ADINI DOĞRULDAN
ŞƏHİD - Şəhid Sadiq Məmmədovun əziz
xatirəsinə
Yuxudan,
artıq neçənci dəfə gördüyü, eyni
yuxunun həyəcanı ilə oyanırdı Sadiq:
köksündən çıxıb qarlı zirvəyə
doğru uçan ağ göyərçin...
Hər dəfə bu yuxunu görəndə bir
rahatlıq dolurdu içinə. İzahını verə bilmədiyi
bir rahatlıq... Sanki içindən havalanan o ağ
göyərçin bütün
ağırlığını da qanadlarında
daşıyırdı həmin zirvəyə doğru...
Yuxusunu
düşünə-düşünə saata baxdı: 9-a işləyirdi. Bu gün artıq iyunun
6-sı idi, ailəsi ilə danışmaq vaxtı gəlib
çatmışdı, amma Sadiqin hələ ki, buna cəsarəti
çatmırdı...
Müddətdən artıq hərbi xidmətə
keçmək üçün müraciətini qəbul
etmişdilər və bir neçə gündən sonra təlimlərə
qatılmalı idi. Amma ailəsinə bu barədə
heç nə deməmişdi.
Yerindən qalxıb əl-üzünü yumağa
hamama keçdi. Güzgüyə baxanda çənəsində,
ilk baxışdan çox da seçilməyən
çapığa gözü sataşdı və
qeyri-ixtiyarı gülümsədi. Pəri
ilə ilk görüşə getdiyi o sərin oktyabr
günündən yadigar idi bu çapıq. Həmin gün üzünü təraş edərkən
həyəcandan əlləri o qədər əsmişdi ki,
çənəsini çox dərin yaralamışdı.
Qanını çətinliklə saxlaya
bilmişdi.
Pəri soruşsaydı, nə deyəcəkdi - bu barədə
çox düşünmüşdü. Amma
görüşdə sadəcə "təraş edəndə
kəsdim" deyib söhbəti bağlamışdı.
Pəri də təbii ki, hər şeyin fərqində olsa
da, gülümsəməklə qarşılıq verib, dərinə
getməmişdi... Sonradan o günü xatırlayıb
çox gülmüşdülər.
Mətbəxə keçdi, həmişəki kimi səhər
yeməyi artıq süfrədə idi. Pəri
uşaqları oyatmağa getmişdi. Bir
azdan Əsnad və Baharın şən səsləri
eşidildi. Süfrəyə oturub səhər
yeməyi yedilər. Sadiqin özü burda
düşüncəsi tamam başqa yerdə idi, bu da təbii
ki, Pərinin gözündən yayınmamışdı...
-
Çox dalğınsan bu gün - dedi Pəri. Sadiq
gülümsədi, diqqətlə üzünə baxdı,
amma yenə də cavab verməyə tələsmədi.
Amma Pəri artıq sezmişdi, Sadiq nəyisə
deməyə çalışıb deyə bilmirdi.
Yeməyi bitirib dincəlmə otağına keçdi
Sadiq. Hərəkətlərindən Sadiqin nə isə əhəmiyyətli
bir mövzuda söhbət etmək istədiyini anlamış
kimi, Pəri süfrəni yığışdırıb
uşaqları həyətə oynamağa yolladı. Gəlib Sadiqlə qarşı-qarşıya əyləşib,
düz gözlərinin içinə baxmağa başladı.
Mülayim səslə:
-
Eşidirəm səni - dedi...
Fikri dağınıq olan Sadiq Pərinin üzünə
baxdı.
-
Eşidirəm səni, - deyə təkrar etdi Pəri. - Nə
isə demək istəyirsən deyəsən.
Sadiq qayğıyla gülümsədi. 12 il idi
ki, bir-birlərini tanıyırdılar. Evliliklərinin də
7 ili tamam olacaqdı bir neçə aya. Bu müddət ərzində təbii ki, Sadiqi
tanıya bilmişdi Pəri. Canından
artıq sevdiyi adamın hər baxışı, hər hərəkəti
məna doluydu Pəri üçün.
- Orduya
yazılmışam, - birdən dilləndi Sadiq...
- Necə,
anlamadım?!
- Müddətdən
artıq hərbi xidmət üçün etdiyim müraciətimi
qəbul ediblər, bir neçə günə təlimlərə
qatılmalıyam - bütün bunları bir nəfəsə
deyib, elə bil üstündən ağır bir yükü
qaldırdı Sadiq.
