Aktyor sənəti onun həyat prinsipidir…

Əməkdar mədəniyyət işçisi, aktyor Hikmət Nəbili haqqında

Aktyor həyatının güzgüsüdür. Bu həqiqətən də belədir. Ömrünü səhnəyə bəxş edənlər çətin və məsuliyyətli bir peşə ilə məşğul olduqlarını yaxşı bilirlər. Onlar özləri üçün yaşamırlar, daim yeni səhnə qəhrəmanları haqqında düşünürlər. Onlara səhnə ömrü verərək axtarış aparırlar səhnədə müxtəlif insanları tamaşaçılara təqdim edirlər. Belə aktyorlarda biri də S. Rəhman adına Şəki Dövlət Dram Teatrında fəaliyyət göstərmiş, aktyorluqdan teatr direktoruna qədər böyük bir yol keçmiş Hikmət Məmməd oğlu Nəbilidir.

O, 1957-ci ildə sentyabr ayının 20-də Şəkidə anadan olmuş, 1964-1974-cü illərdə Şəki şəhər 12 saylı məktəbdə təhsil almışdır. 1975-ci ildə Şəki Dövlət Dram Teatrında yardımçı heyət aktyoru vəzifəsində çalışmışdır. 1980-1984-cü illərdə indiki Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində dram və kino aktyoru ixtisasına yiyələnmiş, sonra yenidən teatra qayıdaraq aktyorluq sənətini təkmilləşdirmişdir.

1976-cı ildə iyun ayının 4-də M. F. Axundovun “Hacı Qara” komediyasında Sərkis obrazı Hikmət Nəbilinin professional səhnədə ilk rolu oldu. Sonra o, bir-birinin ardınca Pyetro (“Romeo və Cülyetta”), Mirzə Qulu (“Məni qınamayın”), Ohan və Əsgər bəy (“Hacı Qara”), Müstəntiq (“Ağ bayraqlar”), Tivadar (“Pələng və kaftar”), Küker (“Ustalar”), Vağzal Naçalniki (“Adsız ulduz”), Rafaello (“Ruhlar”), Divanə (“Ay tutulan gecə”), Vəzir (“Şah və qeyri şah, şah elə şahdır”), Firuz (“Bayramın birinci günü”), Pepito (“Mahir aradüzəldənlər”), Aşıq Vəli (“Yağışdan çıxdıq, yağmura düşdük”), Saleh (“Yalan”), Salman Tahirov (“Cəzasız günah”) və s.yüzdən yuxarı obraza səhnə həyatı vermişdir.

Aktyor düşüncəsinin məhsulu olan Salman Tahirov-Nəbili öz hiyləgər planları ilə tibb elminin dahisinə çevrilmək üçün, başqalarını da qurban verir və sonda artıq canavara çevrilir.

Nəbilinin duyaraq, sevərək, böyük şövqlə ifa etdiyi obrazlar, xarakter etibarilə təmiz, saf, zidiyyətli insanlardı. Aktyor yaratdığı obrazları parlaq boyalarla göstərməyə nail olur. O, tamaşanın bütün koponetlərindən istifadə etməyi bacaran nadir aktyorlardandır.

Həyatda müşahidə etdiklərini, insan psixoligiyasını mənimsəmək, dərindən düşünmək arzusu ilə teatra gələn H. Nəbili yeni düşüncə tələb edən əsərlərdə zəngin xarakterlər yaradaraq, əxlaqi-intellektual münasibəti ilə tamaşaçılara müsbət təsir etmək iqtidarına malikdir. O, ifa etdiyi obraza məsuliyyətlə yanaşaraq, xarakteri açmaq üçün son dərəcə mənalı yaradıcılıq ştrixlərindən istifadə etməyi bacarır.

Hikmət Nəbili bir aktyor kimi obrazın səhnə təcəssümünü tamaşaçılara dəqiq çatdıra bilir. O, yaradıcılıq prosesini elə qurur ki, obraz tamaşaçının qarşısında düzgün açıla bilsin. Çünki aktyor yaratdığı personajdan nə ala biləcəyini əvvəlcədən dərk edir. Bu da şübhəsiz hər aktyora nəsib olmur. Bunun üçün aktyor da zəngin daxil, yaratdığı obrazın səhnə təcəssümünə düzgün münasibət olmalıdır.

