Dağ şəraitində hücum necə aparılmalıdır

Ön dəstənin aviasiya ilə qarşılıqlı əlaqəsini təşkil edərkən, komandir ön dəstənin döyüşün əvvəlində və düşmən müdafiəsi dərinliyindəki fəaliyyətini hansı aviasiyanın himayə edəcəyini, ön dəstə ələ keçirmə həddinə və ya obyektə çıxdıqda və onun uğrunda döyüşü zamanı hansı hədəfləri vuracağı, aviasiyanın ön dəstənin döyüşü zamanı tuşlanma qaydasını göstərməlidir. Ön dəstəni göndərən komandir, həmçinin aviasiya komandirinə ön dəstə və əsas qüvvələrin idarəetmə məntəqəsi ilə, habelə qonşularla əlaqə qaydaları və üsullarını göstərməlidir. Komandir aviasiyanı çağırış, artilleriya və minaatanlar atəşinin başlama və dayandırılma siqnallarını təyin etməlidir. Düşmən aviasiyasının peyda olma siqnallarını, öz təyyarə və helikopterlərimizin tanıma siqnallarını komandir təyin etməli və aidiyyatı üzrə çatdırmalıdır. Ön dəstənin fəaliyyəti zamanı, əsasən də düşmən müdafiəsinin dərinliyində olduğu vaxt ən vacib məsələlərdən biri də olduğu yerin, tutulmuş hüdudların və ya obyektin müdafiəsi zamanı ön dəstənin qabaq həddinin öz aviasiyamız üçün işarələnmə qaydasını təyin etməkdir. Əks halda öz aviasıyamızın öz qüvvələrimizi vurma ehtimalı artacaq.

Yuxarı komandir trəfindən qarşılıqlı əlaqənin təşkilindən sonra ön dəstənin komandiri bölməsində işinə davam edərək şəxsən və qərargah vasitəsi ilə silahların, döyüş texnikasının, texniki vasitələrin, maddi vəsaitlərin, radiasiya və kimya kəşfiyyatı vasitələrinin qarşıdakı fəaliyyətə hazırlığını təşkil etməlidir. Ön dəstənin komandiri döyüş texnikasının keçmə qabiliyyətini artıran ləvazimatlarla təmin olunmasını yoxlamalı və lazımi tədbirlər görməlidir. Əgər vaxt imkan verərsə, ön dəstə komandirinin xəritə və ya ərazi maketi üzərində öz bölmə komandirləri və gücləndirici vasitələrin komandirləri ilə fəaliyyətin oynanılmasını keçirməsi məqsədəuyğundur, çox hallarda ərazi tanış olmayan və ya az tanınan olduğuna görə bu, hətta çox vacibdir. Döyüşə hazırlıq mərhələsində bölmələrin şəxsi heyəti ilə döyüş tapşırıqlarına uyğun məşğələlər təşkil edilməli, bölmələrin uzlaşmasına və mükəmməl qarşılıqlı əlaqəsinə nail olunmalıdır.

Ön dəstəni təyin etmiş komandir, döyüş tapşırığı verdikdən və qarşılıqlı əlaqəni təşkil etdikdən sonra, şəxsən və qərargahı vasitəsilə qoşun növləri və xidmət rəislərinə verdiyi göstərişlərin yerinə yetirilməsini yoxlamalıdır.

Ön dəstə əsas qüvvələrdən ayrıldıqdan sonra, cinahlar və cəbhə arxası açıq qaldıqda, tez və qəfil dəyişən şəraitdə döyüş təminatının əhəmiyyəti artır. Bu döyüş təminatı növlərinin əsaslarının xüsusiyyətlərinə nəzər salaq.

Kəşfiyyat ‒ döyüş təminatının çox mühüm növüdür. O, düşmən və ərazi haqqında məlumatlar əldə etmək məqsədilə vəziyyətin istənilən şəraitlərində aparılmalıdır. Ön dəstədə kəşfiyyat aparılarkən düşmənin döyüş tərkibi, mənsubiyyəti, döyüş qabiliyyəti, vəziyyəti, məqsədləri, düşmənin dayaq məntəqələrinin, atəş vasitələrinin, əsas da tank əleyhinə vasitələrin, pusqularının, idarəetmə məntəqələrinin yerləşmə yerlərini, düşmən müdafiəsində mövqelərin və maneələr sisteminin mühəndis cəhətdən qurulmasının xüsusiyyətlərini, düşmən döyüş düzülüşündəki aralıqları və açıq cinahları, fəaliyyət rayonundakı təbii maneələri, ərazinin keçilmə şəraitini, yolların vəziyyətini, su maneələrinin xüsusiyyətlərini, onlardan keçid və dayaz yerlərin mövcudluğunu müəyyən edilməlidir.

Ön dəstədə qoşun kəşfiyyatı, artilleriya kəşfiyyatı və öz fəaliyyətləri istiqamətində radiolokasiya kəşfiyyatı aparılmalıdır. Bunun üçün dəstə lazımi səviyyədə təchiz edilməli, gücləndirilməli və hazırlanmalıdır.