Pəri:
- Nə
vaxt yazıldın, nə vaxt qəbul etdilər? - çaşqın və sual dolu
baxışlarla Sadiqin üzünə baxdı.
-
Çoxdan müraciət etmişdim, cavabını gözləyirdim.
- Nə
vaxt gedəcəksən?
- Bu
ayın 18-i.
Pəri susdu və daha sual vermədi. Amma
boğazı qəhərdən duyunlənmişdi. Yanaqlarından süzülən iki damcı
yaşı Sadiqdən gizlətməyə
çalışdı, amma bunu bacarmadı.
Sadiq dərin fikrə getmişdi. Bu xəbəri
bir də anasına deməli idi. Bu
düşüncə onu daha çox həyəcanlandırdı.
Rayon məktəblərinin birində
kitabxanaçı işləyən Bahar xanım işdə
idi. Sadiq nahara qədər gözləyə
bilməyəcəyini anlayıb geyinib evdən
çıxdı. Küçəyə
çıxanda böyüyüb başa
çatdığı məhəlləyə çox diqqətlə
nəzər yetirdi. Uşaqlığı,
yeniyetməliyi keçmişdi bu məhəllədə.
Hər bucağı əziz idi ona...
Sadiq iti addımlarla yeriyirdi, 15 dəqiqədən sonra
artıq məktəbdə idi.
Və o məktəb...
Bir anlıq tənəffüslərdə ətrafa
yayılan səsləri xatırladı, qaynar məktəb illəri
canlandı gözünün qarşısında. Məktəbin bu binasında son dərs ilini
keçirirdi şagirdlər. Yeni dərs
ilini yeni tədris binasında qarşılayacaqdılar.
Və ilk göz ağrıları Əsnad da birinci sinifə
gedəcəkdi gələn il. Bu düşüncə çox həyəcanlandırdı
Sadiqi. 11 il özünün təhsil
aldığı məktəbdə gələn ildən
övladı da təhsil alacaqdı. Bu bir
neçə ayın tez keçməsini istədi. Xəyalında
başında ağ bantlı, məktəbli
geyimində əlindən tutub birinci sinfə gətirdiyi
Əsnadın və hər hərəkəti ilə
bacısını təqlid etməyə çalışan
kiçik qızı Baharın təbəssüm dolu
çöhrələri canlandı...
- Sadiq!
Üzünü çevirəndə arxasında
dayanıb yarı təəccüb, yarı mərhəmət
dolu baxışlarla ona baxan anasını gördü.
- Xeyir
olsun, ay bala, - həyəcan dolu səslə dilləndi Bahar
xanım.
Anasının
səsindəki narahatlığı hiss edən Sadiq
gülümsədi:
-
Heç, elə-belə gəlmişəm, səni görmək
istədim.
Sadiq
anasına yaxınlaşıb əlini boynuna saldı: Ana-bala
birlikdə məktəb kitabxanasına doğru getməyə
başladılar.
Məktəb
illərinin müəyyən bir hissəsi də,
anasının iş otağı olan məktəb
kitabxanasında keçmişdi Sadiqin. İçəri
kitabxanaya daxil olub, çox diqqətlə ətrafa nəzər
saldı. Dərs ilinin əvvəlində
və sonunda dərslikləri şagirdlərə paylamaq
işində ən yaxın köməkçisi idi
anasının. Bir neçə sinif
yoldaşı ilə canla-başla görürdülər bu
işi. Dərin bir nəfəs alıb əvəllər
heç də fərqində olmadığı kitab qoxusunu
sinəsinə çəkdi. Bir ürpərti keçdi
içindən, izahını verə bilmədiyi bir ürpərti...
Çevrilib anasının üzünə
baxdı.
- Ana...
Səngərdə üzü Murovdağa tərəf
oturub dərin fikrə getmişdi Sadiq. Anası ilə
məktəb kitabxanasında olan son görüşü
haqqında düşünürdü. Çox
həssas qarşılamışdı oğlunun qərarını.
Gözləri dolmuş vəziyyətdə hər
vəchlə Sadiqi bu fikrindən daşındırmaq istəmişdi.
- Narahat
olma ana, hər şey qaydasında olacaq. Tez-tez əlaqə
saxlayacağam.
Nə qədər
anasını sakitləşdirməyə çalışsa
da, buna nail ola bilməmişdi.
Hələ
evdən ayrıldığı son gün... Boğazları
qəhərdən düyünlənsə də, gülərüzlə
yola salmağa çalışmışdılar Sadiqi
anası və həyat yoldaşı. İçlərində
ayrılığın qopardığı qasırğaya rəğmən,
üzlərindəki zahiri təbəssüm çox təsirləndirmişdi
Sadiqi.
