Faciə ilə bağlı hesabat açıqlandı

MŞ-də hesab edirlər ki, hadisənin işıqlandırılması qeyri-peşəkarlıq meylləri ilə müşayiət olunub

Dünən Mətbuat Şurasında (MŞ) 30 aprel 2009-cu ildə Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasında baş vermiş faciənin aparıcı media vasitələrində (20 qəzet, 6 informasiya agentliyi, 4 portal) işıqlandırılmasına dair hesabat təqdim olundu.

Hesabatın tərtibində MŞ-nin 30 aprel - 15 may 2009-cu il tarixlərində qəzetlər, informasiya agentlikləri və xəbər portalları daxil olmaqla ölkənin aparıcı kütləvi informasiya vasitələrinin monitorinqinin materiallarından istifadə edilib. Məqsədi baş vermiş faciənin mediada işıqlandırılması səviyyəsini müəyyənləşdirmək olan monitorinqə cəlb edilmiş KİV-lər 2 qrupa bölünüb. Mətbu nəşrlərin materialları birinci (a), informasiya agentlikləri və xəbər portalları isə ikinci (b) kateqoriya üzrə araşdırılıb.

Hesabatda qeyd edilib ki, faciə barədə qəzetlərdə dərc olunan materiallarda qeyri-dəqiq məlumatlar daha çox olub. MŞ sədri Əflatun Amaşov bildirdi ki, nəzərdə tutulan müddət ərzində baş vermiş faciə ilə bağlı 859 material dərc olunub. Onlardan 725-i xəbərdir və 219-u rəsmi səciyyə daşıyır. Qəzetlərdə faciə ilə bağlı əsasən qanlı fotoşəkillərin dərcinə üstünlük verilib ki, 904 fotodan 641-i bu qəbildəndir:

"KİV-lərin hadisənin işıqlandırılmasına göstərdikləri diqqət aşkar qeyri-peşəkarlıq meylləri ilə müşayiət olunub. Ölkənin yazılı KİV-lərinin ekstremal şəraitdə işləmək təcrübəsinin azlığı təsdiqini tapıb. Hadisə ətrafında məxsusi ajiotaj yaradılarkən əldə edilən müsbət vərdişlərdən, xüsusiyyətlərdən imtina halları tendensiyaya çevrilib".

"Bizim qəzetdə az məlumat dərc etməyimizin əsas səbəbi yüksək dəqiqlik prinsipinə əməl etməyimiz olub" deyən "Azərbaycan" qəzetinin baş redaktoru Bəxtiyar Sadıqovun fikrincə, baş vermiş hadisəni Azərbaycan üçün sensasiya da hesab etmək olar: "Amma bəzi mətbuat orqanları bu sensasiyadan daha bir sensasiya yaratmaq niyyətindədirlər. Bəziləri deyirdilər ki, siz niyə hadisə ilə bağlı az məlumat verirsiniz? Halbuki biz yalnız rəsmi informasiyalara üstünlük verirdik".

B.Sadıqov bildirdi ki, hadisə nəticəsində bir daha məlum olub ki, Azərbaycan jurnalistləri ekstremal situasiyalarda peşəkarlıqla işləmək iqtidarında deyillər. Bu səbəbdən mətbuatda kifayət qədər dəqiqləşdirilməyən versiyalar irəli sürülür.

"525-ci qəzet"in baş redaktoru Rəşad Məcid isə monitorinqdə mətbu orqanlarda şayiələrin çoxluğu ilə bağlı fikirlərin əks olunmasına etiraz etdi: "Şayiələr nəyə görə yaranırdı, çünki rəsmi məlumatlar az idi. İndinin özündə də istintaq orqanları hadisənin motivini müəyyənləşdirməyib. Rəsmi məlumatların gecikdirilməsi, vaxtında verilməməsi KİV-lərdəki qeyri-peşəkar meyllərə şərait yaradır".