Ön dəstə komandiri, döyüş tapşırığını aldıqdan dərhal sonra döyüş kəşfiyyat dozorları vasitəsi ilə qoşun kəşfiyyatını aparmalıdır. Onlara tapşırığı isə şəxsən özü verməlidir. Ön dəstə komandiri döyüş kəşfiyyat dozorlarına tapşırıq verərkən onlara düşmən haqqında məlumatları, dozorun tərkibini, kəşfiyyatın istiqamətini, hansı məlumatların hansı vaxta əldə edilməsini, kəşfiyyatın başlanma vaxtını, fəaliyyət üsullarını, kəşfiyyatın nəticələri barədə məruzənin qaydasını, rabitə əlaqəsinin saxlanması qaydasını, tapşırıqların yerinə yetirilməsindən sonra fəaliyyət qaydasını, xəbərdarlıq siqnallarını, idarəetmə və qarşılıqlı əlaqəninin əsas suallarını göstərməlidir.

Döyüş kəşfiyyat dozorlarının sayı və tərkibi real şəraitdən asılı olacaq. Bu məsələyə vəziyyət qiymətləndirlməsində və bölmələrin döyüş imkanları hesablanarkən diqqət yetirilməlidir. Ön dəstə komandiri döyüş kəşfiyyat dozorları ilə əlaqəni radio vasitəsi ilə həyata keçirəcək. Düşmənin REM imkanları və ərazinin xüsusiyyətləri nəzərə alınaraq ön dəstə daha etibarlı rabitə vasitələri ilə təchiz edilməlidir.

Kəşfiyyat təşkil edilərkən yeni texniki vasitələrin imkanlarından geniş istifadə edilməli, həmin bölmələrlə ön dəstənin sıx qarşılıqlı əlaqəsi yaradılmalıdır.

Maskalanma – Dağlıq Qarabağ ərazisi üçün ən vacib döyüş təminatı növlərindən biridir. Ön dəstədə maskalanma tədbirləri həqiqi yerləşməni, öz bölmələrinin tərkibini və fəaliyyətini düşmənin bütün kəşfiyyat növləri və vasitələrindən (optik, radio, radiotexniki, radiolokasiya, PUA və digər) gizlətmək və onu aldatmaq məqsədilə təşkil edilməli və yerinə yetirilməlidir. Maskalanma aktiv, inandırıcı, fasiləsiz və müxtəlif olmalıdır. Maskalanmanı təşkil edərkən ön dəstə komandiri, maskalanma üzrə əsas tədbirləri və onların həcmini, maskalanma tədbirlərinin yerinə yetirilmə müddətlərini və yerinə yetirilmə qaydalarını, maskalanma tədbirlərinin yerinə yetirilməsi üçün ayrılan qüvvə və vasitələri, bölmələr tərəfindən maskalanma intizamına riayət edilmə qaydalarını və digər vacib məsələləri göstərməlidir.

Ön dəstəni göndərən komandir maskalanma üzrə göstərişlər versə də, verməsə də, ön dəstə komandiri mütləq maskalanmanı təşkil etməlidir.

Ön dəstədə mühəndis təminatı bölmələrə irəliləmə, açılma üçün vacib şəraitlərin yaradılmasını, manevr etməni və döyüş tapşırığının müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsini, şəxsi heyət və döyüş texnikasının düşmənin bütün məhvetmə vasitələrindən qorunmasını, həmçinin düşmənə itkilərin verilməsini və onun fəaliyyətinin çətinləşdirilməsini təmin etməlidir.

Mühəndis təminatı tapşırıqlarının yerinə yetirilməsi zamanı o vaxt uğur əldə etmək olar ki, bölmə komandirləri tərəfindən mühəndis təminatı tapşırıqları düzgün başa düşülsün, bölmələrin şəxsi heyətinin yüksək mühəndis hazırlığı olsun, verilmiş mühəndis bölmələri bacarıqla tətbiq edilsin, onların cəld və gizli manevri və ön dəstə bölmələri ilə dəqiq qarşılıqlı əlaqələri təşkil edilsin, düşmənin və ərazinin fasiləsiz mühəndis kəşfiyyatı aparılsın, ərazi və yerli materiallar mühəndis tapşırıqlarının yerinə yetirilməsində bacarıqla istifadə edilsin. Bu fəaliyyətlərin hər birinin ayrılıqda böyük əhəmiyyəti var.

Mühəndis təminatını ön dəstə komandiri öz qərarı əsasında və yuxarı komandirin və ya rəisin göstərişləri əsasında təşkil etməlidir.

Ön dəstədə kimya təminatının əsas tapşırıqları ‒ bölmələrə qarşılarına qoyulmuş tapşırıqları yerinə yetirmələri üçün vacib olan şəraitlərin yaradılması, həmçinin bölmələrin tüstü və aerozollarla maskalanmasının təşkil edilməsi və həyata keçirilməsi olmalıdır.