Heyran qalmışdı həyatına məna qatan bu iki
qadının məğrurluğuna. Mərhəmət dolu
baxışlarla anasına və Pəriyə baxıb:
-
Bir-birinizdən muğayat olun, - yalnız bunu deyə
bilmişdi Sadiq.
Sonra əyilib qızlarını qucaqlamışdı. Hər iki yanaqlarından
öpüb qoxularını sinəsinə çəkmişdi
gül fidanlarının...
Tovuz döyüşlərindən bir neçə
gün keçirdi. Düşmənin növbəti təxribatı,
itkilər və aralarında bir general və bir polkovnikin
olduğu bir neçə hərbçinin şəhid
olması bütün hərbi hissəni dərindən
sarsıtmışdı. Bu səbir
kasasına tökülmüş son damcı idi və mütləq
bir qarşılığı olmalı idi, həm bu
qarşılıq həlledici olacaqdı. Bunu
hər kəs kimi Sadiq də yaxşı bilirdi. Hərbi hissənin şəxsi heyəti dörd
gözlə "irəli" komandasını gözləyirdi.
Təlimlər də durmadan davam edirdi.
Hər kəsin gözlədiyi o xəbər 27 sentyabr
tarixində gəldi. Səhər alaqaranlıqda
çalınan həyəcan siqnalı ilə, bütün
şəxsi heyət hazır vəziyyətə gətirildi.
Düşmən növbəti dəfə təxribata
əl atmış, Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl
rayonlarında mülki əhaliyə artilleriya atəşi
açmışdı. Həlak olan və
yaralananlar var idi. Və bu uzun müddətdən bəri
gözlənilən savaşın başlanğıcı
idi...
Elə ilk gün ağır döyüşlərə
qatıldı Sadiqin müddətdən artıq xidmət
etdiyi hərbi hissə. Goranboy istiqamətində gedən
döyüşlərdə Murovdağ silsiləsindəki
Murov zirvəsi işğaldan azad edildi. Bu
zirvə strateji cəhətdən ordumuz üçün
çox əhəmiyyətli mövqedə yerləşirdi və
müharibənin ilk günündən əldə edilən bu
zəfər orduda olan ruh yüksəkliyini bir qədər də
artırdı.
Döyüş çox ağır keçmişdi. Sadiq həyəcanlı
idi. Bu həyəcan döyüşün
ağırlığından çox, hərbi hissəyə
yeni gəlmiş gənc əsgərlərin həyatı
üçün idi. Komandiri olduğu
batareyanın əsgərlərini hər vəchlə arxada
saxlamağa çalışırdı Sadiq. Əsgərlər də qayğıkeş komandirlərini
çox istəyirdilər. Necə də
istəməyəydilər axı?!Yeni gələn əsgərlərinə
cibinin bəlkə də axırıncı pulunu verib
yaylıq, daraq alıb paylayan komandiri kim istəməzdi ki?!.
Hər biri körpə ana quzusu idi Sadiqin gözündə. Onlara baxanda başlarına
bir iş gələrsə, gözüyaşlı qalacaq
tanımadığı anaların qəmli çöhrəsi
canlanırdı gözü önündə.
Dünən Sadiq fürsət tapıb Pəri ilə
danışmışdı. Əsnad artıq məktəbə
gedirdi. İlk balasının məktəbə getməyini
görməyi çox istəmişdi, amma alınmadı... Buna təəssüflənirdimi Sadiq?!Əlbəttə
ki, yox. Çünki o, bura atalıq vəzifəsindən
daha önəmli hesab etdiyi bir vəzifə üçün gəlmişdi.
Vətənə olan borcunu yerinə yetirməyə.
Övladını əlindən tutub birinci sinifə apara bilmədi
bəlkə Sadiq, amma burda gördükləri işlər gələcək
nəsilləri işıqlı gələcəyə
doğru aparacaqdı - bunun da fərqində idi...
Zəfərin
çox yaxın olduğunu deyib böyük ümidlər
versə də, Pəriyə, həm də hər şeyə
hazır olmasını tapşırmışdı:
-
Boğazı qəhərdən düyünlənmiş Pəri
- nəyə hazır olum Sadiq?!
- Birdən
şəhid olsam, bu dünyada qızlarımız sənə,
sən də Allaha əmanətimsən.
- Sadiq!!!
Axı... Pəri özünü saxlaya bilməyib
hönkürtü ilə ağladı.