Hikmət Nəbili öz sənətinə ciddi yanaşan aktyorlardandır. O, yaratdığı hər bir bir personaj üzərində ciddi işləmiş, ona tapşırılan obrazı yüksək bədii səviyyəyə qaldıra bilmişdir. O, aktyor təcrübəsini ifa etdiyi obrazlara dəqiq bölünmüşdür. H. Nəbili hansı obrazı yaxşı və pis oynayır demək mümkün deyil. O, ifa etdiyi bütün rolları ürəyini hərarəti ilə isidə bilir. Buna görə ictimayət onu bir aktyor kimi qəbul edir.

Aktyor yaratdığı səhnə qəhrəmanlarını özünəməxsus, hətta paradoksal bir formada əks etdirə bilir. İfa etdiyi obrazların hamısı sünilikdən uzaq, təbii, canlı insan təsiri bağışlayırlar. Bu istedadlı səhnə ustası tamaşadan-tamaşaya püxtələşmiş, istedadlı aktyorlar sırasına yüksələ bilmişdir.

Hər zaman xalqın içərisində olan H. Nəbili bütün həyatını yeni insan obrazları yaratmağa həsr etmiş və buna nail olmuşdur. O, yaşının kamillik dövründədir. Lakin buna baxmayaraq əsl yaradıcı insan kimi yenə də öyrənir, müşahidələr aparır, biliyini və təcrübəsini zənginləşdirir.

Hikmətin bir aktyor kimi uğuru ona tapşırılan hər hansı bir rolun mənşəyini öyrənilməsindədir. Aktyor obrazın mahiyyətini dəqiq duya bilir, onu bədii vasitələrlə artırır.

Nəbili üçün obrazın xarakteri əsas deyil. Onun üçün istər mənfi və müsbət, cavan və qoca fərq etmir. O, bir məqsədə qulluq edir-tamaşaçılar onun ifasından razı qalmalıdır. Mən onun təxminən ona yaxın obrazına baxmışam, hər zaman da razı qalmışam. Aktyorun Vağzal Naçalniki (“Adsız ulduz”), Vəziri (“Şah və qeyri şah, şah elə şahdır”), Salman Tahirovu (“Cəzasız günah”) və başqa yaratdığı surətlər, Azərbaycan teatr tarixinə düşən obrazlardandır.

Bu aktyor öz ifasını mənəvi məzmuna dəqiq uyuşdura bilir. Ona görə də H. Nəbilinin rolları sevilir. Çünki aktyor özünün yaratdığı obraza haqq qazandıra bilir. Bu aktyor ifası üçün əsas şərtlərdən biridir. Özü inanmayan heç kəsi inandıra bilməz. Hikmət özü inandığı üçün tamaşaçıları inandıra bilir. İfa etdiyi obrazla müsirlik arasında əlaqə yarada bilir, öz canlı ifası ilə tamaşaçıları düşündürür.

Hikmət Nəbili müxtəlif ölkələrdə Praqada, Moskvada, Kazanda, Yoşkar-Olada, Daşkənddə, Səmərqənddə oynadığı obrazlar tamaşaçılar tərəfindən rəğbətlə qarşılanmışdır. O, M. Sebastiyanın “Adsız ulduz” pyesindəki Vağzal Naçalniki (Rumıniya), R. Stoyanovun “Ustalar”ında Küker (Bolqarıstan), Ş. Petefinin “Pələnk və kaftar” əsərindəki Tivadar (Macarıstan) obrazlarına görə keçmiş SSRİ-də keçirilən Sosialist ölkələrinin dramaturgiya festivalında diplomlara və pul mükafatlarına layiq görülmüşdür. H. Nəbili dramatik və komik rolları məharətlə ifa edir. O, həm də bədii qiraəti ustası kimi bütün dövlət və şəhər tədbirlərində iştirakçısı olmuşdur.

Aktyor “O dünyadan salam” (1991), “Şəki teatrında” (2006) adlı filmlərdə və “Ata ocağı” (2017) serialında müxtəlif obrazlara maraqlı ekran həyatı vermişdir.

Bundan başqa Hikmət Nəbili Ş. Başbəyovun “Dəmir qadın”, A. Çixidzenin “9-dan 6-dək”, Apayevin “Gözəlləri neçə qaçırmalı” pyeslərini tərcümə etmiş, eyni zamanda “Qara vəzirin nağılı” və “Göyçək Fatma” nağıl-pyeslərinin müəllifidir.

Hikmət Nəbili 2001-ci ilin aprel ayının 12-dən-2017-ci ilin sentyabr ayının 25-nə kimi Şəki Dövlət Dram teatrına rəhbərlik etmişdir. Bu illərdə teatr dəfələrlə Türkiyədə qastrollarda olmuş, uğurlu tamaşalarla çıxışlar etmişdir.