Mühafizə ‒ ön dəstədə düşmən kəşfiyyatının dəstənin yerləşmə yerinə soxulmasına və yerüstü düşmənin qəfil hücumuna imkan verməmək, eləcə də bölmələrin açılma və döyüşə girmələri üçün vaxt və əlverişli şəraitlərlə təmin edilməsi deməkdir.

Mühafizəni təşkil edərkən, ön dəstə komandiri hansı istiqamətlərə xüsusi diqqət yetirilməsini, kimin və harada mühafizə olunacağını və mühafizənin tərkibini, mühafizənin göndərilmə vaxtı və onun tapşırıqlarını, habelə digər ön dəstələrlə əlaqə qaydalarını göstərməlidir. Ön dəstə komandiri bilavasitə mühafizənin tərkibini, tapşırığını, öz bölmələrində və verilmiş bölmələrdə müşahidənin təşkili qaydasını müəyyən etməlidir.

Qeyd edək ki, mühafizənin əsas səyləri mühüm istiqamətlərdə cəmləşdirilməlidir. Ön dəstədə isə dağlıq ərazidə əsasən səfər mühafizəsi və bilavasitə mühafizə yerinə yetiriləcək.

Bilavasitə mühafizə və müşahidəni bölmə komandirləri döyüş tapşırığından, vəziyyətdən və ön dəstə komandirinin göstərişlərindən asılı olaraq təşkil etməlidirlər.

Ön dəstə, ələ keçirilməsi nəzərdə tutulan hüduda və ya obyektə hərəkət zamanı səfər qaydasında irərliləməlidir, eyni zamanda döyüşə girmə gözlənildikdə marşda və düşmən müdafiəsinin dərinliyində hərəkət edərkən də eyni qaydada hərəkət etməlidir. Bu hallarda ön dəstədə səfər mühafizəsi təşkil olunacaq. Bu şəraitlərdə ön dəstədə mühafizə fasiləsiz və dairəvi olmalıdır, çünki düşmən aviasiyasının və yerüstü qüvvələrinin qəfil hücumu istənilən tərəfdən ola bilər.

Səfər mühafizəsinin ön dəstənin əsas qüvvələrindən uzaqlığı müxtəlif ola bilər. Bu isə ərazinin xüsusiyyətlərindən və şəraitdən asılıdır. Ön dəstənin cinahlarının qorunması çox əhəmiyyətlidir. Çünki ön dəstə əsas qüvvələrdən ayrı fəaliyyət göstərir, buna görə də onun cinahları daim açıq qalır və döyüş düzülüşündə zəif yerləri olur. Səfər mühafizəsi həmin açıq cinahların və döyüş düzülüşünün zəif yerlərinin düşmənin qəfil həmlələrindən mühafizəsini təmin etməlidir.

Döyüşün təşkilinin bütün mərhələlərində ön dəstənin rabitə vasitələrinin və idarə olunmasının düşmən radiomaneələrindən qorunması tədbirləri nəzərdə tutulmalıdır. Bunun üçün ön dəstə komandiri yuxarı qərargahdan alınmış ehtiyat radioməlumatları və radiorabitə qaydasını istifadə etməli, ötürməni və vacib xəbərlərin alınmasını yüngülləşdirən siqnallardan istifadə etməlidir. Bundan başqa o, ön dəstənin fəaliyyəti istiqamətində işləyən düşmən radiostansiyalarının aşkar edilməsinə və məhv edilməsinə çalışmalıdır.

Əvvəl də qeyd edildiyi kimi, ön dəstə döyüş tapşırıqlarını adətən, öz qoşunlarımızdan xeyli uzaqda yerinə yetirəcək. Buna görə də o müstəqil, qəti hərəkət etməlidir. Bölmə komandirlərinin məntiqli təşəbbüsləri, onların ön dəstənin tapşırıqları yerinə yetirməsinə görə məsuliyyəti öz üzərinə götürmələri həlledici rol oynayacaq.

Ön dəstə komandiri döyüşün təşkili üzrə işi, ümumqoşun döyüşünün əsaslarını, ehtimal edilən düşmənin taktikasını, həmçinin bizim və düşmən texnikasının və silahlarının xüsusiyyətlərini dərindən bilməli, ümumiyyətlə yüksək nəzəri və praktiki hazırlığa malik olmalıdır. Bunlarsız ön dəstə komandiri, əsas qüvvələrdən ayrı fəaliyyət göstərərkən və vacib döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirərkən, döyüşü müstəqil təşkil və idarə edə bilməyəcək, döyüş texnikası və silahlardan isə səmərəli və məqsədyönlü istifadə olunmayacaq.

Bu məqalədə dağlarda hücumun aparılması, hücumda ön dəstənin döyüşünün təşkili, ön dəstə komandirinin döyüş tapşırığını aldıqdan sonra iş qaydasını araşdırdıq. Növbəti məqaləmizdə ön dəstənin fəaliyyətinin xüsusiyyətləri barədə araşdırmanı davam etdirəcəyik.

(Ardı var...)

Səməndər Məmmədov

Hərbi And .- 2020.- 18dekabr – S.22.