-
Heç nə üçün narahat olma Pərim, sizə fəxr
olunası bir ad qoyub gedəcəm, yarım qalan xəyallarımızı
qızlarımızla birlikdə gerçəkləşdir. Cənnətdə
görüşərik...
Bu
sözlər Pərinin Sadiqin dilindən eşitdiyi son sözlər
olacaqdı...
Murovdağ zirvəsi işğaldan azad olunsa da, silsilənin
bəzi əhəmiyyətli mövqeləri hələ də
düşmənin əlində idi. Bu mövqelər
uğrunda neçə gün idi ki, şiddətli
döyüşlər gedirdi.
Daşkəsən rayonu ərzisində gedən
döyüşlərə Sadiqgilin hərbi hissəsi də
qatılmışdı. Neçə gündür ki, yuxu nədir
bilmirdilər. Əsgər yoldaşları
ilə növbələşib bir neçə dəqiqə
yatmaq qərarına gəldilər. Gözü
bir neçə dəqiqəlik yuxuya gedən Sadiq yenə eyni
yuxunu gördü. Yenə həmin ağ
göyərçin köksündən çıxıb
qarlı zirvəyə doğru uçurdu...
Oktyabrın
2-si, cümə günü idi...
Qonşu səngərdə bir neçə əsgər
arxa-arxaya düzülüb Cümə namazı
qılırdılar. Gələn təkbir səsləri Sadiq
kimi bütün əsgərlərin içinə bir fərahlıq
gətirdi. Bəli, Allah böyükdür
pıçıldadı Sadiq. Allah böyükdür,
haqlı olduğumuz bu savaşda zəfər də əvvəl-axır
bizim olacaq...
Daşkəsənlə
Kəlbəcər rayonlarının sərhədində
dağlıq ərazidə həlledici döyüşlərdən
biri gedirdi...
Ordumuz müharibəni ən son hərbi texnikanın dəstəyi
ilə aparırdı. Təkcə PUA-lar - pilotsuz uçuş
aparatları - elə müharibənin ilk günündən
düşmənin canına qorxu salmağa kifayət
etmişdi. Uzaqdan idarə olunan bu
uçuş aparatları düşmənin hərbi
texnikasını və canlı qüvvəsini bir neçə
saniyə ərzində darmadağın etmək gücündə
idi. Amma bu gün apardıqları
döyüş, yalnız canlı qüvvənin və
artilleriya qurğularının dəstəyi ilə
aparılırdı.
Narın payız yağışı yağırdı. Hava
çiskinli idi. Bir neçə topçu batareyası
döyüşün ən qızğın getdiyi ərazilərdən
birində düşməni top atəşinə tutmuşdu. Onlardan biri də Sadiqin komandiri olduğu batareya idi.
Sıra ilə düzülmüş toplar uzaq məsafədən
düşmənə dəqiq zərbələr endirirdi.
Tək Sadiq özü düşmənin onlarla
canlı qüvvəsini və texnikasını məhv
etmişdi. Eyni zamanda da durmadan əsgərlərini
təlimatlandırırdı.
Anidən
qarşı tərəfdən atılan top atəşi ilə
ətrafı toz-duman bürüdü. Zərbənin
gücündən yıxılan Sadiq özünü ələ
almağa çalışıb ayağa qalxdı. Toz yatmağa başlayırdı.
Uzaqdan hərəsi bir tərəfdə uzanan əsgərlərə
baxdı. Bəziləri heç tərpənmirdi, bəzilərinin
isə hərəkət etdiyini gördü. Yaxınlaşıb tək-tək nəbzlərini
yoxladı. Əsgərlərdən 8-i ağır
yaralanmış, qalanları isə...
Gördüyü mənzərə qarşısında
Sadiqin boğazı düyünləndi. Əsgərlərin
bir neçəsi şəhadətə yüksəlmişdi.
Amma durmaq olmazdı, düşmən yenidən
zərbə endirə bilərdi. Yaralı əsgərləri
tək-tək yaxınlıqdakı sığınacağa
doğru aparmağa başladı. İlk yaralı əsgəri
qaldırmaq istəyəndə çiynində kəskin
ağrı hiss etdi, deyəsən, yaralanmışdı. Amma
bu, Sadiqi durdurmayacaqdı...
Sonuncu yaralını sığınacağa gətirib dərin
bir nəfəs aldı. Bir azdan dəstək birliyi gəldi.
Yaralıları hospitala aparmaq üçün
maşınlara daşımağa başladılar. Dəstək
birliyinin komandiri olan çavuş
sığınacağın divarına söykənmiş
Sadiqə yaxınlaşıb:
- Necəsən
Sadiq? - deyə soruşdu.
