".

Ə.Həsənov Avropa Şurasının Parlament Assambleyasının miqrasiya, qaçqınlar və əhali üzrə məruzəçisi Con Qrinveyin hazırladığı məruzədə Azərbaycandakı qaçqın və məcburi köçkünlərin sayının 600 min nəfər göstərilməsi ilə bağlı məsələyə də münasibət bildirdi: "Təəssüf ki, 1999-cu ildə Azərbaycandakı qaçqınlara vətəndaşlıq statusu verəndən sonra onların adları BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığının siyahısından çıxarılıb. Onlar israr edirlər ki, bu qaçqınlar artıq vətəndaşlıq alıblar, yerləşdiriliblər və Azərbaycan hökuməti onları təmin edib. Hazırda Azərbaycanda 1 milyondan artıq qaçqın və məcburi köçkün var. Onlardan 250 mini 1988 - 92-ci illərdə Ermənistandan qovulmuş azərbaycanlılar, 50 mini 1992-ci ildə Özbəkistandan Fərqanə hadisələri zamanı qovulmuş Ahıska türkləridir. Təxminən 600 minə qədər isə işğal olunmuş Azərbaycan torpaqlarından zorla çıxarılmış məcburi köçkünlərdir. Bundan başqa, 100 min nəfər sərhəd zonalarından və cəbhə xəttində yerləşən ərazilərdən ev-eşiyini tərk edənlərdir".

Qaçqın və məcburi köçkün probleminin Azərbaycanda bir nömrəli məsələ olduğunu deyən Ə.Həsənov xatırlatdı ki, Neft Fondu yaradılarkən Ermənistandan qovulmuş qaçqınların siyasi statuslarının öz doğma torpaqlarına qayıdanadək sabit saxlanacağı qeyd olunur. Onun sözlərinə görə, Azərbaycanın hökumət nümayəndələri də bunu dəfələrlə söyləyiblər: "Ermənistandan qovulmuş insanlarımız qaçqın statusuna malikdirlər. Düzdür, onların imtiyazları ləğv olunub, çünki onlar məskunlaşıblar. Lakin bu o demək deyil ki onlar öz statuslarını itiriblər. Xeyr, qaçqın statusu Ermənistandan qovulmuş insanlar öz doğma yurdlarına qayıdana qədər saxlanılır".

Ə.Həsənovun sözlərinə görə, 2001-ci ildə yaradılmış Dövlət Neft Fonduna daxil olan ilk vəsaitlər məhz qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial problemlərinin həllinə yönəlib. Bu günə qədər bu məqsədlə 720 milyon dollar vəsait xərclənib. Bu vəsait hesabına 61 qəsəbə, 1 milyon kvadratmetrlik 17 min mənzil tikilib, bu mənzillərə 80 min qaçqın və məcburi köçkün köçürülüb. Tikilən qəsəbələrdə hər cür infrastruktur yaradılıb, 114 məktəb, xəstəxanalar, tibb məntəqələri, hamamlar tikilib.

Komitə sədri son 16 ildə qaçqın və məcburi köçkünlərin problemlərinin həlli üçün 2 milyard dollar vəsait xərcləndiyini dedi: "Beynəlxalq təşkilatlar isə bu müddət ərzində azərbaycanlı qaçqın və məcburi köçkünlərin problemlərinə 753 milyon dollar vəsait sərf ediblər. Bu vəsaitin 200 milyon dolları BMT-nin qurumlarının, 360 milyonu ABŞ dövlətinə məxsus qeyri-hökumət təşkilatlarının proqramlarının, qalanları isə Avropa, ərəb ölkələri, Türkiyə, İran kimi dövlətlərin payına düşür. Bu illər ərzində Azərbaycan hökumətinə qaçqın və məcburi köçkünlərlə bağlı göstərdiyi birbaşa yardıma görə İtaliya və Yunanıstan dövlətləri fərqlənib".

Ə.Həsənov onu da vurğuladı ki, Azərbaycan hökuməti məcburi köçkünlərin "Qayıdış proqramı"nı artıq hazırlayıb. Ölkədə fəaliyyət göstərən səfirliklər, beynəlxalq təşkilatlar və dövlət qurumlarının nümayəndələri də bu proqramın hazırlanmasına cəlb olunub: "Əgər sülh müqaviləsi imzalanacaqsa, bu proqram mərhələ-mərhələ həyata keçiriləcək. İndiyədək məcburi köçkünlərlə bağlı həyata keçirilən proqramlar sosialyönümlü olub. Bundan sonra reallaşacaq proqramlar isə daha çox inkişaf, reabilitasiya yönümlü, məcburi köçkünlərin iş vərdişlərinin bərpasına yönəlmiş proqramlar olacaq. Bu insanlar artıq 16 ildir yardımlarla yaşayıblar. Lakin indi biz bu insanları qayıdışa hazırlamalıyıq. Bu məqsədlə bütün beynəlxalq təşkilatları bu işə cəlb etmişik".

Naibə

Həftə içi.- 2009.- 19 iyun.- S.5.