SƏNƏT ƏSƏRLƏRİMİZ XARİCƏ NECƏ DAŞINIB...

Azərbaycanın xalqının milli sərvətini talayanlar hələ də cəzasız qalır

Fitnə-fəsadın hökmfərma olduğu məkanda asari-ətiqə yada düşməz

(Əvvəli ötən sayımızda)

Təfəkkürü çayxanada formalaşmış dünənki gədə nə bilirdi Rubens, El Qreko kimdirlər, Sakson farforu ilə qədim Çin farforu arasında hansı fərqlər var? 1991-92-ci illərdə Gömrük sistemində pulgir juliklərin işləməsindən sui-istifadə edən sənət dəllalları çox vaxt ölkədən çıxarılacaq rəsm əsərlərinin üzərinə tez silinə bilinən boyalarla başqa bir şəkil çəkdirib məntəqədən keçirirdilər.

Belə işlərlə məşğul olub yaxşıca qazanan rəssamlar, tanınmaz hala salınmış sənət əsəri üçün "milli bədii dəyərlərə malik deyil” rəyini verən şərəfsiz ekspertlər elə özümüzünkülər idi. İndi vaxtilə baş vermiş hadisələri xatırlayanda fikirləşirəm ki, bu millət indiyə qədər kimin və nəyin qədrini bilib? Avropadan, ABŞ-dan gələn harınlar bizim qədim çeşnilər əsasında toxunmuş xalçaları göydə alıb aparırdılar. Bizim zövqümüz isə o qədər murdarlanıb ki, almanın, fransızın, çexin dəhlizə ayaq altına atdığı maşın xalçalarını hətta təntənəli tədbirlərdə, xeyirdə, şərdə divarlarda, lap yuxarı başda asırıq. Özü də utanıb eləmirik... 600 çeşnisi olan xalqa yaraşırmı ki, əcnəbilərin qarşısında özünü biabır etsin? Azadlığa çıxmağımıza sevindik və haçandan-haçana ayılıb gördük ki, sovet "əsarəti" dövründə indikindən min qat artıq vətənpərvər və savadlı olmuşuq. Heç demə, əsl zövqün nə demək olduğunu elə onda bilmişik.

O azadlıq qalmayıb ki, ona sahiblənməyək, insan alverində ad qazanmışıq. Vaxtilə bir zənən xeylağı haradasa təhqir olunanda bütün mahal ayağa qalxardı. İndi isə qız-gəlinin Dubay macəraları heç kimi narahat eləmir.

Azadıq, əhli-əyalımız, oğul-uşağımız telekanallarda hər cürə düşük, heyvərə verilişlərə baxa bilir.

Azadıq, dualıq olmuş əyalət "inqilabçılarının” birinin sözü o birisinin boğazından keçmir. Azadlıq havasından elə bihuş olmuşuq ki, vəhhabi-mason alyansının yiyəsiz qalmış təhsil sistemini necə zəbt etdiyini, təxribatçı əcnəbi mərkəzlərin pulu ilə Bakıda fəaliyyət göstərən sektaların, icmaların iç üzünü görmürük. Amma, bir təsəlli var, Mübariz Qurbanlı namlı münəvvər bir zat buyurub ki, millət rahat rəxti-xabda yata bilər. Bütün dünyaya tolerant olmağımızı sübut etmək üçün imkan olsa, hələ yüz-yüz əlli sektanı, missioner qrupunu da qeydiyyatdan keçirəcəyik.

Azadıq, amma hələ başa düşməmişik ki, durub-oturub iqtidarı söyən hər bambılıya demokrat, mərd mübariz demək avamlıqdır. İllər keçəndən sonra, çoxumuz hələ indi başa düşüb ki, gözə kül üfürməyi bacarmış, anadangəlmə fitnəkarlarla iqtidar arasında çoxdan əhdnamə bağlanıbmış, yəni avamların bellərinə palan qoymaq üçün bizi söyə bilərsiniz, məqsəd, aldanıb ətrafınıza cəm ola biləcək qüvvələri, narazıları tam aşkarlamaqdır. Sizləri hörmətə mindirmək üçün qəzetinizə heç kimin əli çatmadığı məlumatları ötürəcəyik. Mütəmadiyən bir-birini təkzib edən xəbərlər verin, qoy camaat çaşıb qalsın. Dünən ələ salıb söydüyünüzü bu gün tərifləyin... Səy göstərsəniz, yaxşı ənam da alacaqsınız, belə lap medal da... İkibaşlı oyunlarınızı, riyakarlığınızı bilib sizləri ifşa etmək istəyənləri susdurmaq bizim işimizdir.