Sadiq
gülümsəyərək:
-
Yaxşıyam, çiynimdən yüngül
yaralanmışam. Siyirib keçib, ciddi bir
şey yoxdur, siz yaralıları hospitala çatdırın.
- Qalx sən
də, gedək yaranı sarısınlar, şəhidlərimiz
də var deyəsən, təəssüflə əlavə
etdi çavuş. Başqa bir dəstək
birliyi də gəlir, onlar şəhidləri burdan
çıxaracaqlar.
- Siz
gedin, mən bir 5 dəqiqəyə sizə çatacam.
Amma Sadiqin məqsədi başqa idi. Bayaqdan
gözü şəhid olmuş əsgərlərinin
cansız bədənlərində qalmışdı. Onlara qarşı olan son vəzifəsini yerinə
yetirməli idi, başqa cür rahat olmayacaqdı. Dəstək birliyinin uzaqlaşmasını gözlədi.
Ayağa qalxıb ehtiyatlı addımlarla mərminin
düşdüyü yerə doğru getməyə
başladı. İlk öncə hərbi
xidmətə bir neçə ay əvvəl
yazılmış dəstəsinin ən gənc əsgərinə
yaxınlaşdı, gözləri dolmuşdu. Özünü ələ alıb, şəhidi
çiyninə aldı. Onu
sığınacağa doğru gətirdi. Sonra ikincisi,
üçüncüsü...
Bayaq Sadiq ilə danışan çavuş geriyə
çevrilib baxanda Sadiqi görmədi. Əlini
üzünə vurub, dərin bir ah çəkdi. Necə də ağlına gəlməmişdi.
Sadiq orda şəhid olmuş əsgərlərini
döyüş meydanından çıxartmaq
üçün qalmışdı.
Sadiqlə təlimlərə birlikdə qatılmışdılar,
onun necə qayğıkeş insan olduğunu bilirdi. Əlbəttə
ki, əsgərlərini şəhid olsalar belə orda qoyub gəlməyəcəkdi.
İti addımlarla mərminin
düşdüyü yerə doğru getməyə
başladı.
Sadiq
sonuncu şəhidi gətirmək üçün
döyüşün baş verdiyi yerə doğru gedirdi,
arxadan bayaqki çavuşun səsi gəldi:
- Sadiq
getmə!!! Çox təhlükəlidir, yenə
ata bilərlər.
Sadiq çavuşun səsini eşidib
addımlarını daha da tez-tez atmağa başladı. Şəhidin
nəşinə çatmağa sadəcə bir neçə
addım qalmışdı. Şiddətli bir
partlayış səsi eşidildi və ardından
çavuşun qışqırıq səsi ilə əvəzləndi:
- Sadiq!!!
Sadiq
buludlu səmaya doğru baxırdı... Köksündə
bir ağırlıq vardı.
Pərinin gülən gözlərini xatırladı. Evdən çıxanda etdikəri
son söhbət yadına düşdü:
- Adam gərək
şəhid olanda da cümə günü şəhid ola, ay Pəri.
-
Yaxşı da Sadiq, elə danışma deyib, yenə gözləri
yaşarmışdı Pərinin.
Yaradan səsini
eşitmişdi deyəsən, gözəl bir gündə
aparacaqdı onu yanına - cümə günündə...
Anasının mərhəmət dolu
baxışları, övladları Əsnadla Bahar, ailəsi
ilə birgə keçirdikləri xoş anlar canlandı
gözü önündə, Pərinin gülən gözlərini
düşündü. Bundan sonra Allaha əmanət idilər, bir
də uğrunda canından keçdiyi vətəninə.
Adının haqqını verib sadiq qaldığı vətəninə...
- Sən
nə etdin qardaşım!!! Dedim axı, dəstək birliyi gəlir,
getmə. Ağlaya-ağlaya əlindəki
parça ilə köksündəki yaranı sıxaraq,
Sadiqi bağrına basmışdı çavuş.
Heç
bir ağrı hiss etməyən Sadiq isə səmaya doğru
baxıb gülümsəyirdi. Artıq səma
da buludlu deyildi, günəş şüaları
işıldayırdı.
Vədə yetişmişdi, yuxusu gerçək
olmuşdu. Dərin
bir nəfəs aldı Sadiq...
O an ağ bir göyərçin köksündən
çıxıb Murovdağın qarlı zirvəsinə
doğru uçurdu...
Gülay VAHABZADƏ
Hərbi And.- 2021.- 29 oktyabr.- S.14-15.