Nəbili 2017-ci ildən Mədəniyyət üzrə Elmi-Metodiki və İxtasasartırma Mərkəzində metodist kimi fəaliyyətin davam etdirir. O, Azərbaycan müxtəlif regiyonlarına gedərək həvəskar aktyorlara sənətinin incəliklərinin öyrədir. Yerli həvəskarlar ilə tamaşalar hazırlayır. Eyni zamanda elmi və metodiki işlədə məşğul olur. “Qiymətli tədqiqat əsəri”, “Teatr rəssamlığı və dekorasiya sənəti”, “Muğamlarımıza dair qiymətli tədqiqat”, “Böyük sənətin, böyük sənətkarı”, “Mahir xarakterlər ustası…”, “Teatr nə “məscid” deyil, nədə məbəd”; Teatr elə teatrdır!”, Şəki teatrı 1976-1980-cı illərdə…”, “Şəki teatrı 1979-1980-cı illərdə” məqalələrinin və eyni zamanda 2019-cu ildə işıq üzü görmüş “Xalq teatrlarında səhnə tərtibatı və geyimlər” adlı metodiki tövsiyənin müəllifidir.

Bu metodik tövsiyəsi mənim fikrimcə dəyərli və faydalı bir məlumat kitabıdır. Xalq teatrlarında və özfəaliyyət dram dərnəklərində bir biri ilə sıx bağlı olan rəssamlıq və dekor sənətinin inkişafının teatr sənətində əks olunması olduqca vacib məsələlərdən biridir. Şübhəsiz ki, teatr sənətində rəssam işi və dekor sənəti olmasa, bu sənət son dərəcə sönük görünər. Buna görə də H. Nəbilinin təqdim etdiyi metodik tövsiyə öz elmi və praktik dəyəri ilə fərqlənir.

Pəşəkar teatrlarda fəaliyyət göstərən aktyorlar və həmçinin teatr təhsili almış insanlar bu iki sənətin (rəssamlıq və dekor) nə qədər vacib olduğu bilirlər. Göstərdikləri bütün tamaşalarda bu iki sənətə ciddi əməl edilir.

Xalq və özfəaliyyət teatrlarında çalışan həvəskarlar üçün bu metodik tövsiyə olduqca vacibdir. Onların biliklərinin artmasına müəyyən qədər yardımçı olur.

Müəllif metodik tövsiyədə göstərir ki, incəsənətin sintetik növlərindən olan teatr tamaşalarının bədii tərtibatı müəllif tərəfindən yazılmış əsərin ideya məzmununun tamaşaçılara dəqiq çatdırılmasında əsas rollardan birini oynayır.

Nəbilinin tərtib etdiyi “Xalq teatrlarında səhnə tərtibatı və geyimlər” adlı metodik tövsiyəsi kütləvi tirajla nəşr olunub, bütün xalq teatrları və özfəaliyyət dram dərnəklərinə paylanmalıdır. Mən istərdim ki, müəllif bu vacib sahəni daha da genişləndirib, dərs vəsaiti səviyyəsinə çatdırsın.

Hikmət Nəbilinin bir aktyor kimi fəaliyyəti dövlət tərəfindən də qiymətləndirilmişdir. O, 2002-ci ildə ilin ən yaxşı aktyoru kimi “Qızıl Dərviş” mükafatına, 2008-ci ildə prezident mükafatına və 2013-cü ildə Azərbaycan teatrının 140 illiyi münasibəti ilə “Əməkdar mədəniyyət işçisi” fəxri adına layiq görülmüşdür.

İstedadlı səhnə ustası Hikmət Nəbili indi də aktyor kimi formadadır. Onun yaradıcılıq təfəkkürü yeni obrazlara səhnə həyatı vermək istəyir. Ümumiyyətlə Hikmət Nəbili əvəzolunmaz xarakterklərin ifaçısıdır. Oynadığı hər bir obrazın avtobioqrafiyasını zaman etibarilə xarakterizə etmək H. Nəbili yaradıcılığının əsas prinsipidir. Aktyorun ifa etdiyi obrazlar sanki mükəmməl bir rəssamın çəkdiyi əl-əlvan tablolara bənzəyir.

İmran Axundov,

Fəlsəfə doktoru

Hürriyyət.- 2020.- 25-26 avqust.- S.14.