Bu illər ərzində xisləti, başqanları dəyişməyən xəstə müxalifətin yazarlarının kəramətindən söz də, hörmətdən düşdü. Ardı-arası kəsilməyən böhtanlar, iftiralar, ədəbsizlik, bu gün yazdığını sabahı günü unutmaq, iki eşşəyin arpasını bölə bilməyən gədə-güdənin qəzet səhifələrini dava meydanına döndərmələri mətbuatı qara günə saldı. Məhz bunun ucbatındandır ki, dərd-ələmdən başından tüstüsü çıxan dərd əhli qəzet səhifələrinə min həqiqəti də çıxarsa, məhəl qoyan tapılmır. Asari-ətiqə söhbəti də belə aqibətlə üzləşdi... Dəyəri astronomik rəqəmlərlə ölçülə bilən sənət əsərlərinin taleyi barədə indi kiminlə danışasan? Gömrük söhbətini ortaya atsan, cavab verəcəklər ki, bəs narahat olub eləməyin, siz deyən adamlar daha burada işləmirlər, indi bizim yeni, yüksək erudisiyalı kadrlarımız var, onlar quşu gözündən vururlar və bir sənət əsəri respublikanın hüdudlarından o yana keçmir. Əlbəttə ki, mən buna inanıram, istəməyən kor olsun!

Məni başqa dərd yandırır, axı yiyəsizlik dövründə məmləkətin asari-ətiqəsinin vəhşicəsinə talan olunmasını bizim bütün ziyalı təbəqəsi bilirdi, di gəl birinin səsi çıxmadı. Həkimlərdən, pedaqoqlardan, digər peşə sahiblərindən danışmayacağam. Bizim rəssamlar ittifaqının 90-cı illərin əvvəllərində 800-ə qədər üzvü var idi. Bunların içində neynim demədən yaşayan, titullu, təriflənib dağ başına çıxarılanı da, ailəsini dolandıra bilməyəni də vardı, başımla cavabdehəm ki, hamısı da 1991-1993-cü illərdə ölkənin asari-ətiqəsinin, sənət əsərlərinin talanından xəbərdar idi. Əksəriyyəti də bilirdi ki, benəlxalq oğrular sənət əsərlərini keçmiş gömrük xidmətinin gözü qarşısında hansı fəndlərlə qırağa çıxarırlar. Nə onda, nə indi bir titullu sənət adamı səsini çıxartmadı ki, çixartmadı. Özlərini elə aparırdılar ki, elə bil bu hadisələrin heç onlara dəxli yoxdur, indi durub bir-bir ittiham verəcəksən, aləm bir-birinə dəyəcək, başlayacaqlar onu-bunu qınamaq, yaxşı deyil, filankəsi bütün dünya tanıyır, yaşı da keçib, hamının səhvi var və i.a. Axı biz belə lüzumsüz liberallıqla hər şeyi güdaza vermişik!..

...Nə qədər özümü oda-közə vururamsa, bir əsrardan baş aça bilmirəm ki, bilmirəm. Bəşər tarixində elə bir xalq yoxdur ki, milli istiqlaliyyət uğrunda döyüşə qalxsın, amma ötəri məğlubiyyətlə üzləşən kimi əllərini sallayıb otursun və ondan-bundan kömək diləsin. Biz azərbaycanlılardan başqa dünyanın xalqları ya kişi kimi vuruşub bir yana çıxıblar, ya da bir dəfəlik məhv olub tarixin səhnəsindən gediblər. Getməyinə, gediblər, amma hər halda ad da qoyublar... Qədim pruslar, daklar, Avar xaqanlığı, qotlar, hunlar, xəzər dövləti, bizim Albaniya, məxləs, bu siyahını çox uzatmaq olar. Biz isə əyyaşlıq edə-edə, futboldan, meyxanadan zövq ala-ala, şou-bizneslə əylənə-əylənə heç özümüz də bilmirik ki, hara gedirik. Çox götür-qoy edəndə heç kimi qınamaq olmur. Biz qərinlər boyu gənc nəslə tarixi şəxsiyyətləri də seçmə yolu ilə təlqin etmişik. 20-ci əsrin 40-cı illərində Babək yada düşdü. Bundan əvvəl isə onun adından söyüş kimi istifadə edirdilər. (Bu barədə hələ bir neçə il bundan əvvəl mən yazmışdım). Rus çarizminin irticaçı siyasətinə qarşı vuruşmuş mərd qaçaqların adları tarixdən tamam silinmiş, tək Qaçaq Nəbi qalmışdı. Nə var, nə var, onun bəzi əməlləri bolşevik ideoloqların tələblərinə uyğun gəlib. Tacirləri, sövdəgərləri, çarvadarları soyubsa, deməli əzilən sinfə kömək edib, əsl profetar adamdır. Koroğlunu adətən Cəlali hərəkatı ilə bağlayırlar...