Monitorinqdə faciə ilə bağlı KİV materiallarının sayına, janrına, peşəkarlıq xüsusiyyətlərinə, fakta yanaşma tərzinə diqqət yetirilib. Monitorinq ümumi səciyyə daşıdığından orada yalnız mövzunun təqdimatındakı tendensiyalar nəzərə alınıb. Say baxımından qəzetlərdə hadisə ilə bağlı mayın 1-də gedən materiallar sonrakı beş günün hər birində yer alanlarla müqayisədə demək olar eyniyyət təşkil edib. Fərqli cəhət bundadır ki, ilk günlərdə rəsmi informasiyanın azlığı səbəbindən daha çox şayiə xarakterli məlumatlar dərc olunubsa, sonrakı müddətdə rəsmi məlumatlara istinad faizi yüksəlib. Monitorinq aparılan qəzetlərdə 30 aprel hadisəsinə dair 73 manşet qeydə alınıb. Onların əksəriyyətində olayın mahiyyətinin qabardılması həqiqiliyi rəsmi qaydada təsdiqlənməyən informasiyalarla, şahid ifadələri, şayiələr, həmçinin doğruluğu ilk baxışdan yalnız zəruri istintaq tədbirləri nəticəsində araşdırılmalı mülahizələrlə müşayiət olunub. Bu baxımdan 1 və 4 may tarixlərində gedən iki manşetə verilən altbaşlıqlar diqqət çəkir: "Terrorçulardan azı bir nəfərin qaçaraq aradan çıxdığı barədə xəbərlər dolaşır", "Fərda Qədirovun 4 il Fətullah Gülənin "nur evi"ndə yaşadığı barədə xəbərlər yayıldı". Bu kimi meyllər olayla əlaqədar materiallara daha çox yer verən qəzetlərin əksəriyyəti üçün xarakterikdir.

Olayla bağlı məlumatlara xas qeyri-dəqiqliklərin digər materiallar nəzərdən keçirilməklə müəyyənləşdirilməsi mümkündür. Məsələn, qəzetlərin bir çoxu 1 may tarixli saylarında xəbər saytına istinadən terrorçunun bir nəfər tələbənin gözü qarşısında nigeriyalı tələbəni qətlə yetirdiyini vurğulayırlar. Sonradan nə saytın, nə də nəşrlərin yaydıqları informasiyaya məsuliyyətlə yanaşdığı aşkarlanır. Məlumat təsdiqini tapmır, onu yayanların isə məsələyə, dərc etdikləri xəbərə hər hansı tərzdə münasibəti ifadə olunmur. Halbuki rəsmi məlumat hadisə nəticəsində dünyasını dəyişənlərdən əcnəbilərin mövcudluğunu təsdiqləmir. Digər tərəfdən nəşrlərdə gedən xəbərlərin demək olar əksəriyyətində qətlləri törədənin deyil, törədənlərin də mövcudluğu bu və ya digər dərəcədə iddia olunub.

Qəzetlərin 30 apreldə baş verən faciə ilə bağlı material dərcində növbəti xarakterik xüsusiyyətlərdən biri də məlumatların əsasən informasiya agentliklərindən və xəbər portallarından əldə edilməsidir. Şuranın mütəmadi apardığı monitorinqlərdə mətbu nəşrlərin bu kimi KİV-lərin materiallarını istinad mənbəyi göstərmədən yaydıqlarına dair kifayət qədər faktlar aşkarlanıb. Qəzetlər informasiya agentlikləri və xəbər portallarının konkret faktlara daha az əsaslanan, əksəriyyəti şayiə xarakteri daşıyan məhsullarının dərcini istinad mənbəyi göstərməklə həyata keçiriblər və bu yolla yanlışlığın mümkünlüyü qarşısında bir növ məsuliyyətdən kənar durmağa çalışmaları, özlərini sığortalamaq istəkləri duyulur.

Ümumiyyətlə, Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasında törədilən faciənin işıqlandırılmasına, hadisə ilə əlaqədar müxtəlif səviyyəli fikirlərin dərcinə "Yeni Müsavat", "Azadlıq", "Bakı-xəbər", "Bizim yol", "Şərq" və "Hürriyyət" qəzetləri daha çox yer veriblər. Mövzuya dair gedən materialların ümumi sayının 60 faizi həmin nəşrlərin payına düşür. "Xalq qəzeti", "Azərbaycan", "Respublika" və "Yeni Azərbaycan" qəzetləri bu baxımdan aşağı faiz göstəricisinə malik olublar. MŞ bütün bunları nəzərə alaraq müəyyənləşdirib ki, ölkədə yazılı KİV-lər baş vermiş faciəli hadisəyə kifayət qədər geniş diqqət yetiriblər. Bundan əlavə, KİV-lərin hadisənin işıqlandırılmasına göstərdikləri diqqət aşkar qeyri-peşəkarlıq meylləri ilə müşayiət olunub və yazılı KİV-lərin ekstremal şəraitdə işləmək təcrübəsinin azlığı təsdiqini tapıb. Şurada hesab edirlər ki, müvafiq orqanların ilk mənbə rolunda çıxış etmələri istiqamətində işlərinin yaxşılaşdırılması üçün əlavə tədbirlərə ehtiyac var.

Naibə

Həftə içi.- 2009.- 21 may.- S. 1;6.