İndi bu saatın özündə kimdən soruşsan ki, "Cəlali hərəkatı nəmənədir, məqsədi nə idi, ümumiyyətlə o dövrdə yırtıcılaşan Avropaya qarşı təkbaşına vuruşan Osmanlı imperiyasını arxadan vuran, onu zəiflədib laxladan hərəkatın özü mütərəqqi idimi?", heç kim cavab verə biiməyəcək. Sonra kommunist ideoloji aparatı bir az Cavanşirdən, bir az da Şah İsmayıl Xətaidən danışmağa icazə verib. Həm gülməli, həm də ağlamalı təbliğat forması, sosializm quruluşunda aşağı təbəqə həmişə təhqir, föhş hədəfi olmuş hökümdarlardan vətənpərvərlik öyrənməli idi. Milli ideologiyanın təməl daşları əvvəlcədən düzgün qoyulmadı. Rus uşaqlarına İvan Susanin, knyaz Pojarski, Dmitriy Donskoy, Aleksandr Nevski və digər real şəxsiyyətlər haqqında məlumatlar verilirdisə, bizimkilər ən yaxşı halda "Dədə Qorqud"un personajları ilə kifayətləndilər. Nə Cavad xan, nə rus qoşunlarına qarşı kişi kimi vuruşub şəhid olmuş Salyan, Lənkəran mücahidləri, nə Əlincə qəhrəmanı Laçın bəy yada düşdü. Saysız-hesabsız titulların sahibləri başa düşmədilər ki, tək bir eposla vətənpərvərlik hissi oyatmırlar. Türkçülükdən gəvəzələyən hərbgü cahillər də tarixə baş çəkib qəsddən unutdurulmuş, yaddan çıxmış qəhrəmanları üzə çıxartmağa tənbəllik etdilər.

Bunun üçün isə savad, elm və bir də zəhmət lazım idi... Nə qədər şou-biznesdən pul qazananları, hərbgü qərbçiləri, qiblələrini itirmiş insanları söysək də, bir məsələni unutmamalıyıq. Yaşlılar o yana dursun, orta yaşlı nəsil cildini, maskasını dəyişmiş "ideoloqlara" inanmır, onlara ikrahla baxır. Dünən Şaumyanları, sosrealizmi, Azərbaycana ekzotika yeri kimi baxmış imperiya xadimlərini mədh etmiş bizim akademiklər, elmlər doktorları indi millilikdən, müsavatdan danışanda mən özümə yer tapa bilmirəm. Bunların yetirmələri nə olacaq ki?

Ordenlər, yüksək təqaüdlər, bağ yerləri, imtiyazlar, mənzillər dolu kimi yağdırıldı. Hamısı da demək olar ki, nəvələrinin də gələcəklərini təmin etdi. Prezident bunlardan kişi kimi işləməyi gözləyirdi... Amma, millət, gənc nəsil yaddan çıxdı, hərə ancaq öz mənafeyini güddü. Hər dəfə televizorda çeynənmiş ibarələrlə, mentor ədası ilə çıxış etməyi bunlar dövlətə, millətə xidmət kimi başa düşürlər.

Titullu, ordenli, şıq geyinmiş akademikləri, elmlər doktorlarını, özlərini siyasətşünas kimi gözə soxmaq istəyən məmurları biz həmişə hansısa təntənəli tədbirdə ya rəyasətdə görmüşük, ya da telestudiyaların təşkil etdikləri "dəyirmi masalarda". Qarabağ işğal təhlükəsi ilə üzləşəndə bunlardan bircəciyi nə Şuşada göründü, nə Laçında. Hələ indiyə qədər bir nəfər adam deyə bilməz ki, bunların bircəciyi nüfuzunu, savad və titullarını bilatəşbeh tərəzinin gözünə ataraq gənc nəsli şou-biznesi idarə edən təxribatçıların caynağından xilas etmək üçün odlu-alovlu məqalələr yazıb, müxtəlif səviyyəli yığıncaqlarda telekanallarda baş alıb gedən bayağı verilişləri tənqid atəşinə tutub.

Yazıçılar birliyinin də ərbabi-girami ümumiyyətlə özünü qırağa çəkdi. Dedektiv əsərlərin müəllifi, ədası yerə-göyə sığmayan Çingiz Abdullayevin mövqeyi maşallah nəyə desəniz dəyərdi. Özünü hamıdan ağıllı sayan Çingiz ağanın dedektiv istedadını işə salıb oğurlanmış sənət əsərlərinin taleyi ilə niyə maraqlanmadı? Bütün üsuli-idarələrlə dil tapa bilmiş Elçindən danışmağı özümə yaraşdırmıram. Ədəbiyyat "knyazları” özlərini elə aparırdılar ki, guya bu məsələlərin onlara dəxli zadı yoxdur. Durub bir-bir ittiham verəcəksən, aləm bir-birinə dəyəcək, başlayacaqlar məni qınamağa, yaxşı deyil, filankəs saraya yaxındır, yaşı da keçib, hamının səhvi var və i.a.

Firuz Haşımov

Hürriyyət.- 2019.- 10 yanvar.- S.6.